Bộ trưởng Thương mại mới của Bắc Kinh Wang Wentao hôm 16-9 đã nộp đơn xin gia nhập Hiệp định 11 thành viên CPTPP với Bộ trưởng Thương mại Damien O’Connor của nước thành viên New Zealand.
Tất cả các nước thành viên đã phê chuẩn CPTPP sẽ được phép xem xét đơn của Trung Quốc. Một số quốc gia, chẳng hạn như Malaysia, đã bắt đầu quá trình phê chuẩn nhưng vẫn chưa hoàn thành.
Tư cách thành viên của Trung Quốc sẽ có tác động đáng kể đến thương mại ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương vào thời điểm căng thẳng địa chính trị gia tăng giữa Washington và Bắc Kinh. Úc, nước đã phê chuẩn thỏa thuận, cho biết họ cần phải tự tin về "hồ sơ tuân thủ" của Trung Quốc đối với thương mại tự do và cởi mở trước khi xem xét gia nhập khối thương mại.
Bộ trưởng Thương mại Dan Tehan cho biết trong một tuyên bố hôm 17-9 rằng các thành viên hiện tại muốn chắc chắn rằng Trung Quốc đã đáp ứng các cam kết thương mại tự do của mình theo Tổ chức Thương mại Thế giới và các hiệp định thương mại hiện có, nói rằng đây là một vấn đề quan trọng cần có sự tham gia của các bộ trưởng.
Trung Quốc và Úc đã không nói chuyện ở cấp bộ trưởng kể từ khi hai nước bắt đầu đối mặt ngoại giao vào tháng 4 năm ngoái khi Úc thúc đẩy một cuộc điều tra độc lập về nguồn gốc của Covid-19 bên ngoài Tổ chức Thương mại Thế giới mà không hỏi ý kiến Bắc Kinh.
Kể từ đó, Trung Quốc đã thực hiện một loạt lệnh cấm không chính thức đối với các sản phẩm của Úc bao gồm than đá, tôm hùm và gỗ tròn cũng như áp thuế chống bán phá giá đối với rượu vang và lúa mạch của Úc, khiến chúng không có khả năng cạnh tranh trên thị trường Trung Quốc.
Theo WTO, các nước thành viên như Trung Quốc và Úc đồng ý buôn bán không có sự phân biệt đối xử, mặc dù các nước - chẳng hạn - có quyền áp thuế đối với các nước khác khi hàng hóa giá rẻ bị bán phá giá.
Bất chấp mối quan hệ rạn nứt của họ trong 18 tháng qua, tuần trước, Trung Quốc đã vận động hành lang để Úc ủng hộ việc áp dụng hiệp định thương mại sau khi nước này đệ trình về lợi thế kinh tế khu vực của tư cách thành viên trước cuộc điều tra của Quốc hội Úc về việc mở rộng CPTPP.
Nước thành viên Nhật Bản, đã phê chuẩn CPTPP, cũng có lập trường thận trọng đối với việc áp dụng của Trung Quốc. “Chúng tôi phải đánh giá kỹ lưỡng xem Trung Quốc có sẵn sàng thực hiện các quy tắc tiêu chuẩn cao của TPP-11 hay không”, Chánh văn phòng Nội các Katsunobu Kato cho biết hôm 17-9.
Anh là quốc gia không phải là nước thành lập đầu tiên đăng ký tham gia CPTPP sau khi họ nộp đơn vào năm nay. Đài Loan cũng bày tỏ mong muốn tham gia hiệp ước nhưng vẫn chưa nộp đơn.
Đài Loan bày tỏ hy vọng rằng việc Trung Quốc đăng ký tham gia CPTPP sẽ không ảnh hưởng đến đơn đăng ký đang chờ xử lý của chính họ nói rằng đơn đăng ký là "đột ngột". Tuy nhiên, trong gần một năm qua, Bắc Kinh đã bày tỏ mong muốn trở thành một phần của CPTPP.
Scott Kennedy, chủ tịch ủy thác về Kinh doanh và Kinh tế Trung Quốc tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), cho biết trên Twitter rằng “không ai nên xem xét đơn xin của Trung Quốc một cách nghiêm túc”.
“Tôi muốn thấy [việc] trở thành thành viên CPTPP thúc đẩy Trung Quốc tự do hóa, giảm sự thiên vị cho các doanh nghiệp nhà nước, nâng cao tiêu chuẩn lao động và đi theo hướng xanh, Trung Quốc đang đi theo hướng ngược lại và tư cách thành viên CPTPP sẽ không thay đổi điều đó.”
Giáo sư trường kinh doanh Đại học Sydney Shumi Akhtar, người đã đệ trình đề xuất lên nghị viện Úc về việc mở rộng CPTPP, cho biết hiệp ước này đã đặt ra các tiêu chuẩn cao cho thương mại, chẳng hạn như nâng cao mức sống và thúc đẩy tính minh bạch phù hợp với 17 mục tiêu phát triển bền vững của Liên hợp quốc.
Bà cho biết: “Các giao thức tiêu chuẩn cao rõ ràng này có lý do rất chính đáng và có rất ít cơ hội để đàm phán vì sau đó nó sẽ làm suy yếu mục đích của CPTPP. Nói tóm lại, trừ khi Trung Quốc có thể tuân thủ tất cả các tiêu chuẩn đặt ra trong CPTPP, nếu không Trung Quốc sẽ khó trở thành thành viên của CPTPP.”
Stephen Olson, một nhà nghiên cứu cấp cao tại Hinrich Foundation, cho biết: “Trung Quốc hoàn toàn có khả năng quản lý các yêu cầu của CPTPP. Nhiều điều khoản cuối cùng của [CPTPP], mặc dù mang tính đột phá, nhưng không đáp ứng được những tham vọng cao cả ban đầu. Và 20 điều khoản từ văn bản TPP ban đầu đã bị đình chỉ sau khi Mỹ rút lui.”
Ông nói: “Nhiều ngoại lệ và lỗ hổng rộng rãi sẽ giúp Trung Quốc dễ dàng tuân thủ các điều khoản thách thức hơn.”
Wang Huiyao, chủ tịch của think tank tại Trung tâm Trung Quốc và Toàn cầu hóa có trụ sở tại Bắc Kinh, cho biết các cuộc đàm phán về việc Trung Quốc gia nhập CPTPP có thể là một quá trình lâu dài nhưng cần thiết đối với nước này.
Ông nói: “Trung Quốc đã dành 15 năm đàm phán để gia nhập WTO, và trong quá trình đó, Trung Quốc đã đạt được những thay đổi về ý tưởng và chuyển đổi theo các tiêu chuẩn của WTO, bao gồm cả việc bãi bỏ hàng chục nghìn hiệp ước không tuân thủ.”
Ông nói thêm rằng Trung Quốc hiện đã trưởng thành hơn so với cách đây 5 hoặc 6 năm khi thực hiện các bài kiểm tra về bảo vệ môi trường, tiêu chuẩn lao động hoặc quyền sở hữu trí tuệ.
“Nếu Việt Nam có thể tham gia, tại sao Trung Quốc không thể? Tất cả đều có thể thương lượng được.”
Tuy nhiên, Julien Chaisse, giáo sư thương mại tại Đại học Thành phố Hồng Kông và là cố vấn thương mại, nói rằng quá trình này sẽ rất gian nan đối với bất kỳ người nộp đơn mới nào, không chỉ Trung Quốc.
Ông nói: “Việc gia nhập CPTPP rất giống với việc gia nhập WTO vì có sự kết hợp giữa các cuộc đàm phán đa phương và song phương. Trung Quốc có thể đáp ứng các yêu cầu của CPTPP và các yêu cầu tự do hóa khác nhau. Tôi cũng tin rằng ngay cả các quy tắc và luật lệ về trợ cấp của các doanh nghiệp nhà nước cũng có thể được Trung Quốc xử lý.”
