Méo mó BOT và những cảnh báo

24/05/2018 08:17 Theo dõi Đầu Tư Tài Chính trên

(ĐTTCO) - Có rất nhiều tồn tại, bất cập trong quản lý đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đối với các dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP) của Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) được Kiểm toán Nhà nước (KTNN) đưa ra đầu tuần này.

Vẫn chủ yếu chỉ định thầu

Theo KTNN, từ năm 2002 đến nay, Bộ GTVT đã thu hút các nhà đầu tư triển khai thực hiện 75 dự án đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông theo hình thức PPP, gồm 68 dự án ký kết hợp đồng BOT xây dựng - kinh doanh - chuyển giao), 4 dự án BT (xây dựng - chuyển giao), 1 dự án BOO (xây dựng - sở hữu - kinh doanh) và 2 dự án vừa thực hiện BOT và BT), có tổng mức đầu tư sau điều chỉnh 233.705 tỷ đồng.

Đến thời điểm kiểm toán (tháng 3-2017) có 57 dự án hoàn thành đưa vào khai thác, góp phần giải quyết tắc nghẽn, quá tải và từng bước hình thành hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội.

Tuy nhiên, vẫn còn một số tồn tại, hạn chế. Đó là Bộ GTVT không gửi danh mục dự án đến các bộ, ngành và địa phương có liên quan để lấy ý kiến khi xây dựng, phê duyệt danh mục 66 dự án gọi vốn đầu tư theo hình thức PPP; 49/75 dự án được công bố trên phương tiện thông tin đại chúng, trong đó có 45/49 dự án không thuộc danh mục 66 dự án được phê duyệt; 56/75 dự án nâng cấp, cải tạo, mở rộng các tuyến đường do ngân sách đầu tư từ trước (2.535km) và chỉ có 19/75 dự án đầu tư mới (526km), thấp hơn nhiều so với mục tiêu (đầu tư mới 2.629km) trong danh mục kêu gọi đầu tư được phê duyệt; bổ sung 15 hạng mục (ngoài nội dung, phạm vi đầu tư ban đầu) của 8 dự án 17.483 tỷ đồng khi chưa có ý kiến thống nhất của Bộ Tài chính và UBND tỉnh; 74/75 dự án thực hiện theo hình thức chỉ định thầu, trong đó Bộ GTVT đã tham mưu trình Thủ tướng Chính phủ chấp thuận chỉ định thầu 22 dự án ngoài quy định, lựa chọn một số nhà đầu tư chưa đảm bảo năng lực theo quy định.

Ngoài ra, qua kiểm toán chi tiết 40 dự án, KTNN cũng chỉ ra không ít bất cập vốn là điểm nóng thời gian qua. Đó là vị trí đặt một số trạm thu phí chưa phù hợp. Điển hình trong đó là các dự án cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 2 đoạn Nội Bài - Vĩnh Yên (Km7+800 - Km29+784); Quốc lộ 1A đoạn tránh TP Thanh Hóa và bổ sung hạng mục đường vành đai phía Tây TP Thanh Hóa (giai đoạn 1) đoạn Km0-Km6; Quốc lộ 1A đoạn tránh TP Hà Tĩnh; mở rộng Quốc lộ 1 đoạn từ Km672+600 - Km704+900 tỉnh Quảng Bình; mở rộng Quốc lộ 1A đoạn từ TP Đông Hà đến thị xã Quảng Trị; tuyến Quốc lộ 1 đoạn tránh TP Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai; tuyến tránh Quốc lộ 1 và tăng cường mặt đường Quốc lộ 1 qua thị trấn Cai Lậy, tỉnh Tiền Giang; tuyến cao tốc Bắc Giang - TP Lạng Sơn đoạn Km45+100-Km108+500, kết hợp tăng cường mặt đường Quốc lộ 1 đoạn Km1+800-Km106+500, tỉnh Bắc Giang và tỉnh Lạng Sơn…

Cũng theo KTNN, có đến 31/87 trạm không đảm bảo khoảng cách tối thiểu giữa 2 trạm là 70km, trong đó Bộ GTVT quản lý 25 trạm và 6 trạm do địa phương quản lý.

Trạm thu phí BOT Cai Lậy (Tiền Giang).

Tiếp tục giảm thời gian thu phí
KTNN cũng chỉ ra có rất nhiều dự án nhà đầu tư chưa huy động đủ nguồn vốn chủ sở hữu theo phương án tài chính. Thí dụ, dự án cao tốc Hà Nội - Hải Phòng; mở rộng Quốc lộ 1 đoạn Km1063+877 - Km1092+577, tỉnh Quảng Ngãi; Quốc lộ 1 đoạn tránh thị trấn Cai Lậy và tăng cường mặt đường đoạn Km1987+560 - Km2014+000, tỉnh Tiền Giang; cao tốc Hạ Long - Vân Đồn và cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 18 đoạn Hạ Long - Mông Dương; mở rộng Quốc lộ 1 đoạn Km2118+600 - Km2127+320,75 và xây dựng tuyến tránh TP Sóc Trăng của Quốc lộ 1, tỉnh Sóc Trăng…

Từ những bất cập trên, KTNN đã kiến nghị giảm thời gian thu phí hoàn vốn của 40 dự án 120 năm so với phương án tài chính ban đầu và giảm giá trị đầu tư 1.467 tỷ đồng (năm 2016 trở về trước, KTNN đã kiến nghị giảm 107,4 năm của 27 dự án).

Nhận xét về báo cáo của KTNN liên quan đến hợp đồng BOT, Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng, băn khoăn việc KTNN kiến nghị giảm thời gian thu phí BOT có thể đúng, nhưng nếu thông tin không cẩn thận sẽ tạo dư luận xấu, nhất là khi chúng ta đang triển khai chủ trương thu hút nguồn lực đầu tư toàn xã hội, thông qua các phương thức như hợp đồng BOT.

Theo nguyên tắc của mỗi dự án BOT, ban đầu phải xây dựng phương án, khi dự án BOT xong sẽ kiểm toán, sau đó quyết toán và ra số liệu vốn đầu tư thực tế, từ đó định ra số năm thu phí, số phí từng vé, từng năm. Quy trình như vậy nên dự án phải kiểm toán là bình thường và con số giảm so với ban đầu là đúng.

Cần thống nhất nhau nhận thức vì nếu nhận định sai triển khai sẽ vướng, khó thu hút vốn tư nhất, đặc biệt khi chúng ta đang triển khai dự án đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông khi ngân sách chỉ giải phóng mặt bằng, còn lại kêu gọi vốn đầu tư xã hội.

Hà My