Động lực tăng trưởng mới cho siêu đô thị

Nhiều cơ hội lớn đang mở ra

Sự kiện hợp nhất 3 địa phương TPHCM - Bình Dương - Bà Rịa Vũng Tàu, đã tạo nên một không gian phát triển rộng cho TPHCM mới với quy mô dân số hơn 14 triệu người và tổng GRDP chiếm trên 40% cả nước.

Bước phát triển mang tới nhiều cơ hội, nhưng cũng đặt ra yêu cầu phải chuyển sang mô hình tăng trưởng mới, đi vào chiều sâu và chất lượng. Nói cách khác, mô hình tăng trưởng mới này cần phải dựa trên năng suất lao động cao và công nghệ cao, thay vì dựa trên những ngành thâm dụng lao động thủ công nhiều như trước nữa.

Theo ông Lâm Đình Thắng, Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ (KH-CN) TPHCM, sau khi hình thành siêu đô thị mới, lãnh đạo TPHCM có định hướng mang tính chiến lược “1 không gian - 3 vùng phát triển”. Trong đó, TPHCM giữ vai trò là trung tâm đô thị lõi, một trung tâm tài chính quốc tế, trung tâm tài chính, thương mại, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo của vùng.

Bình Dương (trước đây) trở thành một trung tâm công nghiệp thế hệ mới và cốt lõi, thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI); Bà Rịa - Vũng Tàu (trước đây) là thủ phủ về kinh tế biển, logistics, trung tâm năng lượng sạch, công nghiệp nặng gắn với cảng biển và du lịch biển.

PGS.TS Trần Minh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Kinh tế số - Xã hội số (Bộ KH-CN), đánh giá cao việc TPHCM chọn kinh tế số là điểm đột phá nhằm tạo động lực thúc đẩy tăng trưởng GRDP nói riêng và GDP cả nước nói chung.

Ông Tuấn nêu số liệu về tỷ trọng kinh tế số của TPHCM năm 2024 đạt khoảng 24,36% (cao hơn mức trung bình quốc gia là 20%), và siêu đô thị mới sau sáp nhập đạt khoảng 21% (cao hơn mức trung bình 18,3% của cả nước). Đồng thời, Sở KH-CN TPHCM là đơn vị đầu tiên có Phòng Kinh tế số và Xã hội số, thể hiện quyết tâm thúc đẩy ngành kinh tế số trên địa bàn.

Hiện TPHCM có 2 mô hình kinh tế số tiêu biểu. Thứ nhất là mô hình thí điểm chuyển đổi số trong lĩnh vực bán buôn, bán lẻ tại quận Phú Nhuận (trước đây), đã giúp ngành dịch vụ ăn uống giảm 16% chi phí, đồng thời nâng lợi nhuận thêm 15-30%. Các cửa hàng bán lẻ cũng tiết kiệm được 25% chi phí vận hành và thu hút thêm 25-35% khách hàng mới.

Thứ hai, mô hình sản xuất thông minh tại Nhà máy Orion Vina (Bình Dương trước đây), mang lại kết quả nổi bật như tăng 30% công suất, rút ngắn 68% thời gian dừng máy, giảm 50% chi phí kiểm tra, tạo hiệu quả kinh tế khoảng 19 triệu USD chỉ trong vòng 8 tháng. Bộ KH-CN sẽ nghiên cứu để nhân rộng 2 mô hình này trên phạm vi toàn quốc.

Hoàn thiện để vươn lên dẫn đầu

Cơ hội đang mở ra, song Sở KH-CN TPHCM cũng nhận diện, TPHCM vẫn còn đối mặt với rất nhiều thách thức, khó khăn. Cụ thể theo ông Lâm Đình Thắng, chính sách và thể chế hiện chưa đồng bộ; chưa có nhiều chính sách đột phá về phát huy, đào tạo và giữ chân nguồn nhân lực chất lượng cao…

Ông Thắng lấy dẫn chứng từ Đà Nẵng - địa phương đi rất nhanh trong vấn đề này. Cụ thể, trước đây Đà Nẵng đã có chính sách về thu hút nguồn nhân tài chất lượng cao. Từ chính sách này, một tập đoàn tại TPHCM đã chuyển trụ sở với quy mô 200 kỹ sư AI tới Đà Nẵng để hưởng chính sách miễn giảm thuế.

“Vậy nên câu chuyện của TPHCM là phải tìm ra những chính sách đột phá hơn để giữ chân nguồn nhân lực chất lượng cao, thỏa được yêu cầu ai muốn khởi nghiệp, ai muốn đầu tư sẽ đến TPHCM” - ông Thắng chia sẻ.

Theo các chuyên gia, TPHCM chọn trong nhiều mũi trọng tâm để thúc đẩy tăng trưởng, trong đó có mũi kinh tế số (chỉ tiêu về kinh tế số cao hơn mức bình quân của cả nước từ 5-10%).

Cụ thể, chỉ tiêu của năm 2025 là 25% GDP, đến năm 2030 chiếm 40% GDP theo thang đo của Bộ Thông tin Truyền thông trước đây (hiện là Bộ KH-CN). Nếu TPHCM chọn kinh tế số là động lực cốt lõi, thì mục tiêu làm sao kinh tế số đóng góp thật sự và hiệu quả vào tốc độ tăng trưởng kinh tế 2 con số từ 2026. Đó là bài toán phải tìm ra và những chính sách đột phá rất cần thiết.

Thông tin từ Sở KH-CN TPHCM cũng cho thấy đang có nhiều tín hiệu tích cực. Chẳng hạn, mới đây tập đoàn công nghệ phần mềm lớn nhất thế giới SAP (Đức), sau khi khảo sát rất nhiều nơi đã quyết định đầu tư văn phòng trung tâm R&D (nghiên cứu và phát triển) tại TPHCM với vốn đầu tư 150 triệu eur trong vòng 5 năm và đã vận hành từ ngày 7-8.

Sắp tới, một tập đoàn lớn khác cũng dự kiến đầu tư khoảng 2 tỷ USD và TPHCM đang xin ý kiến trung ương về việc này. Điều đó cho thấy TPHCM cũng đang rất quyết tâm cải thiện môi trường đầu tư, ban hành những chính sách đột phá để các nhà đầu tư ở lại thành phố và giữ chân được nguồn nhân tài.

Theo PGS.TS Trần Minh Tuấn, TPHCM cần bắt đầu chuyển đổi số từ khu vực doanh nghiệp (DN), đặc biệt là khối DN nhỏ và vừa, bởi đây là động lực then chốt để nâng cao năng suất lao động và thúc đẩy kinh tế số. Hiện tỷ trọng kinh tế số/GRDP của TPHCM đạt khoảng 21% năm 2024, song mức độ ứng dụng công nghệ số trong cộng đồng DN vẫn còn hạn chế, khi phần lớn mới dừng ở các công cụ cơ bản.

Trong khi đó, PGS.TS Phạm Khánh Nam, Hiệu trưởng Trường Kinh tế, Luật và Quản lý Nhà nước (UEH), cho rằng nếu muốn trở thành trung tâm kinh tế số hàng đầu, TPHCM cần tiếp cận theo tư duy hệ sinh thái toàn diện, dựa trên 6 trụ cột chiến lược.

Trụ cột then chốt là xây dựng kho dữ liệu dùng chung, đẩy mạnh số hóa và kết nối liên thông các nguồn dữ liệu, đi kèm cơ chế bảo vệ quyền riêng tư và an ninh mạng. Song song đó, TPHCM phải đầu tư hạ tầng công nghệ và nguồn nhân lực chất lượng cao, hình thành cộng đồng đổi mới sáng tạo, hỗ trợ phát triển sản phẩm công nghệ “Make in Vietnam”.

Thực tế, TPHCM tuy có nhiều nguồn dữ liệu nhưng còn phân tán, thiếu quy định pháp lý bảo vệ về quyền riêng tư và an ninh mạng. Về hạ tầng kết nối, dù dẫn đầu cả nước về mật độ cáp quang và thử nghiệm 5G, TPHCM vẫn cần đầu tư vào mạng kết nối chuyên dụng nội bộ.

Hệ sinh thái điện toán đám mây sôi động, nhưng đối mặt với rào cản chi phí mặt bằng, năng lượng không ổn định và thiếu nhân lực vận hành. Lợi thế về phát triển phần mềm là có, song còn hạn chế ở tư duy thiết kế sản phẩm sáng tạo.