Việt Nam vào Top 30 nền kinh tế thế giới

Gia tốc nội lực, hàng Việt vươn xa

Thực tế, nhiều lĩnh vực sản xuất và xuất khẩu của Việt Nam đã vươn lên nhóm dẫn đầu thế giới như dệt may, gỗ, nội thất, điện tử, chế biến thực phẩm, thủy sản và thiết bị công nghiệp..., hình thành mạng lưới công nghiệp đa ngành có sức lan tỏa lớn.

Ông Nguyễn Quốc Khanh, Chủ tịch AA Corporation, Phó Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (VIFOREST), cho biết: “Việt Nam đang có dư địa rất lớn trong công nghiệp chế biến sâu. Riêng ngành nội thất xanh, nếu tận dụng tốt, có thể nâng kim ngạch xuất khẩu gỗ lên 30 tỷ USD vào năm 2035, đồng thời thúc đẩy công nghiệp hỗ trợ đạt chuẩn toàn cầu”.

Ở lĩnh vực chế biến thực phẩm, ông Diệp Nam Hải, Tổng Giám đốc Công ty CP Xuất nhập khẩu và Đầu tư Chợ Lớn (Cholimex Food), nhận định, đây là một trong những ngành có tiềm năng tăng trưởng mạnh nhất.

“Với hơn 80.000 điểm bán lẻ, sản phẩm của Cholimex đã có mặt tại 30 quốc gia. Nhưng tiềm năng lớn hơn nằm ở việc các thương hiệu Việt biết kết hợp giá trị truyền thống với công nghệ hiện đại để vươn lên phân khúc cao cấp”, ông Hải chia sẻ.

Theo các nghiên cứu quốc tế, ngành chế biến thực phẩm và đồ uống Việt Nam đạt quy mô hơn 79 tỷ USD năm 2024, chiếm gần 20% giá trị sản xuất công nghiệp cả nước và tăng trưởng bình quân 7% mỗi năm.

Thị trường thực phẩm đóng gói dự kiến sẽ đạt 26,9 tỷ USD vào năm 2028, mở ra dư địa lớn để doanh nghiệp trong nước đầu tư bao bì xanh, công nghệ chế biến và truy xuất nguồn gốc, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng toàn cầu ngày càng cao.

Tàu hàng cập bến tại cảng Cát Lái, TPHCM. Ảnh: HOÀNG HÙNG

“Thị trường quốc tế vẫn đánh giá cao năng lực sản xuất và xuất khẩu của doanh nghiệp Việt. Ngành dệt may hiện đứng Top 3 thế giới với kim ngạch xuất khẩu 42,1 tỷ USD, đồ gỗ và nội thất giữ vị trí thứ 2 toàn cầu, còn thủy sản đạt 10 tỷ USD trong năm 2024.

Điều này cho thấy, các chuỗi sản phẩm mang bản sắc, thân thiện môi trường và tuân thủ tiêu chuẩn ESG của Việt Nam đang được cộng đồng quốc tế ghi nhận, khẳng định vị thế mới của hàng Việt trong chuỗi cung ứng toàn cầu”, ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại - Bộ Công Thương, nhấn mạnh.

Hợp lực nâng tầm chuỗi cung ứng

Mặc dù nền kinh tế tăng trưởng ấn tượng, nhưng theo TS. Phạm Thị Hồng Phượng, cố vấn cao cấp Trung tâm Đổi mới sáng tạo, Trường Đại học Công nghiệp TPHCM, nền công nghiệp của Việt Nam vẫn chưa thật sự bền vững, khi phần lớn doanh nghiệp phụ thuộc vào gia công, nguyên liệu nhập khẩu và chuỗi cung ứng ngoại.

Hiện có đến 60% nguyên liệu chế biến trong ngành lương thực thực phẩm phải nhập khẩu. Với lĩnh vực dệt may, chỉ khoảng 15% doanh nghiệp đạt chứng nhận ISO 14001, phần lớn dừng ở khâu xử lý nước thải hoặc tiết kiệm năng lượng, chưa đáp ứng được rào cản kỹ thuật xanh của các chuỗi cung ứng toàn cầu.

Nhằm gia tăng nội lực, doanh nghiệp Việt cần chuyển hướng sang mô hình sản xuất tuần hoàn, đầu tư công nghệ tái chế, năng lượng sạch và quản trị chuỗi cung ứng xanh, đồng thời chuẩn hóa quy trình sản xuất theo tiêu chuẩn ESG để đủ điều kiện tham gia các thị trường lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản.

Dây chuyền đóng gói sản phẩm tại doanh nghiệp xanh - Công ty CP Việt Nam kỹ nghệ súc sản (Vissan). Ảnh: Hoàng Hùng

Nhiều ý kiến doanh nghiệp cho rằng, Nhà nước cần sớm tháo gỡ nút thắt nội lực cho doanh nghiệp. Việt Nam không thể tiếp tục dựa vào lao động giá rẻ, hay gia công đơn thuần, mà phải liên kết các doanh nghiệp - viện nghiên cứu - trường đại học để hình thành liên minh nội địa hóa, kết nối các doanh nghiệp theo cụm ngành, cùng phát triển cụm linh kiện hoàn chỉnh.

Hơn 90% doanh nghiệp Việt hiện có quy mô vừa và nhỏ, nên nếu hoạt động riêng lẻ sẽ khó cạnh tranh trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Ngược lại, khi cùng liên kết, doanh nghiệp có thể nâng tỷ lệ nội địa hóa lên 50% vào năm 2030, tạo dựng chuỗi giá trị chế tạo tự chủ - nền tảng quan trọng để hàng Việt vươn xa.

Nhằm mở dư địa cho doanh nghiệp Việt lớn mạnh, ông Trịnh Tiến Dũng, Tổng Giám đốc Tập đoàn Đại Dũng, cho rằng Nhà nước cần tạo không gian cho doanh nghiệp tham gia các công trình trọng điểm quốc gia. Theo đó, hiện cả nước đang triển khai hàng loạt dự án quy mô lớn về giao thông, metro, năng lượng tái tạo, sản xuất thiết bị, công trình công nghiệp... với vốn đầu tư hàng chục tỷ USD.

Đây là cơ hội vàng để Việt Nam bứt phá nếu có chính sách phù hợp, giúp doanh nghiệp trong nước tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị công nghiệp. Tuy nhiên, các doanh nghiệp trong nước vẫn đang đối mặt với nhiều điểm nghẽn lớn: thiếu nguồn vốn dài hạn, khó tiếp cận tín dụng xanh cho đổi mới công nghệ, trong khi giá đất công nghiệp lại cao hơn đáng kể so với các nước trong khu vực.

Bên cạnh đó, cơ chế giao thầu còn bất cập khiến doanh nghiệp Việt khó tham gia vào các dự án trọng điểm như metro, điện khí, hay lọc hóa dầu.

Để tháo gỡ điểm nghẽn, cần xây dựng mạng lưới nhà sản xuất phụ trợ trong nước với cơ chế kết hợp công - tư; kết nối giữa doanh nghiệp lớn, vừa, nhỏ; tạo chuỗi cung ứng nội địa tự chủ; cho phép chỉ định thầu có điều kiện với tỷ lệ nội địa hóa tối thiểu 50%; ưu tiên quỹ đất sạch tại vị trí chiến lược và chính sách tín dụng xanh cho đầu tư công nghệ.

PGS-TS TRẦN ĐÌNH THIÊN, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng:

Đòi hỏi một tư duy mới và logic cải cách mới

Việt Nam đang ở thời điểm bản lề của quá trình phát triển, đòi hỏi một tư duy mới và logic cải cách mới. Theo đó, không dừng ở điều chỉnh cục bộ, mà phải tái cấu trúc toàn diện hệ thống kinh tế để bước vào kỷ nguyên trí tuệ sáng tạo, công nghệ cao và kinh tế xanh.

Kinh tế tư nhân đã trở thành “động lực quan trọng nhất” của tăng trưởng và thịnh vượng quốc gia, đóng góp hơn 50% GDP, 83% việc làm và 30% ngân sách nhà nước nhưng chưa phát huy hết tiềm năng.

Để kinh tế tư nhân thực sự trở thành trụ cột quốc gia, cần tháo gỡ rào cản thể chế, cải thiện môi trường kinh doanh, xây dựng thị trường cạnh tranh bình đẳng và tạo điều kiện hình thành các tập đoàn tư nhân lớn có năng lực sáng tạo, hội nhập toàn cầu.

Muốn như vậy, vai trò “Nhà nước khởi tạo” rất quan trọng, cần chủ động kiến tạo môi trường phát triển, thay vì can thiệp hành chính; cải cách bộ máy song hành với cải cách thị trường; tháo gỡ các điểm nghẽn trong hạ tầng, nhân lực, tài chính, khoa học - công nghệ.

Ở tầm chiến lược, cần “đổi mới lực lượng doanh nghiệp Việt” - xây dựng thế hệ doanh nghiệp mới có năng lực sáng tạo, làm chủ công nghệ, quản trị toàn cầu, biết liên kết trong nước và quốc tế, tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Ông TRẦN ANH TUẤN, chuyên gia kinh tế, Phó Chủ tịch Mạng lưới UAV Việt Nam:

Khai thác các lĩnh vực ứng dụng công nghệ vừa và nhỏ

Một hướng đi tiềm năng là phát triển “kinh tế tầm thấp” - khai thác các lĩnh vực ứng dụng công nghệ vừa và nhỏ như UAV, robot, logistics thông minh, nông nghiệp chính xác, hay y tế từ xa. Những mô hình này có chi phí đầu tư thấp nhưng hiệu quả lan tỏa cao, có thể tạo ra hàng triệu việc làm mới và mở không gian tăng trưởng bền vững cho doanh nghiệp Việt.

Do đó, cần có chính sách khuyến khích thử nghiệm công nghệ, ưu tiên tín dụng xanh và đẩy mạnh đào tạo kỹ sư xanh, chuyên gia chuỗi cung ứng bền vững.