Chia sẻ tại tọa đàm "Không gian công cộng - từ biểu tượng đô thị đến động lực kinh tế" do VTV9 tổ chức ngày 23-12, các chuyên gia đồng thuận rằng trong chiến lược phát triển đô thị hiện đại, không gian công cộng không chỉ giúp nâng cao chất lượng sống cho người dân, mà còn là thỏi nam châm hút đầu tư, tạo động lực phát triển kinh tế chất lượng cao.
Được biết, TPHCM đặt mục tiêu lọt vào Top 100 thành phố đáng sống nhất thế giới vào năm 2030. Ông Nguyễn Bá Hùng, Chuyên gia Kinh tế trưởng tại Văn phòng ADB Việt Nam cho biết, ADB rất ủng hộ mục tiêu này và hiện đang hỗ trợ các nước thành viên phát triển các đô thị đáng sống, với nguồn tài trợ khoảng 40,8 tỷ USD.
Theo ông Hùng, với quy mô lớn, nguồn lực đa dạng và nhiều sáng kiến mới, TPHCM có đủ điều kiện để hiện thực hóa mục tiêu này. Tuy nhiên, thách thức không nằm ở khâu xây dựng, mà ở việc vận hành và khai thác hiệu quả không gian công cộng trong dài hạn. “Nếu thiếu mô hình quản lý, vận hành phù hợp, không gian công cộng rất dễ xuống cấp và mất đi sức sống”, ông Hùng nhấn mạnh.
Từng tham gia quy hoạch Khu đô thị Phú Mỹ Hưng và tái thiết không gian đô thị khu trung tâm TPHCM, KTS Steven Townsend, Giám đốc điều hành Studio Urban Design (SUDV), cho rằng tính bền vững của không gian công cộng nằm ở khả năng tự duy trì dựa trên hiệu quả vận hành, không dựa dẫm vào nguồn vốn Nhà nước.
Theo ông, các công trình công cộng không chỉ cần vốn đầu tư ban đầu, mà còn đòi hỏi chi phí duy tu, bảo trì rất lớn trong suốt vòng đời. Vì vậy, TPHCM muốn phát triển các không gian công cộng đẳng cấp, tiêu chuẩn cao thì không thể dựa hoàn toàn vào ngân sách.
Một không gian công cộng bền vững theo đó phải có khả năng tự tạo nguồn lực để vận hành và phát triển, thậm chí mang lại nguồn thu. “Giải pháp là tích hợp đa chức năng, vận dụng tất cả các bên có chung lợi ích cùng phát triển không gian công cộng”, ông Townsend nói.
Thực tiễn từ các siêu đô thị như New York, London, Singapore cho thấy: không gian công cộng không còn là chi phí ngân sách đơn thuần, mà đã trở thành khoản đầu tư sinh lợi, đóng vai trò “mỏ neo” thu hút dòng vốn đầu tư mới trị giá hàng tỷ USD, kích hoạt kinh tế dịch vụ, gia tăng giá trị bất động sản và nâng cao năng suất đô thị.
Tại New York, các dự án tái thiết không gian công cộng như High Line hay Hudson Yards đã góp phần làm thay đổi diện mạo đô thị và kéo theo làn sóng đầu tư tư nhân quy mô lớn. Trong khi đó, Singapore, với mô hình “City in a Garden”, đã biến không gian công cộng thành hình ảnh nhận diện quốc gia, tạo nền tảng cho tăng trưởng du lịch, dịch vụ và thu hút dòng vốn dài hạn.
Các chuyên gia tại tọa đàm khẳng định, trong cuộc cạnh tranh toàn cầu để giữ chân nhân lực chất lượng cao, không gian công cộng chất lượng cao chính là một trong những thước đo quan trọng của sức hấp dẫn đô thị và năng lực cạnh tranh kinh tế.
Tại Việt Nam, thực tế đã có những quy hoạch về đô thị đạt tiêu chuẩn. KTS Steven Townsend chỉ ra, như Khu đô thị Phú Mỹ Hưng tại quận 7 hay gần đây nhất là dự án Vinhomes Central Park - chủ đầu tư là Vingroup dành khoảng 14ha để phát triển công viên ven sông cho người dân, đầu tư cảnh quan, cây xanh chỉn chu và trở thành nơi tổ chức nhiều sự kiện văn hoá, trải nghiệm cho người dân TPHCM cũng như khách du lịch.
"TPHCM nên kết nối các đơn vị quy hoạch, nhà đầu tư ngồi lại với nhau xây dựng một cơ chế hợp tác liên ngành, mang tính cộng tác cao, để tất cả các bên cùng có lợi", ông Townsend gợi ý, Việt Nam nói chung và TPHCM nói riêng đang và sẽ thu hút lượng vốn đầu tư rất lớn. Chính quyền TPHCM cần sớm triển khai những cơ chế này để nắn nguồn lực đầu tư đi đúng hướng, để mọi người đều được hưởng lợi.
Cùng quan điểm, KTS David Ching, chuyên gia quy hoạch, cho rằng không gian công cộng cũng cần được nhìn nhận dưới góc độ hiệu quả kinh tế. Nhìn sang Singapore, có khoảng 2.000 cộng đồng dân cư trực tiếp tham gia vận hành và chăm sóc các công viên.
Ở góc độ chính sách sử dụng đất, ông David Ching, Phó Chủ tịch Janus Capital Việt Nam, cũng cho rằng không gian công cộng cần được nhìn nhận như một tài sản đô thị có giá trị kinh tế, thay vì chỉ là khoản chi. Trong bối cảnh giá đất tại TPHCM thuộc nhóm cao nhất cả nước, đặc biệt tại các khu vực ven sông, việc để quỹ đất khai thác đơn chức năng hoặc kém hiệu quả là một sự lãng phí lớn.
Nhìn chung, TPHCM cần tạo ra nhiều không gian thương mại, dịch vụ gắn với không gian công cộng. Chẳng hạn dọc sông Sài Gòn hiện có rất nhiều cửa hàng, chuỗi tiệm cà phê, nhưng cần được quy hoạch, sắp xếp lại để tránh che chắn tầm nhìn ra sông.
