Phát triển ĐBSCL theo xu hướng “xanh hóa” nền kinh tế.
Không chỉ lợi thế về sản xuất nông sản, cây ăn quả, sau sáp nhập, vùng ĐBSCL có 5 tỉnh, thành bao gồm Đồng Tháp, Vĩnh Long, Cần Thơ, Cà Mau và An Giang với đường bờ biển dài gần 700 km. Trong đó, 2 địa phương Cà Mau và An Giang còn thuộc các địa phương có bờ biển dài nhất của cả nước.
Nuôi trồng thủy sản bền vững được coi là “mũi nhọn xanh” chiến lược phát triển ĐBSCL theo xu hướng “xanh hóa” nền kinh tế. Trong quá trình chuyển đổi xanh, các tỉnh Tây Nam Bộ được đánh giá có lợi thế sản xuất nông nghiệp lớn cả nhất nước, tỷ lệ phủ xanh caovà ít có nhà máy, xí nghiệp sản xuất công nghiệp ô nhiễm.
Khu vực này chiếm trên 52% tổng sản lượng thủy sản cả nước, hơn 60% sản lượng nuôi trồng, đóng góp gần 40% kim ngạch xuất khẩu thủy sản. Không chỉ là “thủ phủ” thủy sản lớn về quy mô và giá trị, ĐBSCL còn là đại diện tiêu biểu cho ngành khai thác và nuôi trồng thủy sản của Việt Nam.
Tính đến tháng 5 của năm nay, vùng này chiếm gần 28% tổng số tàu cá cả nước – khoảng hơn 82.000 tàu đã được cập nhật trên hệ thống VNFishbase –đóng góp tới 35% tổng sản lượng thủy sản khai thác quốc gia (tương đương 3,4–3,6 triệu tấn mỗi năm).
Ông Trần Đình Luân, Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư (Bộ NN&MT) cho rằng, trong Chiến lược phát triển thủy sản đề ra từ năm 2021, lần đầu tiên Việt Nam đã đưa ra được chiến lược nuôi trồng thủy sản, đặc biệt tập trung phát triển kinh tế biển theo Nghị quyết 36.
“Việt Nam giảm khai thác thủy sản và cơ cấu chuyển đổi nghề, đồng thời đặt ra kỳ vọng đến năm 2030 sản lượng khai thác đạt khoảng 2,8 triệu tấn, giảm 1 triệu tấn so hiện nay, nhưng nuôi trồng thủy sản sẽ tăng đến khoảng 7 triệu tấn, thay vì 5,6 triệu tấn. Với Chiến lược này, ngành thủy sản đã có rất nhiều quyết định về chương trình phát triển nuôi trồng, khai thác, bảo vệ nguồn lợi thủy sản và đề án nuôi biển”, ông Luân cho biết.
Nuôi cá bóp ở khu vực Hòn Chuối, Cà Mau
Hội tụ điều kiện để phát triển kinh tế biển
Bên cạnh lĩnh vực đánh bắt, nuôi biển và với vị trí chiến lược tại cửa ngõ ra biển, cùng hệ thống hạ tầng đang được đầu tư, nhiều địa phương trong vùng sau khi sáp nhập đang hội tụ đầy đủ điều kiện để phát triển kinh tế biển.
Thành phố Cần Thơ đã có những bước khởi động, nghiên cứu tiền khả thi dự án đầu tư xây dựng bến cảng Trần Đề trước khi tỉnh Sóc Trăng sáp nhập. Trong đó, việc xây dựng bến cảng cửa ngõ vùng ĐBSCL tại Trần Đề nhằm phục vụ xuất nhập khẩu hàng hóa trực tiếp cho toàn vùng, tăng cường kết nối, giảm chi phí vận tải và khối lượng hàng hóa tiếp chuyển lên các cảng biển Đông Nam Bộ.
Theo đơn vị tư vấn, quy mô dự án gồm bến cảng ngoài khơi Trần Đề và khu dịch vụ hậu cầu cảng, logistics, bến cảng ngoài khơi gồm có cầu cảng tổng chiều dài 5.300m, tiếp nhận tàu container trọng tải đến 100.000 DWT, tàu hàng rời 160.000 DWT; Hệ thống kè/đê chắn sóng dài 9.800m; Cầu vượt biển dài gần 18km; Nạo vét khu nước trước bến, bể cảng, luồng tàu…. Tổng diện tích mặt bằng cảng trên 435ha. Đối với khu dịch vụ hậu cần cảng, logistics diện tích khoảng 4.000ha, bao gồm các hạng mục san lấp mặt bằng, xây dựng đường giao thông nội bộ, hệ thống cấp thoát nước…
Lợi thế phát triển kinh tế biển còn phải kể đến tỉnh Vĩnh Long - với bờ biển dài hơn 130km, hai cửa biển lớn Định An và Cung Hầu, tiềm năng kinh tế biển thể hiện rõ nét ở 3 trụ cột: Năng lượng tái tạo, giao thông - logistics và du lịch biển.
Tính đến năm 2025, hàng chục dự án điện gió đã đi vào vận hành ở ĐBSCL với tổng công suất hàng ngàn MW
Hiện tỉnh Vĩnh Long đang vận hành thương mại tổng công suất 5.416 MW điện, trong đó có hơn 900 MW đến từ các nguồn năng lượng tái tạo. Tỉnh đã được quy hoạch bổ sung 2.900 MW điện gió và 150 MW điện mặt trời đến năm 2030. Ngoài ra, theo Viện Năng lượng (Bộ Công Thương), khu vực ngoài khơi còn tiềm năng khoảng 1.000 MW điện gió có khả năng triển khai thực tế, tạo tiền đề hình thành trung tâm năng lượng tái tạo quy mô lớn trong tương lai.
Đánh giá về hiệu quả từ các dự án đang triển khai tại địa phương, ông Nguyễn Văn Lánh, Chủ tịch UBND phường Duyên Hải cho biết, trong thời gian qua, được sự quan tâm của UBND Vĩnh Long, Ban Quản lý Khu kinh tế đã kêu gọi các nhà đầu tư đến để đầu tư. “Hiện nay có 4 dự án điện gió đã được đầu tư và đi vào hoạt động, mang lại hiệu quả kinh tế rất là cao. Đồng thời dự án đã tạo được nhiều việc làm, thúc đẩy việc phát triển du lịch biển”, ông Lánh cho hay.
Với 2 cửa biển lớn là Cung Hầu và Định An, cùng hệ thống sông ngòi chằng chịt, Vĩnh Long mới có thế mạnh vượt trội về vận tải thủy nội địa và hàng hải. Đặc biệt, kênh đào Quan Chánh Bố - tuyến đi tắt từ Biển Đông vào sông Hậu cho tàu trọng tải 20.000 DWT đã đi vào khai thác từ năm 2017, giúp rút ngắn hành trình vận chuyển, giảm chi phí và tăng năng lực xuất nhập khẩu.
Tuy nhiên, bên cạnh những thuận lợi vươn mình ra biển, ĐBSCL còn đó những thách thức. Trong đó, nguồn lợi thủy sản đang dần cạn kiệt, sản lượng khai thác có xu hướng giảm sút; cảnh báo "thẻ vàng" IUU từ năm 2017 đến nay vẫn còn hiệu lực. Cùng với đó, cơ sở hạ tầng phục vụ nuôi biển còn hạn chế, thiếu quy hoạch bền vững, đối mặt nguy cơ ô nhiễm và rủi ro cao về môi trường. Lĩnh vực du lịch - dịch vụ biển vẫn còn thiếu liên kết, sản phẩm chưa đa dạng.
Trước thực tế đó, theo PGS.TS Hà Thị Ngọc Oanh –Hiệp hội Phát triển Nhân lực Logistics Việt Nam (VALOMA), ĐBSCL cần một chiến lược phát triển dài hơi, có sự đồng hành của các Bộ ngành, địa phương và cộng đồng DN để thúc đẩy phát triển kinh tế biển một cách đồng bộ, hiệu quả và bền vững.
Trong đó, bà Oanh đề xuất 4 nhóm giải pháp trọng tâm: Huy động tối đa các nguồn lực để đầu tư hạ tầng kết nối từ nguồn ngân sách, xã hội hóa, vốn ODA; tập trung phát triển hệ thống hạ tầng giao thông, nhất là đường bộ và lựa chọn đầu tư các cảng biển có khả năng tham gia chuỗi logistics quốc tế. Hoàn thiện hệ thống logistics hiện đại, kết nối hiệu quả với các cảng trọng điểm như cảng Trần Đề, Cần Thơ; đồng thời đồng bộ xây dựng các trung tâm logistics khu vực. Về giải pháp chuyển đổi số trong logistics.
“Vấn đề chuyển đổi số trong logistics cần phải được quan tâm đặc biệt. Đồng thời, trong đầu tư nhân lực đáp ứng yêu cầu cho phát triển kinh tế biển của ĐBSCL, không thể thiếu nhóm chuyển đổi số nói chung cũng như logistics. Quá trình sáp nhập tỉnh tạo ra cơ hội về sự hỗ trợ về vốn giữa địa phương này với địa phương khác, nhưng cần có sự tập trung đầu tư”, PGS.TS Hà Thị Ngọc Oanh chỉ rõ.
Mũi Cà Mau là điểm cực Nam trên đất liền của nước ta
ĐBSCL có nhiều lợi thế tự nhiên và kinh tế biển đang đóng góp đáng kể cho phát triển của đất nước. Với không gian mở sau sáp nhập, giao thông liên kết vùng đã thuận lợi hơn, các địa phương vùng ĐBSCL đang có nhiều cơ hội lớn để vươn lên trở thành trung tâm kinh tế biển quan trọng của khu vực và cả nước. Với hệ sinh thái rừng ngập mặn, cửa sông và bãi bồi ven biển mang lại nguồn lợi thủy sản dồi dào, đồng thời là “lá chắn xanh” chống xói lở và nước biển dâng.
Nếu khai thác bền vững, đây sẽ là nền tảng để khu vực này phát triển một nền kinh tế biển xanh gắn phát triển kinh tế với bảo tồn sinh thái. Chính vì thế, phát triển kinh tế biển theo hướng “xanh” không chỉ là khẩu hiệu, còn là giải pháp chiến lược để ĐBSCL thích ứng với biến đổi khí hậu; mở ra cơ hội tăng trưởng mới...
