Thông tin tại cuộc họp cho thấy, hằng năm, diện tích trồng mía của nước ta được duy trì trên 270.000 ha, sản lượng đường trung bình đạt 1,3-1,5 triệu tấn/năm, giải quyết sinh kế cho trên 35 vạn hộ nông dân.
Hiện nay, ngành mía đường đối diện nhiều khó khăn, thách thức như năng lực cạnh tranh của nhiều doanh nghiệp mía đường chưa cao so với các nước trong khu vực và thế giới. Giá đường thế giới và khu vực giảm thấp, tình trạng dư cung kéo dài, nhất là trong 3 niên vụ gần đây.
Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA) có hiệu lực từ 1-1-2020 có những tác động không nhỏ tới hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp mía đường. Bộ Nông nghiệp-Phát triển nông thôn (NN-PTNT) cho biết, niên vụ 2018-2019, diện tích, sản lượng mía tại phần lớn các địa phương (trừ 3 tỉnh Sơn La, Cao Bằng, Nghệ An) đều giảm...
Phát biểu tại cuộc họp, chia sẻ với khó khăn của ngành mía đường, tuy nhiên Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh quan điểm xây dựng nền kinh tế tự cường. “Nếu chúng ta có nhu cầu đường lớn mà phụ thuộc hoàn toàn vào thị trường đường nước ngoài thì đó là một sai lầm. Do đó, phải tính toán lại giữa sản xuất trong nước và nhập khẩu để phát triển ngành mía đường một cách phù hợp với điều kiện hội nhập”, Thủ tướng nhấn mạnh.
Theo Thủ tướng, ngành mía đường có nhiều cơ hội, được Chính phủ quan tâm chỉ đạo, thị trường, nhu cầu trong nước lớn, có những vùng, khu vực có thể tổ chức lại sản xuất ngành mía đường. Dù không thể sản xuất số lượng lớn, ào ạt, nhưng cơ hội phát triển mía đường vẫn luôn rộng mở với Việt Nam nếu biết sắp xếp lại, hiệu quả hơn. Đặc biệt, năm 2020, giá đường có thể tăng lên; cơ hội phát triển ngành đường vẫn còn nằm ở các sản phẩm sau đường như sản xuất điện, ván ép, phân bón, ethanol từ bã mía và rỉ mật…
Thủ tướng khẳng định, Chính phủ không có chủ trương dẹp bỏ ngành mía đường, nhưng yêu cầu tổ chức lại sản xuất để có năng suất tốt hơn, phù hợp với hội nhập quốc tế sâu rộng. Chính phủ cũng không đồng ý việc tiếp tục đề nghị gia hạn ATIGA cho ngành mía đường (theo cam kết ATIGA, Việt Nam phải xóa bỏ hạn ngạch thuế quan nhập khẩu đường từ ASEAN từ ngày 1-1-2018. Tuy nhiên, thể theo nguyện vọng của ngành mía đường, Chính phủ đồng ý cho hoãn thực Điều 20 ATIGA 2 năm để các doanh nghiệp mía đường và người nông dân có thêm thời gian thích ứng.
Từ ngày 1-1-2020, mặt hàng đường từ các nước ASEAN tự do đi vào thị trường Việt Nam với mức thuế chỉ từ 0 - 5%). Thủ tướng nhấn mạnh, Chính phủ đảm bảo môi trường công bằng, ngành mía đường phải tự đào thải nếu năng lực cạnh tranh yếu kém hơn các đồng nghiệp sản xuất mía đường trong ASEAN.
Thủ tướng nhấn mạnh tinh thần sẵn sàng xóa bỏ mọi rào cản trong phát triển mía đường để tạo thuận lợi cho ngành mía đường phát triển theo thông lệ quốc tế. Nhà nước sẽ có những cơ chế chính sách, những biện pháp cho ngành mía đường trong bối cảnh hội nhập hiện nay.
“Nhà nước quyết tâm và có những giải pháp ủng hộ, nhưng Nhà nước không bao cấp cho ngành mía đường, mà yêu cầu ngành mía đường phải cạnh tranh sòng phẳng trong bối cảnh hội nhập quốc tế”, Thủ tướng khẳng định và đề nghị ngành mía đường nghiên cứu một số mô hình thành công trên thế giới. Kiên quyết dẹp bỏ những nhà máy đường năng suất thấp, công nghệ lạc hậu, chỉ làm mỗi sản phẩm đường mà không có sản phẩm sau đường phong phú, đa dạng, phù hợp với thị trường.
