Xe buýt điện lưu thông qua khu vực chợ Bến Thành, TPHCM. Ảnh: HOÀNG HÙNG
Hướng tới 100% xe buýt sạch
Phó Giám đốc Sở xây dựng TPHCM Bùi Hòa An cho biết, UBND TPHCM đã giao sở khẩn trương hoàn thiện Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông trên địa bàn TPHCM.
Đề án này tập trung những phần việc chính gồm: Lộ trình chuyển đổi phương tiện giao thông từ nhiên liệu hóa thạch sang điện và năng lượng xanh (xe buýt, taxi, xe công nghệ, xe khách, xe tải, phương tiện cá nhân, xe thuộc cơ quan nhà nước và doanh nghiệp…); phân vùng kiểm soát khí thải phương tiện; chính sách hỗ trợ tài chính, kỹ thuật và truyền thông.
Dự kiến, Đề án sẽ được trình HĐND TPHCM xem xét thông qua trong quý IV-2025. Mục tiêu của Đề án đến năm 2030, TPHCM chuyển đổi 100% xe buýt sang sử dụng xe buýt điện và năng lượng xanh, sớm hơn 20 năm so với lộ trình của Chính phủ.
Đây là một phần trong Đề án tăng cường vận tải hành khách công cộng kết hợp kiểm soát phương tiện cơ giới cá nhân và Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông.
Song song với việc chuyển đổi xe buýt, thành phố đẩy nhanh tiến độ triển khai các loại hình giao thông công cộng khối lượng lớn như metro, đường sắt nhẹ (LRT) theo Đề án phát triển đường sắt đô thị TPHCM đến năm 2030, tầm nhìn năm 2045.
Cùng với đó, UBND TPHCM giao Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM xây dựng Đề án chuyển đổi xe 2 bánh từ xăng sang điện” cho xe công nghệ và giao hàng. Mục tiêu Đề án này tập trung vào chính sách hỗ trợ mua xe máy điện mới và phương án xử lý phương tiện sau thu hồi.
Sở Xây dựng TPHCM phối hợp UBND các phường và các đơn vị liên quan xây dựng Đề án phát triển hệ thống trạm sạc công cộng nhằm thúc đẩy chuyển đổi sang xe điện, hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Sở đã ban hành Công văn 1574 hướng dẫn các đơn vị lắp đặt trạm sạc; hoàn thiện hướng dẫn kỹ thuật thiết kế, xây dựng và vận hành trạm sạc xe buýt điện, dự kiến trình UBND TPHCM vào tháng 9.
Trung tâm Quản lý giao thông công cộng thành phố đang lập Đề án xã hội hóa lắp đặt trạm sạc tại bến xe buýt. Đề xuất các chính sách hỗ trợ lãi vay cho doanh nghiệp đầu tư xây dựng trạm sạc. Hoàn thành đề án vào quý IV và triển khai thực hiện.
PGS-TS TRẦN ĐÌNH THIÊN, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng:
Hạn chế xe xăng không chỉ là một biện pháp giao thông, mà còn là một chiến lược phát triển bền vững. Khi giao thông sạch, thành phố sẽ hấp dẫn hơn cho du lịch, đầu tư và cả đời sống cư dân.
PGS-TS NGUYỄN HỮU NGUYÊN, chuyên gia giao thông đô thị:
Hạn chế xe xăng là xu thế không thể đảo ngược. Nhiều thành phố lớn như Paris (Pháp), London (Anh), Amsterdam (Hà Lan) đã đặt mục tiêu cấm hoàn toàn xe xăng trong vòng 5-10 năm tới.
Với TPHCM, việc triển khai sớm sẽ giúp giảm ô nhiễm không khí, tiếng ồn và chi phí y tế do các bệnh hô hấp gây ra. Quan trọng là phải bắt đầu từng bước, ưu tiên xe buýt và taxi điện, rồi đến xe cá nhân.
TS VÕ KIM CƯƠNG, nguyên Phó Kiến trúc sư trưởng TPHCM:
Nếu không có mạng lưới trạm sạc phủ rộng và ổn định nguồn điện, người dân sẽ khó từ bỏ xe xăng. TPHCM cần tính toán đồng bộ trạm sạc tại bãi xe buýt, trung tâm thương mại, khu dân cư và dọc các tuyến quốc lộ.
THS PHẠM NGỌC CÔNG, Trường Đại học Bách khoa - Đại học Đà Nẵng:
Để thay thế xe xăng trên diện rộng, cần chính sách hỗ trợ giảm thuế nhập khẩu linh kiện, trợ giá trực tiếp cho người mua, ưu đãi vay vốn lãi suất thấp; miễn thuế VAT, phí đăng ký, đỗ miễn phí; mở rộng hạ tầng sạc, tối thiểu mỗi phường có một điểm sạc công cộng, khuyến khích lắp sạc tại bãi xe, chung cư, cây xăng; miễn giảm lệ phí trước bạ, hỗ trợ đổi xe xăng cũ sang xe điện, ưu đãi lãi suất vay mua xe điện. 100% xe công, xe buýt mới của thành phố từ năm 2026 trở đi phải là xe điện hoặc năng lượng xanh.
Xe buýt điện thân thiện môi trường đang hoạt động tại khu vực phường Bến Thành, TPHCM. Ảnh: HOÀNG HÙNG
Nhiều chính sách ưu đãi
Theo Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông trên địa bàn TPHCM, tổng các khoản hỗ trợ trong giai đoạn từ nay đến năm 2030 khoảng 7.329,1 tỷ đồng. Khoản hỗ trợ lớn nhất là chi phí chuyển đổi mô tô, xe gắn máy sử dụng xăng sang sử dụng điện (38,0%); kế tiếp là khoản hỗ trợ phí trước bạ (28,7%).
Bên cạnh đó, kinh phí phát sinh triển khai kế hoạch chuyển đổi phương tiện xe buýt sử dụng năng lượng xanh giai đoạn 2026-2030 là 7.577 tỷ đồng.
Trong đó, dự kiến ngân sách thành phố cho công tác chuyển đổi là 4.667 tỷ đồng (chưa bao gồm 822,4 tỷ đồng hỗ trợ lãi vay đầu tư phương tiện, trạm sạc giải ngân trong giai đoạn 2031-2036). Như vậy, dự kiến nguồn kinh phí trợ giá hàng năm, thành phố chi khoảng 16.495 tỷ đồng trong giai đoạn 2026-2030.
Để thực hiện được các mục tiêu trên, Phó Giám đốc Sở Xây dựng TPHCM Bùi Hòa An cho biết, ngoài nguồn ngân sách, TPHCM mời gọi doanh nghiệp đầu tư vào hạ tầng trạm sạc, dịch vụ cho thuê pin, xe đạp công cộng; huy động vốn dài hạn bằng phát hành trái phiếu đầu tư các dự án hạ tầng giao thông xanh; nguồn thu từ việc bán tín chỉ carbon để tái đầu tư cho các dự án xanh.
Áp dụng mô hình PPP cho việc xây dựng và vận hành các trạm sạc công cộng quy mô lớn.
Trong Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông trên địa bàn TPHCM, sở đề xuất giảm 50% lệ phí đăng ký, cấp biển số đối với xe máy điện và ô tô điện; hỗ trợ phí đổi, mua xe máy điện đối với hộ nghèo, hộ cận nghèo; miễn phí gửi xe máy điện; hỗ trợ thu mua phương tiện xe máy xăng theo niên hạn của các hộ gia đình thông thường khi chuyển đổi sang xe máy điện; duy trì lãi suất vay ưu đãi khi mua xe máy điện 4%/năm đối với cá nhân, hộ gia đình mua xe máy điện trả góp.
Theo Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông trên địa bàn TPHCM, thành phố hiện có 2.342 xe buýt, trong đó 613 xe buýt điện (26,2%), 542 xe buýt CNG (23,1%), tổng cộng có 49,3% xe buýt thân thiện môi trường; đến 2030 giảm 90% lượng chất ô nhiễm không khí tăng thêm từ giao thông đường bộ, 10% xe buýt và taxi là phương tiện xanh, xe máy điện đạt 15-20%, ô tô điện đạt 5-10% (không tính taxi điện), vận tải hành khách công cộng đảm nhận 15% nhu cầu đi lại; đến năm 2050, 100% phương tiện giao thông đường bộ dùng điện hoặc năng lượng xanh, vận tải hành khách công cộng đảm nhận 40%-60%, đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0.
