Số liệu từ Bộ Công Thương cho thấy, hiện nay cả nước có khoảng 5.000 DN chế biến tham gia cung cấp linh kiện, phụ tùng cho nhóm ngành hàng ô tô, cơ khí. Trong đó, 70% DN tham gia cung cấp cho các nhà sản xuất trong nước; 8% cung cấp cho nhà xuất khẩu và 17% là tham gia cung cấp cho cả hai chuỗi này. Như vậy, mới có khoảng 30% DN công nghiệp hỗ trợ Việt Nam tham gia được vào chuỗi cung ứng, chuỗi giá trị toàn cầu.
Điểm yếu từ quy mô và năng lực
Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam cũng cho biết, nguyên nhân khiến các DN nhỏ và vừa chưa đáp ứng được yêu cầu của các chuỗi cung ứng toàn cầu là do chi phí sản xuất cao. Phần lớn các DN hỗ trợ của Việt Nam chỉ sản xuất các đơn hàng nhỏ lẻ, gia công và thiếu các công đoạn gia công có chất lượng, hàm lượng công nghệ cao…
Trong khi hơn 90% số DN đầu tư nước ngoài (FDI) tại các nước như Trung Quốc, Malaysia hay Thái Lan sử dụng nguồn đầu vào nguyên liệu, thiết bị sản xuất trong nước, nhưng ở Việt Nam con số này vẫn còn hạn chế. Theo các chuyên gia, các DN trong nước chưa kịp nắm bắt, đón đầu cơ hội từ các cuộc công nghiệp.
Cho rằng khả năng cạnh tranh để vào chuỗi cung ứng cho các tập đoàn, DN FDI từ các DN Việt Nam còn nhiều hạn chế, ông Đào Phan Long, đại diện Hiệp hội Doanh nghiệp cơ khí Việt Nam chỉ rõ: Điểm nghẽn chính là do chất lượng cũng như năng lực của đa số nhà cung cấp nội địa chưa đáp ứng được các tiêu chuẩn quốc tế.
“Thời gian qua, các cơ quan chức năng cùng các địa phương đã có nhiều cuộc kết nối, đào tạo DN công nghiệp hỗ trợ trong nước với các tập đoàn quốc tế và đem lại nhiều kết quả khả quan. Song ngành công nghiệp hỗ trợ vẫn còn những điểm yếu, nằm trong phân khúc sản xuất đem lại giá trị gia tăng thấp, ông Long nhận xét.
Chuyên gia kinh tế Cấn Văn Lực cho hay, Việt Nam đang đón làn sóng đầu tư về sản xuất chip, năng lượng tái tạo như điện gió ngoài khơi... nhưng nhìn lại năng lực trong nước, chúng ta chưa chủ động và sẵn sàng để tự chủ được khâu nào trong rất nhiều công đoạn sản xuất.
“Đơn cử như về sản xuất chip, các DN và cơ quan chức năng đã khi nào ngồi bàn xem cần gì, làm gì để đón đầu? Chúng ta cần đào tạo nhân lực và DN Việt làm được gì trong chuỗi sản xuất này? Có sự chuẩn bị tốt, khi các tập đoàn quốc tế vào chúng ta mới sẵn sàng để tham gia cung ứng cho họ”, ông Lực đề cập.
Cần hơn vai trò kết nối và hỗ trợ
Thời gian qua, với thế mạnh là tình hình chính trị ổn định cùng lực lượng lao động trẻ dồi dào, Việt Nam đứng trước cơ hội đón nhận được trào lưu chuyển dịch đầu tư vào Việt Nam.
Từ thực tế hoạt động nhiều năm qua, ông Nguyễn Vân, Phó Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp ngành công nghiệp hỗ trợ Hà Nội (HANSIBA) cho biết, đã có không ít DN công nghiệp hỗ trợ nhỏ và vừa trong nước đẩy mạnh đầu tư công nghệ, thiết bị và nhân lực để đáp ứng tiêu chuẩn ngày càng cao của các DN, đối tác và DN nước ngoài tại Việt Nam. Tuy nhiên, các DN vẫn cần nhiều hơn sự kết nối và hỗ trợ từ các cơ quan quản lý; trong đó vai trò quan trọng nằm ở các Hiệp hội ngành nghề.
Theo ông Vân, việc tham gia các Hiệp hội sẽ giúp các DN hội viên kết nối với nhau cũng như tạo được nhiều chương trình quảng bá, kết nối DN hội viên với những đối tác trong nước và quốc tế. Ngoài ra, để nhanh chóng tham gia được chuỗi cung ứng toàn cầu, nhà nước cần nâng cao hơn nữa chính sách hỗ trợ, ưu đãi về thuế, đào tạo nhân lực, tín dụng và thị trường.
“Các kế hoạch về quy hoạch, phát triển các khu công nghiệp hỗ trợ phải gắn liền với chuỗi cung ứng của các tập đoàn quốc tế, cũng như các DN trong nước với chính sách hợp lý. Các cơ quan quản lý cũng cần có hỗ trợ về năng lực thương mại và kết nối DN nội địa với các DN nước ngoài và các tập đoàn đa quốc gia”, ông Vân đề xuất.
Để giúp doanh nghiệp tận dụng cơ hội và tăng khả năng tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu, Bộ Công Thương cho biết đã phối hợp rất chặt chẽ với các Bộ, ngành, địa phương, các tổ chức quốc tế và các DN như Samsung, Toyota,… để hỗ trợ các DN công nghiệp hỗ trợ của Việt Nam nâng cao được năng lực cũng và khả năng kết nối các DN trong chuỗi cung ứng.
Đại diện Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) cho hay, với việc mở rộng thị trường, ngoài việc xúc tiến đầu tư, Cục sẽ phối hợp với các Bộ, ngành để xây dựng các khu, cụm công nghiệp liên kết ngành và khu vực liên kết ngành. Qua đó thu hút đầu tư từ nhóm các DN đầu đàn, kéo theo các DN công nghiệp hỗ trợ, từ đó giảm giá thành sản phẩm, tăng lợi thế doanh nghiệp.
Hiện, Cục Công nghiệp đang đẩy nhanh xây dựng Trung tâm hỗ trợ phát triển công nghiệp phía Bắc và phía Nam, đóng vai trò hỗ trợ đổi mới sáng tạo, hỗ trợ kỹ thuật cho các DN công nghiệp, đặc biệt là các DN vừa và nhỏ. Ngoài ra, Cục cũng hỗ trợ và khuyến khích các địa phương xây dựng các trung tâm đổi mới sáng tạo công nghiệp, từ đó mở ra điều kiện cho phát triển công nghiệp ngay tại các địa phương.
