Hiệp định thương mại tự do (FTA) Việt Nam - EU đã đi qua 2 vòng đàm phán và tiến triển tốt, mở ra nhiều kỳ vọng cho thị trường Việt Nam. Song, cơ hội nhiều nhưng thách thức cũng không ít, nếu Việt Nam không chuẩn bị kỹ trước khi hội nhập sâu vào thị trường này.
Cơ hội nhưng chưa tận dụng
Thị trường EU là một nền kinh tế lớn gồm 27 quốc gia, chiếm 20% GDP toàn cầu với trình độ phát triển kinh tế-xã hội cao, sức mua lớn và đa dạng. Trong những năm qua, Việt Nam đã thiết lập được quan hệ giao thương rất tốt với thị trường này và hiện EU là đối tác xuất khẩu lớn thứ hai của Việt Nam.
Việt Nam là nước thứ ba trong khu vực ASEAN, sau Singapore và Malaysia, tiến hành đàm phán FTA với EU. Dù đã từng đàm phán nhiều hiệp định thương mại trong đó có cả WTO, nhưng khi đối thoại với EU, Việt Nam phải đối mặt với nhiều điều khoản, nội dung mới như mua sắm chính phủ, sở hữu trí tuệ, đầu tư, chính sách cạnh tranh… Ông LƯƠNG HOÀNG THÁI, |
Tuy nhiên, theo đánh giá của các chuyên gia, quan hệ thương mại giữa 2 bên vẫn chưa xứng với tiềm năng. Thị trường EU có hơn 500 triệu người tiêu dùng, hàng Việt Nam chưa tận dụng được các chính sách hỗ trợ và miễn/giảm thuế nên còn gặp nhiều khó khăn.
Vì vậy, trong chiến lược thu hút nguồn vốn FDI nghiêng về chất hơn lượng như hiện nay, hướng đến các nhà đầu tư tiềm năng đến từ EU vì các DN này có khả năng chuyển giao công nghệ cao. Nếu Việt Nam đạt được thỏa thuận FTA với EU, sẽ mở ra một sự liên kết bền vững cho các sản phẩm và dịch vụ của cả 2 bên.
EU cần các sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam, trong khi khu vực này có thể cung cấp các khoản đầu tư chất lượng cao với công nghệ tiên tiến, thân thiện môi trường cho nước ta. Với FTA Việt Nam-EU, cộng đồng DN Việt Nam sẽ được dỡ bỏ 90% dòng thuế cho hàng hóa khi xuất khẩu sang EU, đồng thời hấp dẫn được dòng vốn từ các DN EU chảy vào Việt Nam. Ngoài những lợi ích hữu hình đó, khi hợp tác với EU, sản phẩm Việt Nam sẽ có cơ hội nâng cao vị thế trong chuỗi sản phẩm và cung ứng toàn cầu.
Gút mắc nội tại phải hanh thông
Dù nhiều tiềm năng và cơ hội đang mở ra, song chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan nhận định, những năm gần đây Việt Nam đang có nhiều nút thắt, rào cản ngăn cản sự phát triển của nền kinh tế. Nếu như các vấn đề này không được cải thiện, nền kinh tế Việt Nam lẫn các DN phải đối mặt với những thách thức không nhỏ. EU là một đối tác thương mại lớn, nên khi tham gia FTA, họ yêu cầu rất cao trong vấn đề tự do hóa thương mại.
Cụ thể, Việt Nam sẽ phải giảm mức thuế nhập khẩu hàng hóa từ các quốc gia EU về 0% và phải mở cửa đối với thị trường dịch vụ, đồng thời không loại trừ khả năng phải mở cửa thị trường mua sắm công. Khi xuất khẩu hàng hóa sang EU, các DN không chỉ đáp ứng các tiêu chí do EU ban hành về nguồn gốc, chất lượng sản phẩm, các yêu cầu về an toàn đối với sức khỏe, bảo đảm kỹ thuật… mà còn phải thỏa mãn các tiêu chuẩn liên quan đến trách nhiệm xã hội như bảo vệ môi trường, chăm lo cho người lao động…
 |
Tham gia FTA, hàng hóa vào EU được kiểm tra rất nghiêm ngặt từ nguồn gốc, |
Bằng chứng là sau khi gia nhập WTO, DN Việt Nam với nội lực yếu nên dễ bị tổn thương trước những biến động của nền kinh tế thế giới. Trong khi đó, vào cuối năm 2015, FTA giữa ASEAN và Trung Quốc sẽ bắt đầu có hiệu lực. Khi đó, các DN Việt Nam vừa phải chịu sức ép cạnh tranh từ FTA với EU, vừa lo cạnh tranh với hàng hóa trong khu vực, nhất là hàng Trung Quốc
Do tâm lý sính ngoại của người tiêu dùng trong nước vẫn còn phổ biến, chất lượng hàng nội chưa đáp ứng được nhu cầu và giá cả chưa thể cạnh tranh được, nên DN sẽ phải đối mặt với rất nhiều khó khăn.
Ông Sanjay Kalra, Trưởng Đại diện Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) tại Việt Nam, nhận định: “Việt Nam cần phải ổn định nền kinh tế vĩ mô và cải thiện môi trường kinh doanh để thúc đẩy FTA Việt Nam - EU được hiện thực hóa nhanh chóng.
Trong quá trình đàm phán, DN trong nước có điều kiện cải tổ hoạt động theo hướng bền vững, gia tăng sức cạnh tranh khi bước vào một giai đoạn mới. Hiện Việt Nam còn tồn tại một số vấn đề như dự trữ ngoại tệ chưa đạt chuẩn mực quốc tế, lạm phát có giảm nhưng vẫn tiềm ẩn nguy cơ tăng, tỷ giá ổn định nhưng chưa đáp ứng được kỳ vọng của thị trường, nhiều hạng mục đầu tư trọng điểm của Chính phủ không hiệu quả…
Quan trọng hơn là các hạn chế về thủ tục hành chính, môi trường kinh doanh đã trì kéo sự phát triển của các DN trong nước. Chính phủ cần phải đưa ra những chính sách tháo gỡ những vướng mắc hiện tại của nền kinh tế để hỗ trợ các DN ngay từ bây giờ. Song song với các chính sách đó, phía DN cũng cần mạnh dạn tái cơ cấu, chuyển động đồng bộ với các chính sách hỗ trợ phát huy hiệu quả cao nhất”.
