Tờ South China Morning Post (SCMP) ngày 16-9 đưa tin Mỹ, Anh và Úc đã tạo nên một liên minh an ninh “lịch sử” nhằm tăng cường khả năng quân sự ở Thái Bình Dương, cho phép ba bên chia sẻ các công nghệ quốc phòng tiên tiến và cung cấp cho Úc công nghệ tàu ngầm hạt nhân.
Được công bố hôm 15-9, hiệp định đối tác an ninh "AUKUS" sẽ mở rộng nỗ lực hợp tác quân sự của Mỹ, điều được cho là khiến Trung Quốc tức giận.
Mỹ, Anh, Úc thiết lập quan hệ đối tác an ninh 'lịch sử' tại AĐD-TBD. Ảnh: EPA-EFE
SCMP dẫn lời một quan chức cấp cao trong chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden cho biết để bắt đầu quan hệ đối tác an ninh AUKUS, các quan chức hải quân và chuyên gia kỹ thuật từ ba nước sẽ làm việc cùng nhau trong 18 tháng tới để cung cấp cho Úc công nghệ hạt nhân, theo đó cho phép nước này triển khai tàu ngầm "để cải thiện khả năng răn đe trên khắp Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương (AĐD-TBD)".
“Chúng tôi thực hiện nỗ lực này như một phần của một loạt bước đi lớn hơn, bao gồm quan hệ đối tác song phương mạnh mẽ hơn với các đối tác an ninh truyền thống của chúng tôi ở châu Á - Nhật, Hàn Quốc, Thái Lan, Philippines - và cũng cam kết mạnh mẽ hơn với các đối tác mới như Ấn Độ, Việt Nam và các cơ chế mới như ‘Bộ tứ An ninh (QUAD)’” - quan chức này nói.
“Đây là một thông báo lịch sử. Nó phản ánh quyết tâm của chính quyền ông Biden trong việc xây dựng quan hệ đối tác mạnh mẽ hơn để duy trì hòa bình và ổn định trên toàn bộ khu vực AĐD-TBD” – quan chức này nói thêm.
Mỹ, Anh, Úc cũng sẽ hợp tác về việc tích hợp trí tuệ nhân tạo, tính toán lượng tử và các năng lực dưới đáy biển vào các hoạt động quân sự của họ.
Mỹ, Anh, Úc thiết lập quan hệ đối tác an ninh
Tại cuộc họp báo chung với Thủ tướng Úc Scott Morrison và nhà lãnh đạo Anh Boris Johnson, ông Biden hôm 15-9 cho biết sáng kiến này là cần thiết để đảm bảo Mỹ và các đồng minh có “những khả năng hiện đại nhất mà chúng tôi cần để điều động và phòng thủ trước các mối đe dọa đang phát triển nhanh chóng”.
“Chúng ta cần có khả năng giải quyết cả môi trường chiến lược hiện tại trong khu vực và cách nó có thể phát triển vì tương lai của mỗi quốc gia chúng ta, và thực sự là thế giới, phụ thuộc vào một AĐD-TBD tự do và rộng mở, tồn tại và phát triển trong nhiều thập niên phía trước” – ông Biden nói.
Theo ông Morrison, các tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân sẽ được đóng ở Adelaide với sự “hợp tác chặt chẽ” với Anh và Mỹ.
Ông Johnson gọi đây là “một trong những dự án phức tạp và đòi hỏi kỹ thuật cao nhất trên thế giới”.
“Chỉ một số ít quốc gia sở hữu tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân. Và đó là một quyết định quan trọng đối với bất kỳ quốc gia nào để có được khả năng đáng gờm này, và có lẽ cũng quan trọng không kém đối với bất kỳ quốc gia nào khác để viện trợ" – nhà lãnh đạo Úc nói.
Một tàu ngầm lớp Collins chạy bằng động cơ diesel và điện của Hải quân Hoàng gia Úc tại cảng Sydney năm 2016. Ảnh: AFP
Theo SCMP, trong khi cả ba nhà lãnh đạo đưa ra sáng kiến như một nỗ lực nhằm mang lại “sự ổn định” cho khu vực AĐD-TBD, thì không ai đề cập rõ ràng đến Trung Quốc.
Khi được hỏi liệu việc thiết lập Aukus có nhằm đối phó sự tăng cường quân sự của Trung Quốc hay không, quan chức Mỹ cho biết động thái này “không nhằm mục đích hay nhằm vào bất kỳ quốc gia nào”, đồng thời nói thêm rằng “đó là nhằm thúc đẩy các lợi ích chiến lược của chúng tôi, duy trì trật tự dựa trên luật lệ quốc tế và thúc đẩy hòa bình và ổn định ở AĐD-TBD”.
Quan chức này nói thêm rằng ông Biden đã không đề cập cụ thể sáng kiến Aukus trong cuộc điện đàm với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào tuần trước, song nhà lãnh đạo Mỹ đã “nhấn mạnh quyết tâm của chúng tôi trong việc đóng một vai trò mạnh mẽ ở AĐD-TBD”.
Liên quan quan hệ đối tác an ninh mới này, người phát ngôn của Đại sứ quán Trung Quốc tại Mỹ Liu Pengyu hôm 15-9 nói rằng các nước “không nên xây dựng các khối loại trừ nhằm vào hoặc làm tổn hại lợi ích của các bên thứ ba”.
“Đặc biệt, họ nên rũ bỏ tâm lý Chiến tranh Lạnh và định kiến về ý thức hệ” - ông Liu nói.
Mỹ tăng cường đối phó Trung Quốc?
Theo SCMP, thông tin về quan hệ đối tác an ninh giữa Mỹ, Anh và Úc được đưa ra trong bối cảnh quân đội Trung Quốc tiến hành các cuộc tập trận trên không gần Đài Loan và ở Biển Đông.
Liên quan diễn biến trên, bà Bonnie Glaser - giám đốc Chương trình châu Á tại Quỹ Marshall của Mỹ - nhận định rằng trong bối cảnh này, Bắc Kinh sẽ không cần đến sự khẳng định của chính quyền Mỹ rằng Aukus không phải là một phản ứng cụ thể đối với sự gia tăng quân sự của Trung Quốc.
Thủy quân lục chiến Mỹ trong một cuộc tập trận được tiến hành hai năm một lần trên khắp miền bắc Úc. Ảnh: HẢI QUÂN MỸ
“Bắc Kinh sẽ coi đây là một phần trong nỗ lực của Mỹ nhằm xây dựng các liên minh nhằm đẩy lùi Trung Quốc và họ không sai. Trung Quốc cần nhận ra rằng sự quyết đoán này đang lôi kéo các nước dân chủ hợp tác theo những cách mới để bảo vệ lợi ích của họ” – bà Glaser nói.
Trong khi đó, chuyên gia về các vấn đề AĐD-TBD Charles Edel nhận định diễn biến này là “một tín hiệu cho thấy Mỹ sẵn sàng giành trách nhiệm nhiều hơn đối với các đồng minh hơn so với trước đây”.
Tại cuộc họp báo hôm 15-9, ông Morrison nhấn mạnh các tàu ngầm sẽ chỉ là động cơ đẩy hạt nhân, thay vì mang vũ khí hạt nhân, nói thêm rằng “chúng tôi sẽ tiếp tục đáp ứng tất cả các loại vũ khí hạt nhân của mình”.
“Nhưng riêng năng lượng hạt nhân đã mang trong mình những lợi thế chiến thuật đáng kể, có những ứng dụng rõ ràng khi đối phó sự hiện diện quân sự của Trung Quốc ở AĐD-TBD” - chuyên gia Edel nói.
“Bên cạnh khả năng tải trọng tăng lên, các tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân có sức bền cao hơn và có thể ở trong vùng nước sâu trong thời gian lâu hơn. Ở độ sâu, chúng ít bị phát hiện hơn, vì vậy đó là một biện pháp răn đe” – ông Edel nhận định.
Mỹ, Ấn Độ, Nhật, Úc tập trận hồi năm 2020. Ảnh: AP
Theo SCMP, kể từ khi nhậm chức, ông Biden đã đưa ra các sáng kiến địa chính trị khác nhằm vào Trung Quốc, bao gồm nỗ lực củng cố mối quan hệ với Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) và nhóm các nước công nghiệp phát triển (G7) cũng như việc định hình Bộ tứ QUAD, đặc biệt là ngôn từ cứng rắn về việc chống lại ảnh hưởng ngày càng tăng của Bắc Kinh.
Vị quan chức Mỹ trích dẫn cuộc họp trực tiếp dự kiến của ông Biden với ông Morrison và các nhà lãnh đạo QUAD khác vào tuần tới tại Nhà Trắng, đồng thời cho rằng sự hiện diện của tàu sân bay Anh ở Biển Đông trong những tháng gần đây góp phần củng cố liên minh quân sự.
Trước đó, hôm 14-9, cựu Phó Cố vấn An ninh quốc gia Zack Cooper thuộc Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ và các nhà phân tích quân sự cảnh bảo rằng Mỹ cần có quan hệ đối tác quân sự mạnh mẽ hơn trong khu vực.
“Sự hiện đại hóa quân đội của Trung Quốc đặt ra thách thức lớn nhất trên thế giới. Trung Quốc không phải là đối thủ quân sự ngang hàng toàn cầu của Mỹ… nhưng nước này đã phát triển khả năng mạnh mẽ để chiến đấu hiệu quả ở các khu vực trong chuỗi đảo đầu tiên, chạy từ bắc xuống nam từ Nhật ở biển Hoa Đông, đến Đài Loan, đến Philippines ở Biển Đông” – ông Cooper và các nhà phân tích cho hay.
Tuy nhiên, nhà phân tích cấp cao Ali Wyne thuộc Eurasia Group nhận định sau thông báo về AUKUS hôm 15-9, vẫn có khả năng Bắc Kinh sẽ đáp trả các liên minh đang phát triển của Washington với sự khẳng định ngày càng tăng.
“Một câu hỏi lớn là liệu Trung Quốc sẽ điều chỉnh lại, thừa nhận rằng họ đang gây ra sự phản kháng lớn hơn giữa các nền dân chủ tiên tiến, hay thay vào đó thêm sự phản kháng đó làm bằng chứng cho thấy họ cần phải tăng gấp đôi đường lối ngoại giao hiện tại” – chuyên gia này nhận định.
