Người dân TP.HCM sinh đủ 2 con sẽ được hỗ trợ mua nhà?

TP.HCM đang ở trong nhóm 21 tỉnh thành có tổng tỉ suất sinh thấp nhất cả nước. Thống kê cho thấy năm 2020 tổng tỉ suất sinh của một người phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ ở thành phố là 1,53 con, có xu hướng tăng hơn năm 2019 (1,39 con) nhưng chưa thoát khỏi báo động về mức sinh thấp.

Có thể nói chưa lúc nào các cặp vợ chồng, đặc biệt ở các đô thị lớn, lại "sợ đẻ" như hiện nay. Các chuyên gia về dân số đánh giá nếu quá trình này tiếp tục diễn ra sẽ là thảm họa trong tương lai...

Trao đổi về vấn đề này, ông PHẠM CHÁNH TRUNG - chi cục trưởng Chi cục Dân số và kế hoạch hóa gia đình TP.HCM - nói: "Tại TP.HCM hiện nay xu hướng sinh ít con của các cặp vợ chồng đã rất phổ biến".

* Mức sinh thấp dẫn đến hệ lụy gì, thưa ông?

- Kinh nghiệm tại một số quốc gia có mức sinh thay thế thấp chỉ ra rằng một khi mức sinh xuống rất thấp thì các chính sách khuyến sinh mặc dù có chi phí đầu tư rất lớn, nhưng hầu như không có tác động làm mức sinh tăng trở lại. Điều này sẽ gây bất lợi cho cơ cấu nhân khẩu học và sự phát triển kinh tế - xã hội của TP.HCM trong tương lai.

Bất lợi đầu tiên là già hóa dân số. Điều này tạo ra áp lực ngày càng tăng đối với hệ thống an sinh xã hội dành cho người cao tuổi như lương hưu, bảo hiểm y tế, chế độ trợ cấp xã hội, chế độ chăm sóc sức khỏe, vui chơi, giải trí...

Kế đến là sự suy giảm về nguồn nhân lực, đặc biệt lao động trẻ, làm ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế - xã hội của TP. Mặt khác, chi phí cho chính sách khuyến sinh sẽ gây áp lực cho nguồn ngân sách, trong khi nguồn ngân sách này đáng ra nên đầu tư cho việc nâng cao chất lượng dân số...

* TP.HCM đã và đang làm gì để cải thiện tổng tỉ suất sinh, thưa ông?

- Không chỉ ở TP.HCM, Việt Nam mà ngay cả nhiều nước trên thế giới câu hỏi này đang là "bài toán" khó vô cùng. TP.HCM đang trong quá trình hoàn thiện đề xuất dự thảo về chính sách dân số giai đoạn 2021 - 2025 trình Hội đồng nhân dân TP.HCM trong kỳ họp gần nhất, có thể cuối năm 2021.

Tuy vậy, trong dự thảo này cách tiếp cận của TP có một số điểm đặc thù so với dự thảo đề xuất của Bộ Y tế về việc hỗ trợ tiền cho các cặp vợ chồng sinh đủ 2 con ở các tỉnh có tỉ lệ sinh thấp. 

Cụ thể TP đang "theo đuổi" các chính sách hỗ trợ toàn diện cho các cặp vợ chồng, tập trung vào các vấn đề hỗ trợ viện phí (kinh phí đồng chi trả, ngoài chi phí bảo hiểm thanh toán) cho các cặp vợ chồng ở lần sinh con thứ 2 và hỗ trợ mua nhà ở xã hội 1 lần đối với các cặp vợ chồng sinh đủ 2 con.

Song song đó là các giải pháp nhằm giảm gánh nặng kinh tế - xã hội của việc chăm sóc trẻ đối với gia đình như tăng hình thức - thời gian trông trẻ, y tế dinh dưỡng, y tế cho bà mẹ, trẻ em và đề xuất ưu đãi về miễn giảm thuế thu nhập cá nhân...

- Nếu chính sách được thông qua, một người phụ nữ ở TP.HCM khi đến bệnh viện sinh con thứ 2 sẽ được ngân sách hỗ trợ kinh phí đồng chi trả phần còn lại sau khi đã trừ chi phí được bảo hiểm y tế thanh toán cho lần sinh này. Nội dung này được thực hiện theo khung giá quy định của bảo hiểm xã hội.

Còn về mua nhà ở xã hội sẽ có lộ trình hỗ trợ cụ thể theo từng năm và giải quyết theo các hệ số hỗ trợ cho từng loại đối tượng. Trong dự thảo, chúng tôi đang đề nghị mức hỗ trợ tối đa 1 lần không quá 10% trên tổng giá trị căn nhà theo chương trình nhà ở xã hội cho cặp vợ chồng sinh đủ 2 con thuộc diện hộ nghèo; không quá 5% cho cặp vợ chồng cận nghèo và không quá 3% với các cặp vợ chồng bình thường.

* Chính sách dân số đang có nhiều rào cản lớn. Với địa phương có tổng tỉ suất sinh thấp như TP.HCM, liệu có nên mạnh dạn bỏ chính sách sinh đẻ có kế hoạch; nên chăng điều chỉnh từ cấm sang khuyến khích sinh con thứ 3 trở lên và nên thay đổi khẩu hiệu từ "mỗi cặp vợ chồng sinh đủ 2 con" thành "mỗi cặp vợ chồng tự quyết định số con của mình"?

- Với kinh nghiệm từ các nước, cũng như ý kiến của các nhà nghiên cứu, tôi nhận thấy rằng việc quyết định thực hiện chính sách dân số theo định hướng khuyến sinh cần có sự cân nhắc thật cẩn trọng. Đặc biệt phải dựa trên những mong muốn chính đáng xuất phát từ quyền lợi và nguyện vọng của chính người dân.

Để thực hiện khuyến sinh không đơn giản chỉ là sự thay đổi về số con, mà quan trọng nhất vẫn là những chế độ hỗ trợ cho các cặp vợ chồng trong độ tuổi kết hôn và sinh con để làm thế nào họ có thể nuôi dạy con cái trong điều kiện phát triển tốt nhất. Bởi đây chính là nguồn lực phát triển kinh tế - xã hội trong tương lai, cũng như phù hợp mục tiêu quan trọng nhất của chính sách dân số chính là nâng cao chất lượng dân số.