(ĐTTCO) - Quyền tự do kinh doanh của người dân trong mối tương quan với câu chuyện an toàn thực phẩm những ngày qua đang nóng lên trong vụ việc “người bán phở bị khởi tố”.
Đó là việc một chủ cửa hàng cà phê, ăn sáng, cơm trưa văn phòng tại TPHCM bị khởi tố hình sự chỉ vì chậm đăng ký kinh doanh, đã thu hút sự quan tâm của cộng đồng doanh nghiệp và cả hàng triệu hộ kinh doanh cá thể trên cả nước. Nhiều ý kiến luật sư, chuyên gia cho rằng cách hành xử của cơ quan công quyền trong trường hợp này là không phù hợp, thậm chí trái với các quy định của pháp luật. Kết luận cuối cùng về vụ việc phải chờ sự vào cuộc của các cơ quan chức năng sau yêu cầu kiểm tra, có phương án xử lý ngay của Chính phủ và lãnh đạo TPHCM. Song, phía sau câu chuyện này còn là những vấn đề lớn đang rất nóng.
Trước hết là quyền tự do kinh doanh và các điều kiện kinh doanh. Nội dung cải cách mạnh mẽ nhất trong Luật Đầu tư năm 2014 là các quy định nhằm kiểm soát các điều kiện kinh doanh. Chính phủ cũng đã nhiều lần yêu cầu các bộ, ngành, địa phương rà soát toàn bộ hệ thống các quy định về điều kiện kinh doanh, đánh giá và kiến nghị bãi bỏ các điều kiện không cần thiết, cản trở doanh nghiệp. Nghị quyết 19 của Chính phủ chỉ rõ phải “cải cách toàn diện các quy định về điều kiện kinh doanh, phù hợp với thông lệ quốc tế, chuyển mạnh sang hậu kiểm”…
Tuy nhiên, cải cách trong lĩnh vực này vẫn đang gặp không ít khó khăn. Trong vụ việc nêu trên cho thấy hệ thống các quy định về điều kiện an toàn vệ sinh thực phẩm trong kinh doanh dịch vụ ăn uống rất phức tạp và có nhiều bất cập, nhất là với hàng loạt thông tư được các bên viện dẫn. Cộng thêm việc thanh tra, kiểm tra nhiều càng khiến cán bộ, công chức có thể gây khó khăn cho doanh nghiệp vì nhiều lý do khác nhau. Có ý kiến cho rằng với các quy định pháp luật hiện hành, hoạt động kinh doanh ăn sáng, cơm trưa văn phòng không cần phải có giấy phép con, nhưng trên thực tế, giấy chứng nhận đủ điều kiện vệ sinh an toàn thực phẩm đã trở thành một loại “giấy phép con” nhằm quy buộc tội kinh doanh trái pháp luật để xử lý hình sự người chủ doanh nghiệp. Điều này không chỉ khiến một người dân bỗng nhiên có nguy cơ vướng phải vòng lao lý, mà còn làm ảnh hưởng tiêu cực tới động lực khởi nghiệp, tới tinh thần sản xuất kinh doanh và làm giàu hợp pháp của người dân.
Bao trùm lên toàn bộ câu chuyện là vấn đề về tinh thần trách nhiệm, về tư duy quản lý. Hiến pháp năm 2013 đã mở ra không gian hiến định to lớn để phát huy các quyền dân chủ, trong đó có quyền tự do kinh doanh, tự do làm giàu - quyền lớn nhất của công dân. Luật Đầu tư cũng khẳng định tinh thần “người dân được tự do kinh doanh trong những ngành nghề mà pháp luật không cấm”. Theo đó, các cơ quan nhà nước và đội ngũ cán bộ phải thay đổi tư duy quản lý, trên cơ sở triệt để tôn trọng, bảo đảm quyền tự do kinh doanh của người dân, quản lý theo kết quả thực hiện, theo mục tiêu cần đạt được, không câu nệ quy trình, thủ tục như lâu nay. Kể cả khi người dân có dấu hiệu vi phạm, tư duy là phải thúc đẩy, hỗ trợ, hướng dẫn để đạt mục tiêu quản lý, thay vì cố gắng tìm lỗi để phạt. Đây cũng chính là tinh thần của Chính phủ tại Nghị quyết 19 khi yêu cầu cải cách toàn diện các quy định về điều kiện kinh doanh theo thông lệ quốc tế, chuyển mạnh sang hậu kiểm; bảo đảm công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình của các cơ quan hành chính nhà nước…
Sự kiện “khởi tố người bán phở” - và mới đây là việc một người dân, cũng ở huyện Bình Chánh TPHCM, dựng chòi nuôi gà, vịt để cải thiện kinh tế gia đình trên mảnh đất của mình cũng bị khởi tố hình sự về tội “Vi phạm quy định về quản lý nhà ở”, có lẽ không còn là chuyện của cá nhân mà đã trở thành chuyện của 3,6 triệu hộ kinh doanh cá thể trong cả nước. Bởi Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng đang được xây dựng, qua đó Chính phủ muốn khơi dậy tiềm năng phát triển của hàng triệu hộ kinh doanh tham gia khu vực doanh nghiệp này. Bởi vậy, nếu không giải quyết rốt ráo và khắc phục được vấn nạn bán phở chưa có giấy phép kinh doanh bị truy tố sẽ là một gáo nước lạnh dội ngược lên các chính sách đúng đắn của Nhà nước.
