Là thị trường liên thông bị tác động mạnh mẽ nhất khi thị trường bất động sản (BĐS) đóng băng, ngành vật liệu xây dựng (VLXD) đã lâm vào tình cảnh trì trệ từ vài năm nay. Thậm chí ngay cả khi dòng tiền đã đổ về BĐS, các doanh nghiệp (DN) VLXD vẫn đứng trước nguy cơ “chết liên hoàn”.
Dừng hoạt động hàng loạt
 |
Rất ít công trình được thi công |
Các DN VLXD đang bước vào thời điểm khó khăn nhất trong khoảng chục năm trở lại đây. Qua giai đoạn cầm cự ban đầu, không ít DN đã chấp nhận buông xuôi, ngừng sản xuất. Báo cáo mới nhất của Bộ Xây dựng cho thấy đến hết tháng 5-2012, số dây chuyền sản xuất VLXD phải dừng hoặc giảm công suất đã lên đến hàng trăm.
Có thể kể đến một số DN buộc phải ngừng hoạt động như Nhà máy Xi măng Hoàng Thạch tạm dừng hoạt động 1 dây chuyền khoảng 3 tháng, Nhà máy Cán thép Sông Hồng, Nhà máy Gạch ốp lát Hà Nội, Nhà máy Granit Tiên Sơn dừng khoảng 2 tháng, Nhà máy Gạch men Thăng Long dừng 45 ngày, Nhà máy Kính Đáp cầu cũng phải dừng 1 dây chuyền công suất 8 triệu m2/năm, các nhà máy Xi măng Áng Sơn, Xi măng Thanh Liêm cũng phải dừng sản xuất...
Trước đó, một số DN cổ phần thép đã đóng cửa không kèn không trống vì quá khó khăn. Theo các DN, việc dừng dây chuyền sản xuất vì nhiều lý do như để sửa chữa định kỳ, bảo dưỡng (Hoàng Thạch), nhưng trong đó cũng có nhiều DN cho dừng dây chuyền vì “càng sản xuất càng lỗ” như Xi măng Thanh Liêm, Xi măng Cẩm Phả, Xi măng Thăng Long, Xi măng Hạ Long…
Không chỉ ngừng hoạt động, vấn đề hàng ế, hàng tồn kho quá nhiều cũng khiến DN lao đao vì bị chôn vốn. Cụ thể, ngành xi măng trong 5 tháng đầu năm 2012 tồn kho khoảng trên 3 triệu tấn clinker, xi măng (trên 3.000 tỷ đồng). Ngành thép tồn kho hàng trăm ngàn tấn thép.
Đối với ngành gốm sứ xây dựng, tồn kho đầu năm 2012 đã tăng tới 20%. Trong đó, có khoảng trên 40 triệu m2 gạch ốp lát và trên 1 triệu sản phẩm sứ vệ sinh, tương đương khoảng trên 3.000 tỷ đồng. Sản xuất vật liệu xây không nung cũng không nằm ngoài xu thế đó khi nửa đầu năm 2012, việc tiêu thụ vật liệu này gặp rất nhiều khó khăn.
Các dây chuyền sản xuất gạch bê tông nhẹ mới chỉ được khai thác với một tỷ lệ rất thấp, hầu hết sản lượng sản xuất chỉ đạt 20-30% công suất. Việc tiêu thụ vật liệu xây không nung nhẹ còn rất hạn chế, chỉ tiêu thụ được 50-60% sản lượng. Một số DN không tiêu thụ được sản phẩm đã phải dừng sản xuất.
Thực tế này khiến các DN VLXD đứng trước tình cảnh vô cùng nguy ngập là vốn ngày càng cạn kiệt mà sản phẩm không thể tiêu thụ. Theo ông Lê Văn Tới, Vụ trưởng Vụ VLXD, nguồn vốn của đa số dự án sản xuất VLXD là vốn vay, vốn chủ sở hữu quá mỏng, nên mối nguy của các DN, nhất là DN sản xuất xi măng, là vấn đề chi phí tài chính lớn, trượt giá ngoại tệ, lãi suất…
Không thể chậm trễ
Trao đổi với ĐTTC, Chủ tịch Hội VLXD Trần Văn Huynh khẳng định “Các DN VLXD đã nguy ngập lắm rồi”. Cũng theo ông Huynh, ngay cả những ngành tưởng chừng ít ảnh hưởng nhất như thủy tinh xây dựng, kính, đá ốp lát vì có thị phần ổn định thì từ lâu cũng phải cạnh tranh gay gắt với hàng nhập khẩu.
Chưa kể lượng hàng tồn kho còn quá lớn, tiêu thụ chậm khiến nhiều DN cũng phải dừng sản xuất. “Nếu một số mặt hàng trong nước đã sản xuất được, tự cung tự cấp được Nhà nước nên hạn chế nhập khẩu, đây là cách giúp DN VLXD thiết thực nhất” - ông Huynh nêu ý kiến.
Mới đây, Hội VLXD cũng đã thống nhất và kiến nghị Thủ tướng và các bộ, ngành liên quan một số biện pháp tháo gỡ giúp các DN vượt qua khó khăn.
Cụ thể, hội kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo quyết liệt, đẩy nhanh việc xây dựng cơ sở hạ tầng (tất cả các loại đường giao thông nông thôn, tỉnh lộ, quốc lộ, đường đô thị, sân bãi các khu công nghiệp) bằng bê tông xi măng; như vậy vừa kích cầu tiêu thụ xi măng vừa giảm nhập siêu do giảm nhập khẩu nhựa đường làm bê tông atsphan, vừa bảo đảm công trình bền vững.
Hội cũng kiến nghị Quốc hội cho áp dụng thuế suất thuế VAT các sản phẩm vật liệu xây dựng 5% trong năm 2012, thay cho thuế suất 10% hiện hành để kích thích tiêu dùng, tạo điều kiện cho các DN tiêu thụ hết hàng tồn kho, thu hồi vốn trả nợ ngân hàng.
Ngoài ra, hội cũng kiến nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Xây dựng sớm tái cấu trúc ngành công nghiệp xi măng, soát xét điều chỉnh quy hoạch phát triển công nghiệp xi măng để phù hợp với thực tế tiêu thụ xi măng hiện nay.
Đặc biệt, hội kiến nghị Ngân hàng Nhà nước chỉ đạo các ngân hàng thương mại cơ cấu lại các khoản nợ (giãn nợ, khoanh lãi các khoản vay đầu tư trước đây) cho các DN để không lâm vào tình trạng nợ xấu, hạ lãi suất cho vay dưới 12%/năm và nới rộng các quy định về điều kiện vay vốn lưu động để các DN khát vốn thực sự vay được vốn với lãi suất thấp để phục vụ sản xuất.
Với tình hình khó khăn của các DN VLXD hiện tại, theo nhiều chuyên gia, việc giải cứu không thể chậm trễ bởi so với các DN BĐS, khó khăn của các DN ngành VLXD không hề kém, thậm chí còn khó khăn hơn bởi sự cạnh tranh khốc liệt từ VLXD giá rẻ nước ngoài.
