Doanh nghiệp FDI: Càng khai lỗ, càng mở rộng sản xuất

31/10/2017 16:19 Theo dõi Đầu Tư Tài Chính trên

(ĐTTCO)-Sáng 31-10, ĐB Phạm Trọng Nhân (Bình Dương) đã có một bài phát biểu ấn tượng và đầy tâm huyết trước Quốc hội khi cảnh báo nền kinh tế phụ thuộc doanh nghiệp nước ngoài.

ĐB Phạm Trọng Nhân (Bình Dương). Ảnh: LÃ ANH

Theo ĐB Phạm Trọng Nhân, trong những ngày qua, thông tin về kết quả tăng trưởng của nền kinh tế mà báo cáo Chính phủ trình bày thực sự đã gây ngạc nhiên cho cộng đồng, đặc biệt là cộng đồng doanh nghiệp (DN) trong nước vốn vẫn cố tìm con đường đi cho mình. Con số hơn 25 tỷ USD vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vượt xa kỳ vọng, tăng 34,3%; vốn giải ngân cũng bất ngờ tăng mạnh, vượt 13,4% so với cùng kỳ. Đây được cho là nguyên nhân góp phần vực dậy tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế.

Nhưng sau cơn địa chấn về thu hút FDI là nỗi lo âm ỉ của không ít nhà quản lý, các chuyên gia kinh tế về câu chuyện giữa các nhà đầu tư, giữa đầu tư nước ngoài và tăng trưởng. Một khi hoàn thành các chỉ tiêu tăng trưởng, đạt nhiều kỷ lục trong tăng trưởng thì hiệu quả mang lại cho nội tại nền kinh tế và đời sống người dân chưa đáng là bao. Đột ngột giảm, rồi lại đột ngột tăng GDP chỉ vì biến động sản phẩm của một vài DN FDI thì quả thật rất đáng lo ngại cho nền kinh tế.

ĐB Phạm Trọng Nhân cho rằng, phải thẳng thắn nhìn nhận FDI đã bổ sung một nguồn lực quan trọng cho quá trình tăng trưởng. Sau 25 năm, khu vực này đã đóng góp cho GDP từ 2% từ năm 1992 lên 20% vào năm 2016 và giải quyết việc làm cho hơn 2 triệu lao động, góp phần nâng thu nhập bình quân đầu người hơn 2.000 USD.

Thế nhưng dù chiếm 25% tổng vốn đầu tư toàn xã hội, hơn 70% tổng kim ngạch xuất khẩu, 50% giá trị sản xuất công nghiệp nhưng khu vực này chỉ góp 15%-19% vào ngân sách nhà nước, thấp nhấp trong 3 khu vực.

Thống kê giai đoạn 2015-2017 cho thấy, cả nước có khoảng 50% DN FDI kê khai lỗ, trong đó có nhiều DN thua lỗ liên tục trong nhiều năm liền. Nhưng điề đáng nói là càng lỗ thì DN FDI càng mở rộng sản xuất.

ĐB Phạm Trọng Nhân phân tích thêm, các chỉ tiêu tăng trưởng tổng hợp từ nhiều yếu tố, trong đó có tổng kim ngạch xuất khẩu, thế nhưng trong con số 70% tổng kim ngạch xuất khẩu DN FDI giúp cho Việt Nam tăng trưởng đã bị chuyển giá đầu vào. Do đó lợi nhuận từ những con số này là rất thấp, vì vậy dù có thu 20% thuế thu nhập trên con số đó cũng không đáng là bao, thậm chí là bằng 0 khi DN báo lỗ; còn lại 80% dĩ nhiên được FDI chuyển về cho chính quốc.

Con số 20% thu được từ đây cùng các khoản thu khác đang phải gồng gánh cho 70% chi thường xuyên của ngân sách, con số ít ỏi còn lại không đủ chi cho đầu tư và trả nợ. Câu chuyện nền kinh tế đang vướng trong bẫy thu nhập trung bình và còn bị giữ chặt trong một thời gian dài, theo ĐB Phạm Trọng Nhân là nguyên nhân chính xuất phát từ đây. Và đó cũng lý giải vì sao nền kinh tế tăng trưởng nhưng thu nhập quốc gia và hiệu quả mang lại cho nền kinh tế không cao.

ĐB Phạm Trọng Nhân cũng cho rằng, một trong những mục tiêu thu hút đầu tư là nhằm hấp thụ và nhận chuyển giao công nghệ. Nhưng theo thống kê thì 80% DN FDI sử dụng công nghệ ở mức trung bình thế giới, 14% ở mức thấp và lạc hậu, chỉ 5%-6% công nghệ cao. Tuy mang tiếng là công nghệ cao nhưng thực chất các công đoạn thực hiện tại Việt Nam đa phần là khâu lắp ráp. Do đó câu chuyện Việt Nam từ vị trí thứ 57 trên toàn cầu về tiêu chí hiệu quả chuyển giao công nghệ tụt xuống vị trí 103 vào năm 2014, giảm 46 bậc sau 5 năm, thấp hơn nhiều so với các nước trong khu vực ASEAN là điều không quá ngạc nhiên.

Cũng theo ĐB Phạm Trọng Nhân, những chính sách mà Nhà nước ưu đãi đặc thù cho DN FDI là khá nhiều, trong khi đó, chúng ta lại cứng nhắc và khắt khe với chính người nhà của mình - người mà luôn "đồng cam cộng khổ" và đóng góp cho nền kinh tế.

Chuyện tập đoàn Viettel xin ưu đãi thuế giống như Samsung Việt Nam nhưng bị Bộ Tài chính từ chối, hay khoản đầu tư 500 tỷ để phát triển KHCN của gốm sứ Minh Long không được hỗ trợ chỉ vì thiếu vài thủ tục hành chính là ví dụ cho thấy việc gánh vác vai trò làm động lực cho nền kinh tế còn khó khăn biết chừng nào.

Thống kê trong danh sách 1.000 DN nộp thuế thu nhập lớn nhất Việt Nam năm 2015 thì khối DN FDI xuất hiện nhiều nhất (46%) nhưng tỷ lệ góp vào tổng thuế thu nhập DN của toàn bảng chỉ ở mức 37% và đang có xu hướng giảm dần. Theo ước tính của các chuyên gia quốc tế, mỗi năm Việt Nam và các nước nghèo thất thu khoảng 170 tỷ USD do chuyển giá.

"Vừa bị thất thu thuế, nhận công nghệ lạc hậu, cạn kiệt tài nguyên, nhân công rẻ, thiếu công bằng trong ưu tiên đầu tư, cuối cùng là những hệ lụy về môi trường thì thử hỏi những điều này có công bằng với đất nước và nhân dân hay không? Đã đến lúc cần bình tâm suy xét trước khi quá muộn", ĐB Phạm Trọng Nhân tha thiết.

ĐB Phạm Trọng Nhân cho biết, ông đã từng lên tiếng tại Quốc hội về đầu tư nước ngoài và sẽ tiếp tục đeo đuổi nhằm làm cho khu vực FDI đóng góp tích cực cho nền kinh tế.

Từ thực tế phân tích, ĐB Phạm Trọng Nhân kiến nghị không thu hút đầu tư bằng mọi giá, ưu tiên các lĩnh vực, các ngành có công nghệ thân thiện môi trường, có sẵn chuỗi liên kết sẵn sàng kết nối với các DN Việt Nam, đồng thời cần có cam kết lộ trình chuyển giao công nghệ và tỷ lệ nội địa hóa. Trên hết là phải ưu tiên những lĩnh vực phù hợp với mục tiêu của đề án tái cơ cấu lại nền kinh tế, và đó phải là những điều có trên bàn đàm phán khi mời nhà đầu tư FDI.

Về nội lực, ĐB Phạm Trọng Nhân cho rằng chúng ta không có cách nào khác là sẵn sàng cho cuộc đua này, nếu không có định hướng rõ ràng thì cho dù có 1 triệu DN theo Nghị quyết 35 của Chính phủ cũng chỉ có ý nghĩa trong thay đổi về lượng mà thiếu sự bền vững về chất để bảo đảm cho quá trình tăng trưởng.

Nghị quyết TƯ 5 khóa XII về phát triển kinh tế tư nhân trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế, cùng những chỉ đạo quyết liệt, cam kết tạo môi trường kinh doanh lành mạnh của Thủ tướng Chính phủ đã thổi một luồng sinh khí cho môi trường đầu tư kinh doanh.

ĐB Phạm Trọng Nhân kỳ vọng những cam kết, quyết tâm của Chính phủ kiến tạo sẽ thành hiện thực để cộng đồng DN tư nhân phát triển.

PHAN THẢO