LTS: Sau hơn 2 năm triển khai, Nghị quyết 98 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TPHCM (gọi tắt là Nghị quyết 98) đã mang lại nhiều kết quả rõ nét, giúp kinh tế thành phố phục hồi và tăng trưởng mạnh mẽ.
Tuy nhiên, sau khi sắp xếp, TPHCM cần khung thể chế hoàn thiện hơn để giải quyết những tồn tại trước yêu cầu phát triển mới. Việc sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98 sẽ góp phần giúp TPHCM hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng “2 con số”, trở thành đầu tàu dẫn dắt, hạt nhân tăng trưởng của cả nước.
Phóng viên Báo SGGP đã có cuộc trao đổi với PGS-TS Trần Hoàng Ngân, đại biểu Quốc hội (Đoàn TPHCM), xung quanh vấn đề này.
* PHÓNG VIÊN: Trước việc Chính phủ trình Quốc hội xem xét “nâng cấp” Nghị quyết 98 theo trình tự rút gọn, PGS-TS nhận xét như thế nào về đề xuất này?
* PGS-TS TRẦN HOÀNG NGÂN: TPHCM sau hợp nhất đã mở rộng dư địa phát triển là cực tăng trưởng, cực đổi mới sáng tạo dẫn đầu của cả nước. Quy mô kinh tế (GRDP) của TPHCM ước đạt 3,03 triệu tỷ đồng (tương đương 123 tỷ USD), chiếm 23,5% GDP cả nước. TPHCM cũng là trung tâm tài chính lớn nhất cả nước và dự kiến năm 2025 thu ngân sách đạt khoảng 750.000 tỷ đồng, chiếm khoảng 36,7% tổng thu ngân sách quốc gia.
PGS-TS Trần Hoàng Ngân, đại biểu Quốc hội (Đoàn TPHCM) góp ý về sửa đổi Nghị quyết 98. Ảnh: CẨM NƯƠNG
Tầm vóc mới này đòi hỏi một khung pháp lý vượt trội để giải quyết các điểm nghẽn mang tính cấp bách, vừa tạo điều kiện để thành phố phát triển. Cụ thể, TPHCM đang đối diện với nhiều vấn đề lớn như ùn tắc giao thông, ngập nước hay công tác quy hoạch đô thị và triển khai thực hiện quy hoạch, đòi hỏi có cơ chế đủ sức giải quyết một cách căn cơ.
Tại Đại hội đại biểu Đảng bộ TPHCM lần thứ I, đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm đã phát biểu nhấn mạnh, nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của thành phố là hoàn chỉnh quy hoạch, tái kiến trúc không gian phát triển theo tư duy đa cực - tích hợp - kết nối, vận hành theo mô hình quản trị đa trung tâm. Đây là vấn đề mới, có ý nghĩa quyết định, chậm ngày nào TPHCM càng mất cơ hội phát triển ngày đó.
Vì vậy, tôi cho rằng, việc Chính phủ trình Quốc hội Dự thảo sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98 theo trình tự rút gọn là rất cần thiết, giải quyết yêu cầu thực tiễn cấp bách, giúp TPHCM tháo gỡ cơ bản hạn chế trong công tác quản lý, phát triển đô thị; đồng thời huy động, phát huy mọi nguồn lực để thành phố hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng và đóng góp nhiều hơn cho cả nước.
* Việc sửa đổi, bổ sung đó có ý nghĩa như thế nào đối với TPHCM trong vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp để phục vụ người dân, doanh nghiệp tốt hơn, thưa ông?
* Trước hết phải khẳng định, mô hình chính quyền địa phương 2 cấp là một bước ngoặt về quản trị, hướng đến bộ máy tinh - gọn - mạnh - hiệu năng - hiệu lực - hiệu quả. Đặc biệt đối với TPHCM, mô hình chính quyền địa phương 2 cấp với nhiều nội dung được phân cấp, ủy quyền mạnh hơn là rất cần thiết để vận hành siêu đô thị theo tư duy “1 trung tâm, 3 vùng, 1 đặc khu”.
Việc đề xuất sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98 có nhiều nội dung tập trung vào cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục, tạo thuận lợi cho nhà đầu tư, doanh nghiệp và cơ quan quản lý. Dự thảo cũng đề xuất tăng cường phân cấp, ủy quyền nhằm tăng tính chủ động, sáng tạo cho TPHCM trong nhiều lĩnh vực.
Đó là cho phép TPHCM quyết định chỉ tiêu sử dụng đất, phê duyệt quy hoạch, lựa chọn nhà đầu tư hay thực hiện thủ tục theo quy trình rút gọn, nhất là các dự án trong khu vực trọng điểm, khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao, khu kinh tế, khu thương mại tự do...
Điều này sẽ giúp TPHCM chủ động giải quyết nhanh các vấn đề phát sinh từ thực tiễn, thu hút đầu tư và triển khai các mô hình quản trị với đặc thù đô thị lớn. Giảm bớt khâu trung gian, rút ngắn thời gian thực hiện thủ tục chính là thực hiện theo phương châm “gần dân, sát dân”, nâng cao hiệu quả phục vụ người dân và doanh nghiệp, như mục tiêu mà mô hình chính quyền địa phương 2 cấp hướng đến.
* Đâu là điểm đột phá trong đề xuất “nâng cấp” Nghị quyết 98 nhằm tạo động lực phát triển mới đối với TPHCM?
* Có thể kể đến 2 nội dung đột phá mang tính chiến lược. Thứ nhất là đề xuất bổ sung chính sách ưu đãi vượt trội, đủ hấp dẫn để thu hút nhà đầu tư chiến lược tham gia các dự án lớn, có vai trò then chốt trong phát triển hạ tầng đô thị, logistics, giao thông trọng điểm… với quy mô lớn, lên đến 75.000 tỷ đồng.
Giai đoạn 2026-2031, TPHCM xác định tốc độ tăng trưởng GRDP bình quân 10%-11%/năm và tổng vốn đầu tư xã hội 35%-40% GRDP. Trong khi đó, năm 2026 TPHCM được duyệt dự toán chi đầu tư phát triển chỉ có 144.000 tỷ đồng, nhưng nhu cầu thực tế là 700.000-800.000 tỷ đồng.
Như vậy, TPHCM phải huy động nguồn vốn xã hội khoảng 600.000-800.000 tỷ đồng/năm để đáp ứng nhu cầu phát triển. Để đạt được con số khổng lồ này, thu hút và lựa chọn nhà đầu tư chiến lược là cực kỳ quan trọng. Việc điều chỉnh các chính sách nhằm thu hút các tập đoàn lớn, có năng lực tài chính, công nghệ và quản trị hiện đại, thúc đẩy phát triển hạ tầng đô thị đồng bộ, hiện đại, đồng thời nâng cao chất lượng sống của người dân là rất quan trọng.
Thứ hai là thiết lập khung pháp lý cho mô hình phát triển mới, là Khu Thương mại tự do (FTZ) của TPHCM. Đây là cơ chế có ý nghĩa chiến lược, khi cho phép TPHCM thử nghiệm thể chế tổng hợp, với các chính sách vượt trội về thủ tục, chính sách về thuế và ưu đãi đầu tư, cơ chế hải quan và logistics nhằm hình thành “siêu cực” tăng trưởng mới gắn với cảng biển khu vực Cái Mép Hạ. Một thể chế có “độ mở” đủ lớn sẽ đem lại lợi thế cho TPHCM trong thu hút dòng vốn và chuỗi giá trị toàn cầu.
* Cơ chế phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng (TOD) được sửa đổi sẽ tạo động lực tài chính như thế nào?
* Phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đồng bộ, đặc biệt là hệ thống đường sắt đô thị (metro) và các tuyến vành đai, là một trong những đột phá chiến lược quan trọng. Tuy nhiên, nguồn lực ngân sách bố trí chi đầu tư phát triển trong 5 năm tới chỉ đáp ứng được khoảng 30% nhu cầu của thành phố. Việc đề xuất các cơ chế tài chính đột phá liên quan đến TOD là nhằm tạo điều kiện để TPHCM thực hiện dự án một cách thuận lợi.
Chính sách TOD đề xuất mới còn tạo điều kiện phát triển đô thị đa chức năng đồng bộ quanh hạ tầng giao thông, huy động vốn đầu tư và đảm bảo đồng bộ hạ tầng kỹ thuật, xã hội. Trong đó, TPHCM lấy nguồn thu từ sự gia tăng giá trị đất đai (địa tô quy hoạch) để tái đầu tư trực tiếp vào hệ thống hạ tầng tạo ra giá trị đó, hình thành một mô hình tài chính tự thân, khép kín và bền vững.
Ngoài ra, khi cho phép TPHCM quyết định đầu tư xây dựng kết hợp với nhà ở, công trình thương mại dịch vụ, công cộng dọc các tuyến giao thông quan trọng sẽ thúc đẩy phát triển đô thị đa chức năng xung quanh hạ tầng giao thông, tạo ra GRDP mới và trực tiếp góp phần giảm ùn tắc giao thông, cải thiện chất lượng sống đô thị.
* Vì sao “nâng cấp” Nghị quyết 98 vừa cần cho TPHCM vừa có ý nghĩa đối với cả nước, thưa ông?
* Việc đề xuất sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98, theo tôi, có ít nhất 3 lý do quan trọng.
Một là, TPHCM từ lâu là cực tăng trưởng, cực đổi mới sáng tạo của cả nước. Nhiều chủ trương, cơ chế sau khi thí điểm thành công tại TPHCM đã được Trung ương tổng kết, ban hành để áp dụng rộng trên phạm vi cả nước. Trong bối cảnh hiện nay, việc đề xuất “nâng cấp” cơ chế, chính sách đặc thù đủ để giải quyết các điểm nghẽn khi thành công ở siêu đô thị TPHCM, Trung ương sẽ có bằng chứng thực tiễn về việc “kiểm nghiệm chính sách” trước khi nhân rộng ra các địa phương khác.
Hai là, chi tiêu công và đầu tư xã hội tại TPHCM có quy mô lớn, lan tỏa mạnh. Chỉ riêng cơ chế phân bổ, thưởng vượt thu theo cơ chế, chính sách đặc thù sẽ tạo thêm nguồn lực đầu tư trở lại để thành phố phát triển, đóng góp nhiều hơn cho vùng và cả nước.
Ba là, TPHCM không xin thêm tiền, mà chỉ xin cơ chế đủ mạnh để thành phố chủ động huy động nguồn lực xã hội, khai thác hiệu quả quỹ đất, tạo giá trị mới từ hạ tầng và dịch vụ công. Hiện nay, trong 6 địa phương có điều tiết ngân sách về Trung ương, tỷ lệ điều tiết ngân sách TPHCM được hưởng năm 2026 thấp nhất: 25% (Hà Nội: 32%, Quảng Ninh: 51%, Đồng Nai: 59%, Đà Nẵng: 83%, Hải Phòng: 84%).
TPHCM luôn luôn vì cả nước, cùng cả nước và TPHCM cũng rất cần Trung ương hỗ trợ cơ chế vượt trội đủ mạnh để thu hút được nguồn lực xã hội cho đầu tư phát triển, đặc biệt là đầu tư kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội đồng bộ, phát huy được tiềm năng, lợi thế của mình, tăng tốc phát triển góp phần nhiều hơn vào tăng trưởng, tổng thu ngân sách cho cả nước.
