TPHCM: Chuyển đổi các khu chế xuất - khu công nghiệp sang mô hình sinh thái

Bước chuyển mình tất yếu

Việc dịch chuyển dần khỏi các KCN của TPHCM đang là xu thế của các doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp ở các ngành thâm dụng lao động, công nghệ không cao, dễ gây ô nhiễm môi trường.

Ông Nguyễn Văn Khánh, Phó Chủ tịch Hội Da giày TPHCM, thông tin, nhiều doanh nghiệp da giày đã di dời về các vùng quê ở các tỉnh Trà Vinh, An Giang, Kiên Giang… Hiện các doanh nghiệp da giày còn hoạt động trong các KCN chủ yếu là doanh nghiệp nước ngoài.

Trong khi các doanh nghiệp tính chuyện dời đi thì các KCX-KCN cũng tính chuyện thay đổi. Từ năm 2018, KCN Hiệp Phước đã được Bộ KH-ĐT và Tổ chức Phát triển công nghiệp Liên hiệp quốc (UNIDO) chọn thí điểm xây dựng KCN sinh thái.

Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần KCN Hiệp Phước Giang Ngọc Phương cho biết, các chuyên gia UNIDO đến tận nhà máy của các doanh nghiệp trong KCN, xem xét từng quy trình để tư vấn cho doanh nghiệp về cải tiến quy trình, tiết kiệm nguyên liệu, giảm chi phí sản xuất… Đến nay, tại KCN Hiệp Phước, khái niệm “cộng sinh công nghiệp” đang được vận dụng ngày càng nhiều.

Cụ thể, chất thải của doanh nghiệp này sẽ là đầu vào của doanh nghiệp khác. Bột vụn thạch cao, thứ phẩm của công ty vách trần sẽ chuyển sang cho công ty làm bê tông tươi. Khí nóng sinh ra trong quá trình sản xuất dầu thực vật, thay vì xả lên trời thì sẽ được dẫn qua đường ống đến nhà máy khác để tạo ra nhiệt lượng…

Ở KCX Tân Thuận, những ngày đầu thành lập, gần như toàn bộ doanh nghiệp trong KCX này thuộc các ngành thâm dụng lao động. Đến nay, trong số 240 doanh nghiệp đang hoạt động, số doanh nghiệp thuộc nhóm thâm dụng lao động hiện còn chiếm khoảng 50% và xu hướng tiếp tục giảm.

Thông tin sớm để doanh nghiệp an tâm

TPHCM đang xây dựng Đề án định hướng phát triển các KCX-KCN giai đoạn 2025-2030, tầm nhìn đến năm 2045. Trong đó xác định, TPHCM cần có một lộ trình thích hợp, từng bước chuyển đổi các KCX-KCN hiện hữu theo các mô hình hiệu quả hơn.

Tại các diễn đàn góp ý cho dự thảo đề án, nhiều doanh nghiệp và các chủ đầu tư hạ tầng KCX-KCN bày tỏ băn khoăn khi nhiều KCX-KCN đã đi hơn một nửa chặng đường 50 năm (thời gian thuê đất ở các KCX-KCN). Thời gian còn lại không nhiều, khiến cho các doanh nghiệp e ngại đầu tư mở rộng quy mô sản xuất, đổi mới máy móc thiết bị.

Trước thực trạng này, các doanh nghiệp, chủ đầu tư hạ tầng đều mong muốn thành phố sớm có phương án định hướng phát triển các KCX-KCN hiện hữu. Cùng với đó là lộ trình, chính sách chuyển đổi KCX-KCN để các doanh nghiệp có trình độ công nghệ cao an tâm đầu tư dài hạn; các doanh nghiệp có trình độ công nghệ cũ, lạc hậu có kế hoạch đổi mới công nghệ.

Tại KCX Tân Thuận, đại diện Công ty TNHH Tân Thuận cho biết, vì TPHCM chưa có chính sách khuyến khích di dời các doanh nghiệp truyền thống nên các doanh nghiệp này vẫn hoạt động cho đến thời điểm hết thời hạn thuê đất. Do vậy, các đơn vị dịch vụ quản lý hạ tầng KCX-KCN hiện đang tự chuyển đổi cơ cấu thu hút đầu tư, khích lệ doanh nghiệp chuyển đổi mô hình hoạt động.

Quá trình dịch chuyển, giảm dần các ngành thâm dụng lao động, thay bằng những ngành công nghệ cao ở KCX Tân Thuận bắt đầu diễn ra mạnh từ hơn 10 năm trước. Khi đó, sự dịch chuyển diễn ra khá dễ dàng, doanh nghiệp muốn dời đi có thể cho thuê lại đất và dùng số tiền đó để tạo lập nhà xưởng ở nơi mới.

Nhưng nay, khi KCX Tân Thuận chỉ còn 19 năm trong thời hạn cho thuê đất, việc kiếm tìm nhà đầu tư mới để “thế chân” rất khó bởi khoảng thời gian này là quá ngắn để đầu tư mới. Trong khi đó, những khó khăn, hạn chế với các ngành thâm dụng lao động ở TPHCM lại ngày càng rõ ràng hơn.

Bối cảnh đó đặt ra cho TPHCM yêu cầu sớm có cơ chế, lộ trình rõ ràng với bộ tiêu chí cụ thể cho quá trình chuyển đổi KCX-KCN để nhà đầu tư an tâm, chủ động.

Ông Hứa Quốc Hưng, Trưởng Ban Quản lý các khu chế xuất và công nghiệp TPHCM, cho biết, trong tháng 3-2023, Hepza sẽ có thông tin chính thức về chủ trương của thành phố để các doanh nghiệp yên tâm.