Kết quả rà soát mới đây của Tổng cục Thống kê cho biết, tính đến hết năm 2012, cả nước có gần 93.000 doanh nghiệp (DN) không thể xác minh được (trong đó 60.454 DN được xác định đã bỏ trốn hoặc mất tích).
 |
Con số này tiếp tục tăng trong những tháng đầu năm 2013. Khoan nói về lý do vì sao DN ngừng hoạt động, nhưng trong thể chế kinh tế thị trường DN khó thực hiện quyền được giải thể, phá sản là điều cần phải suy nghĩ.
Thực ra pháp luật hiện hành đã có những quy định làm nền tảng cho việc DN rút lui khỏi thị trường một cách có trật tự, lành mạnh. Đó là các quy định về thủ tục giải thể và phá sản DN được thể hiện trong Luật DN 2005 và Luật Phá sản năm 2004, cùng các văn bản hướng dẫn thi hành.
Tuy nhiên, các quy định này sau một thời gian thực hiện đã nảy sinh một số bất cập. Vì thế, dù phải ngừng hoạt động nhưng rất ít DN nộp đơn xin phá sản theo luật. Những DN này sau đó được xác định là “bỏ trốn hoặc mất tích”, tức “đã chết nhưng không được chôn”.
Theo phản ánh của nhiều DN, các quy định về phá sản DN của Luật Phá sản quá phức tạp về mặt thủ tục, trong khi quy trình thủ tục giải thể DN theo Luật DN cũng rất nhiêu khê. Ngoài ra, DN ngại đăng ký phá sản do Luật Phá sản coi những người điều hành DN bị phá sản giống như những “tội phạm” kinh tế.
Hay theo quy định của luật, chủ DN bị phá sản và những người quản lý DN đó sẽ bị tòa án ra quyết định không được quyền thành lập cũng như cấm đảm nhiệm các chức vụ quản lý DN từ 1-3 năm, kể từ ngày DN bị tuyên bố phá sản.
Một vấn đề khác là định nghĩa chủ nợ có đảm bảo, đảm bảo một phần, hoặc đảm bảo chưa phù hợp thực tế. Bởi luật chưa quy định rõ giá trị tài sản đảm bảo do cơ quan nào xác định, xác định bằng phương pháp nào? Trong khi đó, tòa án áp dụng phân loại chủ nợ theo luật trong suốt quá trình phá sản.
Trên thực tế, do việc định giá tài sản đảm bảo không chính xác, nên khi phát mãi tài sản đảm bảo không trả đủ các khoản nợ vay. Do vậy, việc xác định chủ nợ có đảm bảo, đảm bảo một phần, không có đảm bảo tại thời điểm mở thủ tục phá sản là chưa hợp lý. Luật cũng không quy định thời gian xử lý các tài sản đảm bảo cho khoản vay của DN bị tuyên bố phá sản, dẫn đến việc xử lý bị kéo dài, gây thiệt hại cho các chủ nợ là ngân hàng.
Để giải quyết những điểm nghẽn trên, cần tiếp tục hoàn thiện pháp luật cũng như công tác thực thi pháp luật về giải thể, phá sản DN, để những DN không còn đủ sức tiếp tục kinh doanh có thể được “giải thoát” nhanh chóng, thuận tiện hơn.
Trước hết, về mặt quan điểm, nên coi phá sản là hiện tượng kinh tế khách quan trong nền kinh tế thị trường. Luật Phá sản là sự can thiệp có ý thức của Nhà nước vào hiện tượng này, nhằm hạn chế tối đa những hậu quả tiêu cực và khai thác những mặt tích cực.
Cơ quan chức năng cần rà soát lại tình hình để điều chỉnh, bổ sung các quy định phù hợp với thực tiễn, đơn giản về thủ tục pháp lý và đảm bảo sự thống nhất giữa pháp luật về phá sản với các bộ luật khác. Luật không nên coi những người điều hành DN bị phá sản giống như “tội phạm” kinh tế, dù họ cũng có phần trách nhiệm trong việc điều hành để DN rơi vào tình trạng phá sản.
Các vấn đề như xác định giá trị tài sản của DN lâm vào tình trạng phá sản, thời gian xử lý các tài sản đảm bảo cho các khoản vay, nợ; nguồn để thanh toán cho các chủ nợ mới xuất hiện sau khi có quyết định mở thủ tục phá sản… cần được quy định cụ thể, rõ ràng hơn để giúp việc xử lý các khoản nợ của DN nhanh chóng và thống nhất.
Vấn đề nữa cần lưu ý, các quy định về giải thể trong Luật DN năm 2005 và các văn bản hướng dẫn nên rõ hơn thời hạn DN phải gửi hồ sơ giải thể đến cơ quan đăng ký kinh doanh, sau khi đã làm thủ tục đóng mã số thuế tại cơ quan thuế.
Đồng thời, quy định rõ quyền khước từ việc trả nợ của DN nếu trong thời hạn nhất định kể từ ngày chủ nợ nhận được quyết định giải thể mà không tiến hành việc xác nhận nợ và thanh quyết toán nợ với DN. Nhà nước cũng nên có chính sách khuyến khích các công ty luật, công ty tư vấn tài chính tham gia tích cực hơn vào quá trình phục hồi DN, hoặc làm thủ tục phá sản DN.
