Bao giờ bỏ trần lãi suất và hạ lãi suất, nỗi lo thanh khoản giải quyết thế nào, tình trạng “nợ đồng lần” trên thị trường liên NH xử lý ra sao…? Những câu hỏi “nóng” này đã được Thống đốc NHNN Nguyễn Văn Bình (ảnh) giải đáp trong cuộc họp mặt báo chí tổ chức chiều qua (11-1) tại Hà Nội. Bước đi tiếp theo của đề án tái cơ cấu hệ thống NH, Thống đốc cho biết ngay trong quý i-2012 sẽ xem xét cho hợp nhất hoặc mua bán lại 5-8 TCTD yếu kém trên cơ sở tự nguyện và theo đúng pháp luật.
Sử dụng vốn chưa hợp lý
 |
Theo Thống đốc Nguyễn Văn Bình, thanh khoản của hệ thống NH hiện nay là một vấn đề lớn cần giải quyết. Qua đó, mới có thể xử lý vấn đề lãi suất, “nợ đồng lần” trên hệ thống liên NH. Vấn đề thanh khoản NHNN đã lường được từ trước, nhưng đến thời điểm này các NH vẫn khó khăn về thanh khoản.
Ngoài các nguyên nhân như yếu kém về quản lý, thất thoát vốn…, theo Thống đốc nguyên nhân cốt lõi của “căn bệnh” thanh khoản chính là do cơ cấu giữa nguồn và sử dụng nguồn vốn không hợp lý. Một thời gian dài hệ thống NH chủ yếu huy động vốn ngắn hạn, người gửi tiền hiếm khi gửi với thời hạn 3-5 năm.
Trước đây, NHNN quy định các NH được sử dụng 40% vốn ngắn hạn để cho vay dài hạn. Đến năm 2010 đã giảm xuống 30%. Tuy nhiên, thời gian qua việc tuân thủ tỷ lệ đó còn yếu, việc xử lý cũng chưa mạnh.
Thực tiễn này kéo dài trong nhiều năm, một mặt làm dư nợ cho vay trung và dài hạn tăng, không còn 30%, 40% như quy định mà có thể cao hơn, cá biệt có trường hợp lên tới gần 100%, tức huy động được bao nhiêu cho vay bấy nhiêu.
Đứng ở góc độ NH, đây là điều rất rủi ro về thanh khoản. Chỉ cần nguồn cung dừng lại hoặc khó khăn, lập tức TCTD sẽ lâm vào tình trạng mất thanh khoản. Trước đây khi thị trường tương đối tốt, có thể huy động các kênh khác để bù đắp.
Nhưng những năm qua, Chính phủ chủ trương thắt chặt tiền tệ nên sự bù đắp đó thiếu hụt, khiến nhiều TCTD lâm vào tình trạng thiếu thanh khoản.
Hạ lãi suất chưa thể làm ngay
Để giải quyết vấn đề trên, nhiều học giả cho rằng NHNN nên “mạnh tay” bơm vốn ra. Nhưng theo Thống đốc Nguyễn Văn Bình còn phải xét nhiều góc độ khác. Nếu bơm mà không thay đổi được tập quán, bơm bao nhiêu cho đủ. Trước khi bơm ra phải thay đổi tập quán.
Tiền bơm ra phải tập trung cho sản xuất, theo các kỳ hạn nào. Do vậy, giải pháp trước mắt là phải tái cấu trúc dài hạn trong 5-10 năm tới, chia ra các bước đi cụ thể. Từ năm 2012, nhiệm vụ chủ yếu của NHNN là tập trung tái cấu trúc TCTD yếu kém.
Nếu cứ để các TCTD hoạt động và tồn tại như hiện nay thì có nguy cơ đổ vỡ chính họ và ảnh hưởng hệ thống. Phải thay đổi, chặn đứng được thực tiễn vừa qua mới bơm tiền ra, dòng vốn ra mới hiệu quả hơn, giúp tăng trưởng kinh tế phù hợp, không làm tăng áp lực lạm phát.
Vấn đề thanh khoản như vậy, nên theo Thống đốc Nguyễn Văn Bình “nói hạ lãi suất, nhưng cũng chưa thể làm được ngay”. Thống đốc khẳng định vấn đề khó nhất trong điều hành chính sách tiền tệ năm nay là làm sao hạ được lãi suất.
Nguyên lý là cung tiền nhiều, nhu cầu về tiền bớt đi thì mới giảm được lãi suất. Nhưng hiện nay “ai cũng thiếu thanh khoản, ai cũng cần vốn” khiến giá vốn chưa thể giảm được.
Hiện nay kiềm chế lạm phát đang có chuyển biến tích cực, là nền tảng để có thể giảm lãi suất. Nhưng lạm phát không phải là yếu tố duy nhất quyết định, mà phải đảm bảo thanh khoản.
Chưa thể bỏ trần lãi suất
Trả lời câu hỏi đến bao giờ sẽ bỏ trần lãi suất, Thống đốc Nguyễn Văn Bình cho rằng cần xét lại các lý do vì sao có quy định trần lãi suất. Nếu đến nay không còn những lý do đó mới bỏ được trần lãi suất, thực tế vẫn chưa giải quyết được.
Trước đây, trần lãi suất được đặt ra do năm 2010 nhu cầu vốn của hệ thống NH rất cao. Nếu không chặn lãi suất đầu vào, mặt bằng lãi suất huy động cao, lãi suất cho vay ra cao sẽ khiến doanh nghiệp khó khăn, không đảm bảo được tăng trưởng kinh tế…
Trần lãi suất được đặt ra nhằm đảm bảo hệ thống NH huy động vốn ở một mức lãi suất hợp lý, cho vay ra ở mức lãi suất chấp nhận được. Mục tiêu tái cấu trúc, định hướng của NHNN là giảm dần quy mô của thị trường tiền tệ, đưa thị trường tiền tệ trở về đúng nghĩa của nó.
Trên thị trường có cung - cầu. Cung tiền cho NH là doanh nghiệp, dân cư. Lãi suất thấp hoặc kém hấp dẫn thì họ không gửi, trong khi thanh khoản đang khó khăn cầu huy động vẫn cao.
Do đó, đã biến hệ thống NH từ kênh cung vốn cho nền kinh tế trở thành kênh đầu tư của nền kinh tế, lấn vai trò của thị trường vốn. Đó là tồn tại trong một thời gian dài và cần sớm được giải quyết.
Xét trong điều kiện hiện nay, Thống đốc Nguyễn Văn Bình cho rằng từ nay đến hết tháng 6-2012, bỏ trần lãi suất “là điều không tưởng”. Nhưng mức biến động của trần lãi suất như thế nào cần phải tính toán.
Thống đốc cho biết trong 3 tháng đầu năm 2012, NHNN sẽ tập trung xử lý các NH yếu kém. Sau đó sẽ xử lý quyết liệt vấn đề thanh khoản, tạo vốn tốt hơn, có thể đẩy mạnh cung tiền, đi vào sản xuất cho doanh nghiệp đỡ căng thẳng, sức sống doanh nghiệp có thể mạnh hơn.
Về điều hành tỷ giá, theo Thống đốc Nguyễn Văn Bình, trên cơ sở phân tích kinh tế vĩ mô, nếu không có những “cú sốc” lớn có thể khẳng định thị trường ngoại hối năm 2012 sẽ ổn định. Dự kiến tỷ giá VNĐ/USD sẽ chỉ tăng khoảng 2-3%.
