Không còn phù hợp
Theo Bộ Tài chính, sau hơn 10 năm thi hành, Nghị định 27 đã không còn phù hợp với thực tiễn và hệ thống pháp luật hiện hành theo Nghị quyết 10 (về những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu tiếp tục cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia), Nghị quyết 36a/NQ-CP về Chính phủ điện tử…
Theo Bộ Tài chính, sau hơn 10 năm thi hành, Nghị định 27 đã không còn phù hợp với thực tiễn và hệ thống pháp luật hiện hành theo Nghị quyết 10 (về những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu tiếp tục cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia), Nghị quyết 36a/NQ-CP về Chính phủ điện tử…
Dù Chính phủ đã ban hành Nghị định 156/2016/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 27/2007/NĐ-CP nhằm giải quyết vướng mắc về áp dụng chữ ký số trong giao dịch điện tử giữa tổ chức, cá nhân với cơ quan tài chính, nhưng mới chỉ giải quyết một phần các vấn đề cần xử lý.
Các bất cập của Nghị định 27 thể hiện ở việc chấp nhận giá trị pháp lý của chứng từ điện tử theo hướng mô phỏng áp dụng đối với phương thức giấy tờ truyền thống, không phù hợp với phương thức xử lý của giao dịch điện tử, làm phức tạp hóa việc ứng dụng giao dịch điện tử, không khả thi áp dụng rộng trong thực tế hiện nay. Nếu tuân thủ đúng các quy định này, giao dịch điện tử sẽ không phát triển được. Bên cạnh đó, trong nhiều công đoạn thực hiện giao dịch điện tử đòi hỏi phải chuyển đổi hồ sơ, văn bản giấy sang dạng điện tử. Tuy nhiên, nghị định chưa cụ thể và chưa sát với thực tế, gây lúng túng khi áp dụng.
Hiện nay có trên 97% DN tham gia sử dụng giao dịch điện tử trong lĩnh vực thuế, hải quan, trong khi nhiều cơ quan quản lý liên quan khác vẫn yêu cầu DN cung cấp các hồ sơ thực hiện thủ tục dạng giấy, khiến DN thường xuyên phải chuyển đổi từ chứng từ điện tử sang chứng từ giấy, làm giảm tác dụng của việc cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực thuế, hải quan.
Các bất cập của Nghị định 27 thể hiện ở việc chấp nhận giá trị pháp lý của chứng từ điện tử theo hướng mô phỏng áp dụng đối với phương thức giấy tờ truyền thống, không phù hợp với phương thức xử lý của giao dịch điện tử, làm phức tạp hóa việc ứng dụng giao dịch điện tử, không khả thi áp dụng rộng trong thực tế hiện nay. Nếu tuân thủ đúng các quy định này, giao dịch điện tử sẽ không phát triển được. Bên cạnh đó, trong nhiều công đoạn thực hiện giao dịch điện tử đòi hỏi phải chuyển đổi hồ sơ, văn bản giấy sang dạng điện tử. Tuy nhiên, nghị định chưa cụ thể và chưa sát với thực tế, gây lúng túng khi áp dụng.
Hiện nay có trên 97% DN tham gia sử dụng giao dịch điện tử trong lĩnh vực thuế, hải quan, trong khi nhiều cơ quan quản lý liên quan khác vẫn yêu cầu DN cung cấp các hồ sơ thực hiện thủ tục dạng giấy, khiến DN thường xuyên phải chuyển đổi từ chứng từ điện tử sang chứng từ giấy, làm giảm tác dụng của việc cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực thuế, hải quan.
Mặt khác, Nghị định 156/2016/NĐ-CP đã hủy bỏ quy định dịch vụ giá trị gia tăng trong giao dịch điện tử trong hoạt động tài chính là kinh doanh có điều kiện, để phù hợp với Luật Đầu tư năm 2014. Tuy nhiên hiện vẫn chưa có quy định thay thế đối với loại hình dịch vụ này, trong khi thực tế rất cần có loại hình dịch vụ tương tự để phục vụ nhu cầu người dân, DN cũng như hỗ trợ đảm bảo, nâng cao chất lượng phục vụ của các cơ quan tài chính.
Ứng dụng công nghệ thông tin giúp DN giảm thời gian, chi phí.
Xu hướng tất yếu
Theo ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng ban Pháp chế (VCCI), ứng dụng công nghệ thông tin là xu hướng tất yếu với người dân, DN khi giảm thời gian chi phí thực hiện thủ tục hành chính, với cơ quan quản lý tăng hiệu quả quản lý nhà nước, bớt phiền hà nhũng nhiễu khi giảm tiếp xúc giữa người dân, DN với công chức trong làm thủ tục.
“Nghị định sửa đổi ngắn gọn, ít điều khoản nhưng trong đó có tư duy thay đổi và sẽ tác động lớn” - ông Tuấn nói. Đánh giá cao về quan điểm chính trong dự thảo nghị định, ông Đinh Công Hiệp, Trưởng phòng Pháp chế, Công ty Bảo hiểm Sài Gòn - Hà Nội, nhận xét trong khi một số cơ quan nhà nước vẫn yêu cầu cấp chứng từ giấy, dự thảo quy định bỏ yêu cầu này và chuyển sang chứng từ điện tử là một bước tiến mới. Tuy nhiên, để thay đổi được thực tế này không dễ. Chẳng hạn, nếu bỏ chứng từ giấy trong khi cơ quan khác vẫn yêu cầu phải có chứng từ giấy sẽ làm khó DN.
Thực tế hiện nay pháp luật nói chung, chưa đồng bộ về giao dịch điện tử. Thí dụ, việc công bố thông tin trên thị trường chứng khoán vẫn quy định DN phải gửi báo cáo tài chính bản dấu đỏ, tức vẫn phải dùng bản có chữ ký trên giấy. Ngoài ra, Điều 7 của dự thảo cũng có quy định khi cần thiết, chứng từ giấy có thể chuyển sang chứng từ điện tử dưới dạng hình ảnh nguyên trạng (quét thành tệp ảnh hoặc PDF); chứng từ giấy được nhận diện và chuyển đổi thành dữ liệu để lưu vào hệ thống thông tin (sử dụng mã vạch hoặc phần mềm nhận diện ngôn ngữ, hình ảnh). “Tại sao không yêu cầu chứng từ bằng bản mềm và gắn chữ ký số vào” - ông Hiệp nói.
Theo Điều 17 của dự thảo, Bộ Công Thương, Bộ Giao thông - Vận tải, Bộ Công an, Bộ Quốc phòng và các cơ quan có thẩm quyền kiểm tra, thanh tra chứng từ tài chính, có trách nhiệm phối hợp với cơ quan tài chính trong việc triển khai giao dịch điện tử trong hoạt động tài chính; không yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân xuất trình bằng chứng đã thực hiện giao dịch điện tử bằng hình thức giấy trong trường hợp đã được cung cấp phương tiện kiểm tra bằng phương thức điện tử…
Thực tế hiện nay pháp luật nói chung, chưa đồng bộ về giao dịch điện tử. Thí dụ, việc công bố thông tin trên thị trường chứng khoán vẫn quy định DN phải gửi báo cáo tài chính bản dấu đỏ, tức vẫn phải dùng bản có chữ ký trên giấy. Ngoài ra, Điều 7 của dự thảo cũng có quy định khi cần thiết, chứng từ giấy có thể chuyển sang chứng từ điện tử dưới dạng hình ảnh nguyên trạng (quét thành tệp ảnh hoặc PDF); chứng từ giấy được nhận diện và chuyển đổi thành dữ liệu để lưu vào hệ thống thông tin (sử dụng mã vạch hoặc phần mềm nhận diện ngôn ngữ, hình ảnh). “Tại sao không yêu cầu chứng từ bằng bản mềm và gắn chữ ký số vào” - ông Hiệp nói.
Theo Điều 17 của dự thảo, Bộ Công Thương, Bộ Giao thông - Vận tải, Bộ Công an, Bộ Quốc phòng và các cơ quan có thẩm quyền kiểm tra, thanh tra chứng từ tài chính, có trách nhiệm phối hợp với cơ quan tài chính trong việc triển khai giao dịch điện tử trong hoạt động tài chính; không yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân xuất trình bằng chứng đã thực hiện giao dịch điện tử bằng hình thức giấy trong trường hợp đã được cung cấp phương tiện kiểm tra bằng phương thức điện tử…
Bình luận về điểm này, bà Đặng Thị Bình An, nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan, cho rằng: “Dự thảo chỉ nêu trách nhiệm những cơ quan đó, vậy nếu cơ quan khác yêu cầu cung cấp chứng từ giấy thì sao? Dự thảo cần mở rộng cơ quan quản lý nhà nước tham gia để không sử dụng chứng từ giấy nữa”.
Đề cập thêm về những vướng mắc DN gặp phải, bà Lê Thu Mai, Phó Vụ trưởng Vụ Kê khai và Kế toán thuế (Tổng cục Thuế), ngành thuế đã có các quy định biểu mẫu kê khai, thủ tục về thuế, chứng từ… được thực hiện giao dịch điện tử, nhưng có một số thủ tục khác vẫn có yêu cầu về giấy tờ. Thí dụ một số thủ tục hoàn thuế, miễn thuế vẫn yêu cầu giấy tờ như giấy phép thành lập DN, CMND… khiến người làm thủ tục gặp khó khăn khi thực hiện giao dịch điện tử.
Đề cập thêm về những vướng mắc DN gặp phải, bà Lê Thu Mai, Phó Vụ trưởng Vụ Kê khai và Kế toán thuế (Tổng cục Thuế), ngành thuế đã có các quy định biểu mẫu kê khai, thủ tục về thuế, chứng từ… được thực hiện giao dịch điện tử, nhưng có một số thủ tục khác vẫn có yêu cầu về giấy tờ. Thí dụ một số thủ tục hoàn thuế, miễn thuế vẫn yêu cầu giấy tờ như giấy phép thành lập DN, CMND… khiến người làm thủ tục gặp khó khăn khi thực hiện giao dịch điện tử.
Chúng ta có quy định về công chứng xác thực nay có nên đặt vấn đề công chứng điện tử hay không? Cũng theo bà Mai, quy định tại Nghị định 27 cũng đã yêu cầu các cơ quan không được phép yêu cầu DN phải tra cứu, tự xác thực mà phải tự liên kết với nhau để xác thực. Do đó, nếu DN vận chuyển hàng hóa bị công an, quản lý thị trường yêu cầu xuất trình bằng chứng đã thực hiện giao dịch điện tử bằng hình thức giấy, cần phản ánh, kiến nghị để từ đó có biện pháp khắc phục.
