Khi các chiến binh Taliban ăn mừng sự ra đi của quân đội Mỹ khỏi Afghanistan, Aalia, một giáo viên trung học 40 tuổi, đang ở bên ngoài một ngân hàng cố gắng rút tiền mặt để mua hàng tạp hóa.
Các ngân hàng gần như đóng cửa kể từ khi Taliban tiến quân vào Kabul hơn hai tuần trước. Một số chi nhánh đã mở cửa trở lại đã áp đặt giới hạn rút tiền nghiêm ngặt, dẫn đến việc xếp hàng dài cả ngày và làm gián đoạn nền kinh tế phụ thuộc vào tiền mặt.
“Từ 6h sáng, tôi đã đứng xếp hàng ở đây,” Aalia nói với Financial Times sau khi bầu trời đêm của Kabul bị bắn thủng bởi tiếng súng ăn mừng của các chiến binh Taliban. "Tôi không còn gì trong nhà và trong bếp của mình."
Cuộc khủng hoảng của Aalia phản ánh sự khác biệt giữa sự hưng phấn của các thủ lĩnh Taliban trước cuộc rút quân của Hoa Kỳ và thách thức nghiêm trọng mà họ phải đối mặt trong việc chuyển đổi từ một cuộc nổi dậy Hồi giáo sang một chính quyền đang hoạt động.
Các đơn vị tinh nhuệ của Taliban được trang bị thiết bị chiến đấu cao cấp mà các nhà phân tích cho rằng có thể đã được thu giữ từ Quân đội Quốc gia Afghanistan đầu hàng. Họ đã nhanh chóng giành quyền kiểm soát sân bay Kabul sau khi những người Mỹ cuối cùng bay ra ngoài. Anas Haqqani, dòng dõi của một gia đình chiến binh nổi tiếng liên kết với Taliban, nói với một nhà báo địa phương rằng đất nước đã “đạt được tự do chưa có tiền lệ trong quá khứ”.
Nhiều người dân Afghanistan cảm thấy nhẹ nhõm khi Kabul rơi vào tay Taliban mà không trở thành bãi chiến trường, bày tỏ hy vọng rằng sự ra đi của Hoa Kỳ sẽ báo trước sự chấm dứt của cuộc giao tranh và bạo lực đã bao vây đất nước trong hai thập kỷ.
“Tôi rất lo lắng rằng sẽ có đụng độ và cướp bóc,” một người bán pho mát trong một khu dân cư cho biết. "Tôi rất vui vì Taliban đã đến một cách hòa bình, không có đụng độ và họ đã ngăn chặn tình trạng vô chính phủ trong thành phố".
Tuy nhiên, những người dân Afghanistan bình thường cũng nghi ngờ việc Taliban có đủ kỹ năng để giải quyết các vấn đề kinh tế xã hội phức tạp của đất nước. Những người khác lo lắng về việc mất các quyền tự do khó giành được, đặc biệt là đối với phụ nữ, những người bị giam giữ trong nhà dưới một chế độ Hồi giáo nghiêm ngặt khi phong trào nắm quyền lần cuối từ năm 1996-2001.
“Tin tức về người Mỹ khiến tôi rất vui - thật tốt khi chiến tranh kết thúc,” Aalia nói. “Nhưng nó thật tốt khi cho phép phụ nữ [làm việc] như trước đây. . . chính phủ phải quan tâm đến các khoản lương chưa được trả trong nhiều tháng. Họ phải quan tâm nghiêm túc đến tình hình kinh tế. . . Taliban không nên thuê người làm việc cho các bộ kinh tế, tài chính và y tế công cộng”.
Các chiến binh Taliban được trang bị vũ khí mạnh đã diễu hành trên các đường phố của Kabul vào thứ Ba 30/8 rất tưng bừng, khi các nhà lãnh đạo của họ kỷ niệm ngày mà họ gọi là "ngày độc lập" của Afghanistan.
Tuy nhiên, những người có quan hệ với chính phủ Afghanistan trước đây không được sơ tán trong cuộc không vận hỗn loạn của Mỹ đã phải sống trong nỗi kinh hoàng. Nhiều người đã lẩn trốn hoặc di chuyển từ nhà này sang nhà khác khi Taliban truy lùng các thành viên của các cơ quan và lực lượng an ninh cũ.
Rudra Chaudhuri, giáo sư tại Khoa Nghiên cứu Chiến tranh tại King's College London, cho biết: “Có một danh sách rất rõ ràng về những người mà họ đang theo đuổi - họ đến nhà của mọi người, nói chuyện với gia đình và cố gắng theo dõi họ”.
Taliban vẫn chưa công bố đường lối của chính phủ mới, mặc dù nhóm này được cho là đã đạt được thỏa thuận sau cuộc họp kéo dài 3 ngày tại Kandahar với thủ lĩnh tối cao của họ, Hibatullah Akhundzada.
Các nhà phân tích tin rằng quá trình thành lập chính quyền đã bị trì hoãn do căng thẳng giữa các phe phái khu vực khác nhau của nhóm về việc phân chia trách nhiệm.
Nhưng Asadullah Waheedi, một trợ lý giáo sư tại Đại học Kabul và chuyên gia về Taliban, cho biết các nhà lãnh đạo của phong trào cũng đang tranh luận về việc liệu họ có thể bao gồm các chính trị gia không phải là Taliban để tạo ra “chính quyền toàn diện” được cộng đồng quốc tế tìm kiếm hay không.
Waheedi nói: “Cuộc thảo luận nóng hổi chính hiện nay trong giới lãnh đạo Taliban là “Chúng ta có được phép dưới quyền sharia chia sẻ quyền lực với những kẻ thuộc chính quyền cũ tham nhũng không”.
Taliban đang cố gắng khuyến khích một số người trở lại bình thường ngay cả khi nó xem xét cách định hình lại xã hội Afghanistan. Các phần tử Hồi giáo đã tiến hành một cuộc tấn công trên mạng xã hội, phổ biến cảnh yên bình và một Talib cấp cao hôn một em bé.
Zabihullah Mujahid, người phát ngôn của Taliban, đã kêu gọi các nhà đầu tư quốc tế quay trở lại Afghanistan để tái thiết nền kinh tế và kêu gọi các doanh nhân giúp nước này vượt qua khủng hoảng kinh tế.
Các trường tiểu học đã mở cửa trở lại cho học sinh nhỏ tuổi, bao gồm cả nữ sinh, sau khi Taliban đồng ý rằng đồng phục của trẻ em và giáo viên phù hợp với các nguyên tắc Hồi giáo. Học sinh cũ vẫn chưa được phép trở lại.
Nhóm này đã thay thế lá cờ ba màu của chính phủ cũ bằng lá cờ màu trắng với tuyên ngôn đức tin của người Hồi giáo, hoặc shadah, được ghi bằng chữ đen.
Nhưng đối với nhiều người Afghanistan bình thường, vấn đề quan trọng vẫn là cách tiếp cận tiền mặt để mua những thứ cần thiết. “Chúng tôi có thể đồng ý với mọi thứ,” một người đàn ông nhìn những lá cờ bị hạ xuống nói, “chỉ cần các ngân hàng mở cửa”.
