(ĐTTCO)-Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) được hình thành cuối năm 2015, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong tiến trình hội nhập kinh tế khu vực của Việt Nam (VN) và các nước ASEAN. Tới nay, chặng đường đã đi được tròn 1 năm, các chuyên gia đánh giá, dù kết quả chưa được như kỳ vọng song đây vẫn là động lực để VN tiếp tục đổi mới, tận dụng cơ hội, vượt qua thách thức trong những năm tới.
Xuất khẩu có xu hướng giảm
Đánh giá kết quả đạt được sau 1 năm gia nhập AEC tại hội thảo “VN và Cộng đồng Kinh tế ASEAN - Nhìn lại một năm thực hiện AEC và ra mắt Cổng thông tin AEC cho VN” do VCCI tổ chức mới đây, ông Hoàng Quang Phòng - Phó Chủ tịch VCCI nhận định, thành tựu lớn nhất mà cả 10 nền kinh tế đã đạt được trong Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) là tự do hóa trong thương mại hàng hoá.
Theo đó, các nước ASEAN cùng với VN đã loại bỏ khoảng 97% các dòng thuế (trong tổng số 10.000 dòng thuế) của các mặt hàng lưu chuyển trong khối. Mục tiêu đến 2018 sẽ hoàn tất 99% loại bỏ các dòng thuế giữa các nước ASEAN.
Tuy nhiên, theo ông Hoàng Văn Phương - Trưởng phòng ASEAN, Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương, xuất khẩu của VN sang thị trường này đang có xu hướng giảm. Từ năm 2015, xuất khẩu của VN sang các nước ASEAN đã có biên độ đi ngang. Trong đó, kim ngạch xuất khẩu dầu thô của VN sang ASEAN liên tục giảm, kéo theo kim ngạch thương mại giảm.
 |
Bà Bùi Kim Thùy - Phòng Xuất xứ Hàng hóa - Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cũng cho biết, trong 11 tháng đầu năm 2016, kim ngạch xuất khẩu vào ASEAN chỉ đạt 15,7 tỉ USD trong khi năm 2015 là 18,3 tỉ USD. Tỉ lệ tận dụng ưu đãi ATIGA cũng chỉ đạt 31,8%.
Bà Nguyễn Thị Thu Trang - Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập VCCI nhận định, năm 2016 mặc dù đã có nhiều nỗ lực trong việc tuyên truyền cho doanh nghiệp (DN) về AEC nhưng kết quả đạt được vẫn chưa được như mong muốn. Nguyên nhân có thể xuất phát từ việc các nước ASEAN mà hiện nay VN đang có lưu lượng thương mại lớn phần lớn đã có lộ trình loại bỏ thuế hoàn thành từ năm 2010.
Từ năm 2015-2016, nhóm nước này gần như không có thêm yếu tố gì lợi hơn về mặt thuế quan. Mặt khác về phía VN, trong năm 2015 và 2016 lại đang có bước giảm thuế theo cam kết của AEC, đây cũng là thời điểm để các nước bạn tận dùng cơ hội. Đây là lí do về mặt cơ học giải thích vì sao xuất khẩu của VN sang ASEAN lại giảm.
Cần khai thác tốt hơn các lợi thế của AEC
Về vấn đề này, bà Trang cũng cho biết, nếu nhập khẩu của ASEAN vào nước ta giảm khoảng 1,9%, thì xuất khẩu giảm khoảng 5,6%. Điều này chứng tỏ, DN VN vẫn chưa tận dụng được cơ hội đối với thị trường này. Theo một khảo sát của VCCI vào đầu năm 2016 cho thấy, đã có gần 94% DN biết về AEC, tuy nhiên chỉ có 16,4% DN thực sự hiểu rõ về hiệp định thương mại này.
Đồng quan điểm, ông Võ Trí Thành - nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương cho rằng, VN chưa tận dụng được AEC là do DN chưa có nhận thức đầy đủ về nó.
“Tuyệt đại đa số người dân biết về AEC, nhưng hiểu rõ thì ít. Dù cảm nhận tích cực về AEC, nhưng tuyệt đại đa số đều hoài nghi về lợi ích AEC, thì làm sao có thể tận dụng được”, ông Thành nhấn mạnh. Mặt khác, chuyên gia này cho rằng, khi nói đến các FTA chúng ta đang bàn quá nhiều về thương mại xuất khẩu, trong khi với thị trường 625 triệu dân có đến 50% thuộc tầng lớp trung lưu như AEC, các dịch vụ như giáo dục, y tế, du lịch, dịch vụ xuất khẩu… cũng có rất nhiều cơ hội và tiềm năng phát triển.
Đưa ra lời khuyên cho DN, các chuyên gia đều đồng thuận rằng các DN VN cần phải chủ động tìm hiểu thông tin về cơ hội thị trường hơn nữa để khai thác tốt hơn các lợi thế của AEC. Bởi trong thời buổi hiện nay, thông tin chính là sức mạnh, khi DN có được thông tin mà mình mong muốn thì DN đã cầm trong tay công cụ cho mình sức mạnh, chủ động nắm bắt thông tin thị trường, thông tin đối tác, thông tin hàng hóa, từng bước nâng cao năng lực cạnh tranh.
“Chúng ta đã rất kỳ vọng AEC sẽ mở ra nhiều cơ hội và kích thích sự tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu của VN vào thị trường ASEAN. Tuy nhiên, qua một năm thực hiện AEC đã không có nhiều dấu ấn đậm nét. Song, không phải vì điều đó mà chùn bước bởi trong tương lai, AEC vẫn là động lực để nước ta tiếp tục đổi mới, thích ứng và đi lên, nhất là đối với cộng đồng DN”- ông Hoàng Quang Phòng nhấn mạnh.
