Những cổ phiếu một thời: BBC giữa vòng xoáy quyền lực

CP tăng bất thường 

Tiền thân của BBC là CTCP Bánh kẹo Biên Hòa, được thành lập năm 1999 từ việc cổ phần hóa 3 phân xưởng bánh, kẹo và mạch nha. BBC là 1 trong 10 mã CK đầu tiên niêm yết trên HOSE (19-12-2001), với giá tham chiếu 27.000 đồng/CP. Như những “cựu binh” trên TTCK, BBC gặp nhiều khó khăn trong những năm đầu, có thời điểm mã CP này giảm xuống mệnh giá (10.000 đồng/CP), trước khi vào giai đoạn bùng nổ cùng TTCK năm 2007. Phiên giao dịch ngày 3-10-2007, BBC xác lập đỉnh 110.000 đồng/CP. Sau giai đoạn thăng hoa, BBC bị bán ra mạnh và lùi về gần mốc 10.000 đồng/CP trong 2 năm 2008-2009.

Sau gần 10 năm giao dịch trồi sụt quanh mệnh giá, BBC bất ngờ có đợt sóng tăng và thiết lập đỉnh lịch sử 120.000 đồng/CP trong phiên giao dịch 14-2-2017. Sau mức đỉnh này, BBC điều chỉnh giảm nhưng vẫn duy trì giao dịch ở mức giá trên dưới 100.000 đồng/CP trong năm 2017. Điều đáng nói, việc BBC giữ được ở mức giá cao không đến từ kết quả kinh doanh, mà xuất phát từ các cuộc đua thu gom CP để tăng tỷ lệ sở hữu của 2 cổ đông lớn nhất là CTCP Thực phẩm PAN (PAN Food) và Lotte Confectionnery Co.Ltd (Lotte). 

Thời điểm này, dù bất đồng về phương hướng và quyền lợi, nhưng mối quan hệ giữa 2 cổ đông lớn này vẫn khá êm đềm do tỷ lệ nắm giữ cổ phần tương đương nhau, với 43,73% của PAN Food và 44,03% của Lotte.

Cuộc chiến thâu tóm

Bất đồng giữa 2 cổ đông lớn PAN Food và Lotte bắt đầu bùng phát từ ĐHCĐ thường niên 2018. Ngay khi đại hội vừa khai mạc, 53% cổ đông, với đại diện là PAN Food, đã không đồng ý thông qua đề xuất của nhóm cổ đông Lotte về việc công khai chi tiết dự án đầu tư Vĩnh Lộc 2 (TPHCM). Theo nhóm cổ đông phản đối, việc triển khai chi tiết dự án đầu tư trong thời buổi có nhiều đối thủ cạnh tranh là không cần thiết, cần bảo mật thông tin đến phút chót để đảm bảo kế hoạch dự án thành công. Tiếp đó, tờ trình kế hoạch sản xuất kinh doanh năm 2018 với doanh thu và lợi nhuận 1.500 tỷ đồng và 121 tỷ đồng, cũng không được thông qua do gặp phải sự phản ứng từ nhóm cổ đông Lotte. 

Ngày 15-7 vừa qua, CTCP Tập đoàn PAN (PAN), công ty mẹ của  PAN Food, công bố nghị quyết HĐQT về việc chào mua công khai hơn 7,7 triệu CP BBC (tương đương 49,93%), với giá chào mua dự kiến 68.500 đồng/CP (tương đương 527 tỷ đồng). Trong cơ cấu cổ đông của BBC, PAN Food đang là cổ đông lớn nhất nắm giữ 50,07%, còn Lotte nắm khoảng 44,03%. 

Như vậy, với số cổ phần chào mua lên đến 49,93%, đồng nghĩa với việc Lotte sẽ chấp nhận bán hết số cổ phần đang nắm giữ cho PAN. Tuy nhiên, khả năng Lotte “nhả” BBC cho PAN vẫn chưa rõ ràng, bởi tập đoàn đến từ Hàn Quốc với doanh thu mỗi năm lên đến 50 tỷ USD, đã có kế hoạch thâm nhập thị trường bánh kẹo Việt Nam từ hơn 10 năm trước.

Là CP đang được giao dịch trên HOSE nhưng với cơ cấu cổ đông quá cô đặc, BBC gần như không có thanh khoản với chỉ vài chục CP được giao dịch mỗi phiên.

Cụ thể, cuối năm 2007, Lotte trở thành cổ đông chiến lược của BBC với 30% cổ phần và tiếp tục nâng lên 39% năm 2009. Với tỷ lệ nắm giữ này, Lotte đã nhiều lần đưa ra những quyết định có lợi cho mình, như đề xuất đưa thêm người vào HĐQT, yêu cầu sản xuất bánh mang thương hiệu Lotte, thậm chí đòi đổi tên doanh nghiệp bằng việc ghép tên Lotte trước Bibica tại ĐHCĐ năm 2012. Tuy nhiên, do tỷ lệ nắm giữ chưa đủ khả năng chi phối, các yêu cầu này đều không được HĐQT thông qua. Lotte tiếp tục âm thầm thu gom CP và nâng tỷ lệ lên gần 43% năm 2013 và hơn 44% ở thời điểm hiện tại. 

Phía ngược lại, do lo ngại bị Lotte thâu tóm, nhiều cổ đông nội bộ tại BBC đã quyết định bán 35% cổ phần cho PAN Food. Đến năm 2017, BBC chính thức trở thành công ty con của PAN Food, sau khi doanh nghiệp này bất ngờ mua thêm 1,2 triệu cổ phần, nâng tỷ lệ nắm giữ lên hơn 50%. Sóng gió tại BBC bắt đầu nổi lên từ năm 2018 như đã nhắc ở trên. 

Lợi nhuận đi xuống

Cũng như Lotte, thương vụ thâu tóm BBC của PAN Food nằm trong kế hoạch xây dựng thương hiệu bánh kẹo chất lượng cao của PAN. Bị đẩy vào vòng xoáy thâu tóm giữa 2 ông lớn, BBC ít nhiều bị ảnh hưởng. Theo đó, giai đoạn 2008-2011 doanh thu của BBC luôn duy trì ở mức tăng trưởng bình quân trên 22%/năm, nhưng từ năm 2012 đến nay tỷ lệ này ngày càng giảm với mức tăng chỉ còn 1 con số và liên tục không hoàn thành chỉ tiêu kinh doanh. 

Đơn cử năm 2017 BBC đặt mục tiêu doanh thu 1.400 tỷ đồng nhưng chỉ đạt gần 1.300 tỷ đồng; năm 2018 đặt mục tiêu 1.500 tỷ đồng nhưng chỉ đạt hơn 1.400 tỷ đồng. Thậm chí, giai đoạn 2012-2013 hoạt động đầu tư của BBC gần như ngưng trệ, dự án không thể triển khai vì các nhóm cổ đông lớn không đạt được sự đồng thuận. Đỉnh điểm của những bất đồng này là kế hoạch kinh doanh năm 2018 đã không được thông qua.

Tại ĐHCĐ thường niên 2019 vừa qua, khi BBC đã chính thức trở thành công ty con của PAN Food, kế hoạch kinh doanh 2019 dễ dàng được thông qua do nhóm cổ đông Lotte không đưa ra ý kiến. Theo đó, doanh thu và lợi nhuận trong năm 2019 dự kiến đạt 1.600 tỷ đồng (tăng 12,5%) và 110 tỷ đồng (tương đương 2018). Việc kế hoạch kinh doanh với doanh thu tăng mạnh nhưng lợi nhuận “giậm chẫn tại chỗ” được thông qua không vấp phải sự phản ứng của Lotte, chưa hẳn là tín hiệu “buông xuôi”. Nhưng đây rõ ràng là tín hiệu không tốt đối với BBC, bởi trước những cơn bão lớn mọi thứ đều có vẻ rất yên ả. 

Trên thực tế, Lotte có thể tạm thời “gật đầu” về kế hoạch kinh doanh 2019, nhưng với tỷ lệ nắm giữ hiện tại vẫn còn rất lớn, nhóm cổ đông hoàn toàn có khả năng phủ quyết những quyết định đầu tư trong tương lai. Giả sử, nếu Lotte chịu buông, với sự điều hành của ông chủ mới, khả năng đột phá của BBC cũng bị đặt dấu hỏi. Nguyên nhân do PAN cũng đang có dấu hiệu “đuối sức” sau hàng loạt thương vụ thâu tóm trong thời gian gần đây.