Lo ngại thuế VAT tăng

Trong dự thảo lần này, dù Bộ Tài chính đã lùi thời điểm, mức tăng thuế VAT, nhưng dường như nhiều bộ, ngành, địa phương vẫn lo ngại đề xuất tăng thuế VAT sẽ tác động xấu đến đời sống người lao động thu nhập thấp, và sản xuất kinh doanh của cộng đồng DN. Có địa phương đã đề nghị Bộ Tài chính phải tính toán định lượng cụ thể tác động việc tăng thuế trước khi quyết định tăng.

Cuối tháng 8-2017, Bộ Tài chính đã gây sốc dư luận khi đề xuất nâng thuế VAT từ 10% lên 12% áp dụng từ ngày 1-1-2019 trong dự thảo đề cương xây dựng Luật sửa đổi các luật về thuế. Khi ấy, nhiều chuyên gia, hiệp hội, DN đã lên tiếng bày tỏ nhiều quan ngại. Bản thân các bộ, ngành khi góp ý với Bộ Tài chính cũng đề đề nghị cân nhắc thật kỹ nội dung này.

Theo đó, Bộ Tài nguyên và Môi trường đề nghị xem xét, cân nhắc việc tăng thuế suất VAT thông thường từ 10% lên 12% trong giai đoạn hiện nay. Bởi vì chính sách thuế giá trị gia tăng có tác động rất lớn đối với sự phát triển của đất nước, từng DN cũng như cuộc sống của người dân. Việc tăng thuế suất thuế giá trị gia tăng thông thường sẽ dẫn đến mặc bằng giá của nguyên nhiên vật liệu, thiết bị máy móc, thực phẩm, nhân công... tăng lên gây áp lực lớn đối với nền kinh tế.

Còn Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cho rằng việc tăng thuế VAT sẽ có tác động mạnh đến người dân, đặc biệt là người nghèo, người lao động có thu nhập thấp. Bởi tăng VAT sẽ làm tăng giá bán sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ, giảm sức cạnh tranh của hàng hóa.

Theo tính toán của Tổng cục Thống kê, việc tăng thuế VAT từ 10% lên 12% sẽ gây tác động đến các chỉ tiêu kinh tế vĩ mô như tăng trưởng GDP giảm 0,5%, chỉ số giá tiêu dùng tăng 2,28%. Do vậy, để thực hiện các mục tiêu về phát triển kinh tế - xã hội, ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát và đảm bảo nuôi dưỡng nguồn thu bền vững, hướng tới nền tài chính quốc gia an toàn. Vì vậy, Bộ KH&ĐT đã đề nghị Bộ Tài chính cân nhắc việc đề xuất điều chỉnh thuế suất VAT trong giai đoạn hiện nay.

Không chỉ các bộ, ngành, nhiều địa phương như Quảng Bình cũng đề nghị giữ nguyên mức thuế suất VAT 5% và 10% như hiện nay. Cùng chung quan điểm này, tỉnh Hưng Yên đã phản bác những lập luận tăng thuế VAT vì các nước trên thế giới cũng làm vậy để bù cho thuế nhập khẩu giảm, nợ công tăng cao. 

Trong góp ý gửi đến Bộ Tài chính - cơ quan soạn thảo dự luật, tỉnh Hưng Yên nhấn mạnh, hoàn cảnh kinh tế mỗi nước khác nhau và thuế VAT phải đặt trong tổng thể các sắc thuế nên việc viện dẫn theo kinh nghiệm quốc tế để quyết định chính sách thuế là chưa thuyết phục. Địa phương này đề nghị Bộ Tài chính bổ sung cơ sở đề xuất bằng những nghiên cứu định lượng. Bởi việc tăng mức thuế này có thể làm giảm tiêu dùng kéo theo việc giảm sản xuất, giảm đóng góp vào ngân sách nhà nước từ các DN sản xuất hàng hóa và dịch vụ chịu mức thuế tăng này. Việc điều chỉnh cần có lộ trình không ảnh hưởng đến nền kinh tế và tác động mạnh đến người nghèo.

Dưới góc nhìn DN, Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam nhấn mạnh trong bối cảnh hiện nay, nên giữ nguyên mức thuế suất như cũ, không tăng trong 3 năm đầu, kể từ khi dự luật sửa đổi về thuế có hiệu lực. Thay vào đó, sẽ thực hiện mức tăng như đề xuất trong dự thảo kể từ năm thứ 4 trở đi. Lý do là nếu thực hiện lộ trình tăng ngay thì giá tiêu dùng tăng sẽ tác động trực tiếp đến đời sống của đa số người lao động, đặc biệt là lao động có thu nhập thấp, sẽ ảnh hưởng đến vấn đề an sinh xã hội.

Hiệp hội này cũng đề cập việc hàng năm Chính phủ đều điều chỉnh tăng mức lương tối thiểu vùng cho người lao động làm việc trong các DN, tuy nhiên tiền lương tối thiểu vẫn chưa đáp ứng được mức sống tối thiểu, hiện nay mới đáp ứng được khoảng 90%. Vì vậy, để đảm bảo ý nghĩa của việc tăng lương tối thiểu hàng năm cho người lao động có được tác động tích cực nhất, rất cần phải xem xét cẩn trọng lộ trình tăng thuế VAT.
Giải trình ý kiến góp ý của các bộ, ngành, Bộ Tài chính vẫn bảo lưu quan điểm việc tăng thuế VAT là cần thiết. Bộ này tiếp tục khẳng định thuế suất VAT thấp thực sự mang lại lợi ích cho người giàu hơn người nghèo. Và rằng việc điều chỉnh tăng thuế suất VAT sẽ tác động rất nhỏ đến chi tiêu của nhóm người có thu nhập thấp.

Tuy nhiên, Bộ Tài chính cũng thừa nhận việc tăng thuế suất VAT từ mức 10% lên 12% có thể tác động đến chi tiêu của hộ gia đình có thu nhập thấp. Và cho rằng, đối với những hộ có thu nhập thấp dễ bị tổn thương thì cần có những giải pháp hỗ trợ về an sinh, xã hội như chi cho giáo dục, y tế, cơ sở hạ tầng,... để đem lại lợi ích nhiều hơn cho người nghèo.

Thừa nhận việc điều chỉnh thuế suất VAT có thể tác động đến hoạt động sản xuất kinh doanh của DN và đến tiêu dùng của người dân, để giảm tác động đến sản xuất kinh doanh và tiêu dùng, trong tờ trình mới nhất gửi Thủ tướng, Bộ Tài chính đã đề xuất điều chỉnh mức tăng VAT, từ 1-1-2019 sẽ tăng VAT từ 10% lên 11% thay vì 12% như đề xuất trước đây, mức tăng VAT từ 11% lên 12% sẽ áp dụng kể từ 1-1-2020.