Tại sao chế độ Assad sụp đổ ở Syria?

(ĐTTCO) - Quân nổi dậy Syria đã lật đổ Tổng thống Bashar al-Assad sau cuộc tấn công bất ngờ kéo dài 2 tuần, khiến các thành phố lớn và cả thủ đô lần lượt tuột khỏi tay chế độ này, mà gần như không cần chiến đấu.

0:00 / 0:00
0:00
  • Nam miền Nam
  • Nữ miền Nam
  • Nữ miền Bắc
  • Nam miền Bắc

Hơn 50 năm cầm quyền của gia đình Assad ở Syria đã sụp đổ với tốc độ đáng kinh ngạc sau khi quân nổi dậy tràn ra khỏi vùng đất do quân nổi dậy chiếm giữ ở phía bắc đất nước, chiếm Aleppo và một loạt thành phố khác chỉ trong vài ngày, trước khi tiến về Damascus .

Các lực lượng đối lập đã tiến vào thủ đô với rất ít hoặc không có sự kháng cự nào vào 8/12 khi quân đội Syria tan rã và Tổng thống Bashar al-Assad, người cầm quyền Syria trong 24 năm, đã chạy trốn khỏi đất nước.

Sự ra đi đột ngột của ông đánh dấu một diễn biến đáng kinh ngạc trong cuộc xung đột tàn khốc kéo dài 14 năm của Syria, bắt đầu với cuộc đàn áp của Assad đối với các cuộc biểu tình chống chính phủ vào năm 2011, vào thời điểm đỉnh cao của Mùa xuân Ả Rập .

Tốc độ chiến thắng của quân nổi dậy đã làm nổi bật thành công của thủ lĩnh Hồi giáo Abu Mohammed al-Jolani trong việc củng cố một cuộc nổi loạn dường như bị dồn vào chân tường tại thành trì cuối cùng của họ ở tây bắc Syria. Nó cũng phơi bày sự yếu kém của chế độ Assad và mức độ phụ thuộc của họ vào sự hỗ trợ từ Iran và Nga - mà vào thời điểm quan trọng đã không đến.

Quân đội bị "khoét rỗng"

Quân đội của Assad đã bị thu hẹp lại chỉ còn là một cái vỏ rỗng sau 14 năm chiến tranh khiến hơn nửa triệu người thiệt mạng, khiến một nửa dân số trước chiến tranh của Syria là 23 triệu người phải di dời và tàn phá nền kinh tế cũng như cơ sở hạ tầng của đất nước.

Trong những năm đầu của cuộc chiến, các chuyên gia cho biết sự kết hợp của thương vong, đào ngũ và trốn nghĩa vụ quân sự đã khiến quân đội mất khoảng một nửa trong số 300.000 quân. Tham nhũng và mất tinh thần, quân đội đã bị bất ngờ khi quân nổi dậy đột nhiên tràn ra khỏi thành trì của họ ở tỉnh Idlib vào ngày 27/11, gặp rất ít sự kháng cự.

Đài quan sát nhân quyền Syria có trụ sở tại Anh, một tổ chức giám sát chiến tranh, đã báo cáo rằng binh lính liên tục phải sơ tán khỏi các vị trí trên khắp đất nước khi quân nổi dậy tiến lên, chiếm giữ từng thành phố một.

"Kể từ năm 2011, quân đội Syria đã phải đối mặt với tình trạng hao hụt về nhân lực, trang thiết bị và tinh thần", David Rigoulet-Roze, một chuyên gia về Syria tại Viện Các vấn đề Quốc tế và Chiến lược của Pháp, cho biết. Những người lính được trả lương thấp được cho là đã cướp bóc tài nguyên để sống sót, và nhiều thanh niên đã trốn tránh nghĩa vụ quân sự, ông nói với AFP.

Vào 4/12, Assad đã ra lệnh tăng 50% lương của những người lính chuyên nghiệp trong một nỗ lực tuyệt vọng để củng cố quân đội đang suy yếu của mình. Nhưng với nền kinh tế Syria đang tan nát, lương của những người lính gần như vô giá trị và động thái này không có nhiều tác động.

Đồng minh suy yếu và mất tập trung

Trong nhiều năm qua, Assad đã dựa rất nhiều vào sự hỗ trợ quân sự, chính trị và ngoại giao từ các đồng minh chủ chốt là Nga và Iran, nếu không có họ, chế độ của ông gần như chắc chắn đã sụp đổ sớm hơn nhiều trong cuộc chiến.

Với sự giúp đỡ của họ, chế độ đã giành lại được lãnh thổ đã mất sau khi cuộc xung đột nổ ra vào năm 2011, và sự can thiệp của Nga vào năm 2015 bằng sức mạnh không quân đã thay đổi cục diện cuộc chiến theo hướng có lợi cho Assad.

Tuy nhiên, cuộc tấn công của phiến quân vào tháng trước diễn ra khi Nga vẫn sa lầy trong cuộc xung đột ở Ukraine, và các cuộc không kích lần này của nước này đã không ngăn chặn được phiến quân do nhóm Hồi giáo cầm đầu tràn qua nhiều vùng của đất nước.

Chuyên gia về Trung Đông của FRANCE 24, Wassim Nasr cho biết: "Người Nga muốn giúp đỡ chế độ Syria nhiều hơn, nhưng nguồn lực quân sự của họ ở Syria đã giảm đi rất nhiều do cuộc xung đột đang diễn ra ở Ukraine".

Đồng minh quan trọng khác của Assad là Iran từ lâu đã cung cấp cố vấn quân sự cho lực lượng vũ trang Syria và hỗ trợ các nhóm vũ trang ủng hộ chính phủ trên thực địa. Nhưng Iran và các nhóm đồng minh đã phải chịu những thất bại to lớn trong cuộc chiến với Israel năm nay và điều này đã tạo cơ hội cho quân nổi dậy Syria tấn công vào một Assad bị cô lập.

Hezbollah không còn hoạt động

Lực lượng ủy nhiệm Hezbollah của Iran tại Lebanon đã công khai ủng hộ Damascus trên thực địa kể từ năm 2013, gửi hàng ngàn chiến binh qua biên giới để củng cố quân đội Syria. Nhưng quân nổi dậy đã phát động cuộc tấn công vào cuối tháng trước vào cùng ngày lệnh ngừng bắn có hiệu lực giữa Israel và Hezbollah, sau hơn một năm thù địch ở Lebanon.

Hezbollah đã chuyển nhiều chiến binh của mình từ Syria đến miền nam Lebanon để đối đầu với Israel, làm suy yếu sự hiện diện của họ ở quốc gia láng giềng. Cuộc giao tranh đã làm suy yếu ban lãnh đạo của Hezbollah, với thủ lĩnh lâu năm của nhóm là Hassan Nasrallah, người được cho là kế nhiệm ông và một loạt các chỉ huy cấp cao đã thiệt mạng trong các cuộc không kích của Israel.

Khi quân nổi dậy Syria tràn vào Damascus mà không gặp sự kháng cự, một nguồn tin thân cận với Hezbollah cho biết nhóm này đang rút lực lượng còn lại khỏi vùng ngoại ô thủ đô và khu vực Homs gần biên giới.

Phản ứng trước sự sụp đổ của Assad, Thủ Tướng Israel Binyamin Netanyahu mô tả sự sụp đổ của chế độ Syria là “hậu quả trực tiếp của những đòn giáng mà chúng ta đã giáng vào Iran và Hezbollah, những người ủng hộ chính của Assad”.

Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden cũng tuyên bố rằng Hoa Kỳ và các đồng minh đã làm suy yếu những người ủng hộ Syria, Nga, Iran và Hezbollah. Ông nói rằng “lần đầu tiên” các đồng minh của Assad không còn có thể bảo vệ quyền lực của ông ta nữa, đồng thời nói thêm: “Cách tiếp cận của chúng tôi đã thay đổi cán cân quyền lực ở Trung Đông”.

Các tin khác