Những con số ấn tượng trong 1.000 phiên
Sau 4 năm hoạt động, TTCKPS đã có sự phát triển nhanh chóng, vượt các kỳ vọng đặt ra, thể hiện rõ vai trò là công cụ phòng ngừa rủi ro, góp phần ổn định dòng vốn đầu tư trên thị trường cơ sở. Đến nay, TTCKPS cung cấp 2 dòng sản phẩm, gồm Hợp đồng tương lai (HĐTL) trên chỉ số cổ phiếu (VN30) và HĐTL trên trái phiếu chính phủ (TPCP) kỳ hạn 5 năm và kỳ hạn 10 năm.
TTCKPS ra đời đã thu hút sự quan tâm lớn của nhà đầu tư (NĐT) trên thị trường, số lượng tài khoản giao dịch PS liên tục gia tăng. Tại phiên giao dịch thứ 1.000 đã có 423.639 tài khoản giao dịch PS của các NĐT được mở, tăng gấp 24,75 lần so với cuối năm 2017. Các CTCK cũng nỗ lực đáp ứng các yêu cầu về vốn và cơ sở công nghệ để có thể trở thành thành viên giao dịch trên TTCKPS. Tính đến ngày 6-8-2021, đã có 23 CTCK là thành viên giao dịch trên TTCKPS so với 7 CTCK thành viên khi mới khai trương thị trường. Các CTCK thành viên này đều có vốn điều lệ, vốn chủ sở hữu tối thiểu từ 900 tỷ đồng trở lên.
Có thể thấy, TTCKPS đã trở thành kênh đầu tư hiệu quả cho các NĐT tham gia thị trường. Khối lượng hợp đồng mở (OI) toàn thị trường được duy trì tăng ổn định qua các năm. Thị trường khai trương với OI là 202 hợp đồng. Đến ngày 31-12-2020, OI đạt 40.339 hợp đồng. Tính đến cuối phiên giao dịch thứ 1.000, OI toàn thị trường đạt 37.614 hợp đồng, gấp 4,7 lần so với cuối năm 2017. Mức OI kỷ lục lên tới 61.090 hợp đồng vào ngày 14-1, cho thấy sự quan tâm vượt trội của NĐT đối với TTCKPS chỉ sau 4 năm hoạt động.
| Chúng tôi hy vọng thời gian tới tiếp nối 1.000 phiên giao dịch thành công đã qua, TTCKPS Việt Nam sẽ tiếp tục phát triển với nhiều cột mốc đáng ghi nhận hơn, trở thành một kênh đầu tư đáng tin cậy của NĐT trong và ngoài nước. Ông Nguyễn Anh Phong, thành viên HĐQT, Phó Tổng giám đốc Phụ trách Ban Điều hành HNX |
So với HĐTL VN30, dòng sản phẩm HĐTL TPCP chưa có thanh khoản cao, do còn tồn tại một số hạn chế gây trở ngại cho sự tham gia của các ngân hàng thương mại (NHTM) - đối tượng đầu tư quan trọng nhất dòng sản phẩm này hướng tới. Sản phẩm HĐTL TPCP kỳ hạn 5 năm được đưa vào giao dịch ngày 4-7-2019 và ngày 28-6-2021, Sở GDCK Hà Nội (HNX) khai trương sản phẩm HĐTL TPCP kỳ hạn 10 năm.
Việc TTCKPS có thêm sản phẩm mới này đã góp phần đa dạng hóa sản phẩm PS, đáp ứng sát hơn nhu cầu phòng vệ trên thị trường TPCP cơ sở. KLGD của HĐTL TPCP kỳ hạn 10 năm tính đến hết ngày 6-8 đạt 1.123 hợp đồng, OI là 149 hợp đồng. Mức giao dịch này tuy chưa cao nhưng là tín hiệu tốt sau thời gian thiếu vắng giao dịch HĐTL TPCP. Trong dài hạn, HĐTL TPCP được các chuyên gia kỳ vọng trở thành công cụ phòng ngừa rủi ro lãi suất hiệu quả đầu tiên cho NHTM trên thị trường TPCP.
Hình thành nền tảng quan trọng
Theo HNX, sự ra đời của TTCKPS với hệ thống cơ sở pháp lý được xây dựng chặt chẽ từ Luật CK, Nghị định về TTCKPS, Thông tư và các quy chế, quy trình hướng dẫn tại các đơn vị vận hành thị trường là HNX và Trung tâm Lưu ký CK Việt Nam (VSD), đang đặt những nền móng quan trọng, tạo đà cho việc củng cố và hoàn thiện hơn cơ sở pháp lý cho thị trường về dài hạn.
Bên cạnh đó, hoạt động vận hành hệ thống (giao dịch, bù trừ, thanh toán), công bố thông tin, giám sát (TTCKPS và liên thị trường) hiệu quả và thông suốt. Khái niệm về sản phẩm PS và cách thức ký quỹ, giao dịch, thanh toán PS nay đã không còn quá xa lạ với công chúng đầu tư trên thị trường. NĐT đã quen với cơ chế vận hành của TTCKPS, đặc biệt cơ chế bù trừ đối tác trung tâm (CCP), vốn rất khác biệt với thị trường cơ sở.
Đặc biệt, năm 2019-2020, nhiều CTCK, quỹ đầu tư, ngân hàng từ Hồng Kông, Hàn Quốc, Singapore và Đài Loan đã đề xuất các hình thức xúc tiến đầu tư cho sản phẩm HĐTL VN30. Ông Nguyễn Anh Phong, Phó Tổng Giám đốc Phụ trách Ban Điều hành HNX, cho biết: “Hiện HNX đang trình Bộ Tài chính cho phép thực hiện các thủ tục để HĐTL VN30 sớm được cơ quan nước sở tại cho phép các công ty môi giới được giới thiệu rộng rãi sản phẩm này tới cộng đồng NĐT tại Đài Loan”.
TTCKPS Việt Nam đang có xu hướng vận động ổn định cùng chiều với TTCKPS thế giới. Trong năm 2020, khi TTCKPS thế giới tăng trưởng 35% so với 2019 (đạt 46 tỷ hợp đồng), TTCKPS trong nước cũng đạt mức tăng trưởng gần 80% (đạt gần 40 triệu hợp đồng). Trong 7 tháng năm nay, tăng trưởng của TTCKPS trong nước đạt hơn 16%, so với trên thế giới khoảng 33%. Điều đó cho thấy, TTCKPS Việt Nam đang thể hiện rõ vai trò phòng vệ rủi ro cho thị trường cơ sở, đồng thời là công cụ đầu tư kiếm lời hữu hiệu dựa trên biến động thị trường cơ sở. Kể từ khi PS ra đời, những cú sốc trên TTCK do các thông tin cơ bản không tích cực đã giảm đáng kể cả về số lượng và mức độ tác động, theo đó NĐT không ồ ạt rút tiền khỏi TTCK như trước.
Tuy nhiên, TTCKPS vẫn còn tồn tại một số hạn chế cần khắc phục. Đó là, cơ cấu sản phẩm trên thị trường chưa thật sự đa dạng để thu hút sự quan tâm của NĐT trong và ngoài nước. Sản phẩm HĐTL VN30 tuy có thanh khoản tốt nhưng vẫn cần được phát triển thêm với các chỉ số cơ sở khác có tính đại diện, hấp dẫn hơn. Các sản phẩm HĐTL TPCP chưa thật sự dễ tiếp cận với đối tượng đầu tư chính là các NHTM. Để khắc phục hạn chế này cần có sự phối hợp giữa các nhà tạo lập chính sách từ Bộ Tài chính, NHNN, UBCKNN, cũng như các đơn vị tổ chức thị trường (HNX, HoSE, VSD).
Bên cạnh đó, cơ sở NĐT trên TTCKPS chưa đa dạng. NĐT cá nhân trong nước vẫn chiếm đa số. Tỷ trọng khối lượng giao dịch của NĐT cá nhân trong nước dù giảm dần (từ 98% vào cuối năm 2017 xuống còn 83,81% năm 2020, trong 7 tháng năm 2021 còn 81,17%), nhưng vẫn ở mức cao. Giao dịch của NĐT tổ chức trong nước (bao gồm cả tự doanh) và NĐT nước ngoài đã tăng lên nhưng cũng vẫn chiếm tỷ trọng rất nhỏ, trung bình lần lượt khoảng 17,7% và 1,13% tổng khối lượng giao dịch toàn thị trường. Điều này đặt ra yêu cầu cải thiện các chính sách, tăng cường quảng bá về thị trường nhằm thúc đẩy đa dạng hóa cơ cấu NĐT PS.
Trên cơ sở những thành tựu đã đạt được trong 4 năm qua, HNX đang tiếp tục nghiên cứu phát triển sản phẩm mới, như HĐTL trên chỉ số cố phiếu khác, HĐTL trên cổ phiếu đơn lẻ (SSF), hợp đồng quyền chọn trên chỉ số CK và Hợp đồng quyền chọn trên cổ phiếu đơn lẻ (SSO). Lộ trình cho mỗi sản phẩm sẽ theo sát chủ trương được Chính phủ phê duyệt, gắn với mức độ ổn định của hạ tầng công nghệ cũng như mức độ sẵn sàng của thị trường. Lãnh đạo HNX kỳ vọng hệ thống công nghệ, hệ thống giao dịch bù trừ thanh toán mới thuộc gói thầu với Sở GDCK Hàn Quốc (KRX) đang được thử nghiệm, khi hoàn thiện sẽ cung cấp thêm nhiều chức năng giao dịch ưu việt cho TTCKPS, đảm bảo định hướng phát triển dài hạn của TTCK.
