Lloyd Austin, người tuyên thệ nhậm chức hôm 22-1, không nêu tên Trung Quốc nhưng cho biết Mỹ phản đối “bất kỳ nỗ lực đơn phương nào nhằm thay đổi hiện trạng ở Biển Hoa Đông” và tái khẳng định với người đồng cấp Nhật Bản Nobuo Kishi rằng quân đội Mỹ sẽ đáp trả bất kỳ cuộc tấn công nào trên quần đảo Senkaku theo hiệp ước an ninh Mỹ-Nhật. Senkakus là các đảo nhỏ không có người ở trên Biển Hoa Đông do Nhật Bản kiểm soát nhưng Trung Quốc tuyên bố chủ quyền và được gọi là quần đảo Điếu Ngư trong tiếng Trung Quốc.
Đây là cuộc gọi cấp cao đầu tiên giữa Nhật Bản và Mỹ kể từ khi Tổng thống Mỹ Joe Biden nhậm chức và ông Austin kêu gọi ông Kishi “tăng cường đóng góp của Nhật Bản đối với vai trò mà liên minh tiếp tục đóng trong việc cung cấp an ninh ở khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương”, Lầu Năm Góc cho biết vào 23-1.
Trong một cuộc điện đàm hôm 24-1, ông Austin nói với người đồng cấp Hàn Quốc Suh Wook rằng hợp tác chặt chẽ giữa hai đồng minh là rất quan trọng và hai bên “khẳng định tầm quan trọng của việc duy trì trật tự quốc tế dựa trên luật lệ và đồng ý tăng cường hợp tác đối với các mối đe dọa chung”, Lầu Năm Góc cho biết.
Hai cuộc gọi này diễn ra sau cuộc điện đàm mà Cố vấn An ninh Quốc gia Hoa Kỳ Jake Sullivan đã có vào 22-1 với người đồng cấp Hàn Quốc Suh Hoon, trong đó ông Sullivan nói rằng liên minh Hàn Quốc-Mỹ là một “trụ cột” của hòa bình và an ninh ở khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương.
Việc trao đổi với các đồng minh quan trọng nhất của Mỹ ở châu Á diễn ra khi chính quyền Biden, để đối phó với tình hình địa chính trị của Trung Quốc, đang chuyển sang đổi mới mạng lưới liên minh của Mỹ, vốn đã bị tổn hại bởi chính sách “Nước Mỹ trên hết” của cựu tổng thống Mỹ Donald Trump.
Mặc dù ông Austin được cho là thiếu kinh nghiệm trong khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, nhưng ông đã cam kết tập trung chiến lược vào Trung Quốc và châu Á. Trong buổi điều trần xác nhận vào tuần trước, ông Austin cho biết việc sửa đổi các liên minh và tập trung chiến lược vào Trung Quốc sẽ là yếu tố quan trọng trong chương trình nghị sự của ông. Vị tướng quân đội bốn sao đã nghỉ hưu và là cựu chỉ huy nỗ lực của quân đội Mỹ tại Iraq là người Mỹ gốc Phi đầu tiên giữ chức vụ Bộ trưởng Quốc phòng.
Căng thẳng quân sự giữa Trung Quốc và Mỹ tiếp tục gia tăng trong vài ngày đầu tiên của chính quyền Biden. Hôm 23-1, Bộ Chỉ huy Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Mỹ cho biết một nhóm tác chiến tàu sân bay Mỹ do USS Theodore Roosevelt dẫn đầu đã tiến vào Biển Đông, nơi “tiến hành các hoạt động an ninh hàng hải, bao gồm các hoạt động bay bằng máy bay cánh cố định và cánh quay, các cuộc tập trận tấn công hàng hải và huấn luyện chiến thuật phối hợp giữa các đơn vị mặt đất và đường không”.
Theo SCS Probing Initiative, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại Bắc Kinh, một máy bay trinh sát U-2S Dragon Lady của Không quân Mỹ đã rời căn cứ ở Hàn Quốc và tiến vào Biển Đông vào sáng 25-1, trong khi ít nhất 9 máy bay quân sự Mỹ - bao gồm 4 máy bay P-8A Poseidon, 1 máy bay tuần tra P-3C, máy bay cảnh báo sớm E-2 Hawkeye, 1 máy bay CL-604 và 2 máy bay tiếp dầu KC-135R - đã được phát hiện trên Biển Đông hôm 24-1.
“Có thể mong đợi rằng trong sự hiện diện của tàu sân bay Roosevelt ở Biển Đông, tất cả các loại hoạt động của máy bay quân sự Mỹ sẽ tiếp tục diễn ra mạnh mẽ”, nhóm nghiên cứu cho biết trên nền tảng Weibo vào 25-1.
Ông Biden vẫn chưa vạch ra chính sách Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của mình, trước đó đã bổ nhiệm chuyên gia châu Á lâu năm Ely Ratner làm trợ lý đặc biệt cho Bộ trưởng Quốc phòng về các vấn đề Trung Quốc. Các nhà quan sát cho rằng việc bổ nhiệm có thể đảm bảo một cách tiếp cận cạnh tranh chống lại Trung Quốc.
Trước đó vào 23-1, ông Austin cũng đã nói chuyện với Ngoại trưởng Anh Quốc phòng Ben Wallace, và hai người “đã trao đổi quan điểm về việc đối đầu với các vấn đề chiến lược mà hai bên cùng quan tâm, bao gồm phản ứng Covid-19, mối quan ngại từ Trung Quốc đang trỗi dậy, mối đe dọa từ Nga và các hoạt động đang diễn ra ở Iraq và Afghanistan”, theo Lầu Năm Góc.
Trong một động thái có thể gây căng thẳng trong khu vực, Anh đã đồng ý cho nhóm tấn công tàu sân bay Queen Elizabeth của mình tham gia cùng với Mỹ trong một đợt triển khai chung trong năm nay.
“Tuyên bố chung về việc triển khai nhóm tấn công tàu sân bay năm 2021”, được ký vào tuần trước, cho phép triển khai các nhân viên và thiết bị của Thủy quân lục chiến và hải quân Hoa Kỳ, bao gồm một biệt đội máy bay F-35B Lightning II và tàu khu trục mang tên lửa dẫn đường USS The Sullivans như Một phần của nhóm tấn công tàu sân bay liên hợp do HMS Queen Elizabeth dẫn đầu, theo Lầu Năm Góc.
Mặc dù chi tiết về việc triển khai chung trong năm nay không rõ ràng, các quan chức quốc phòng Anh, bao gồm cả cựu Bộ trưởng Quốc phòng Gavin Williamson, trước đó đã ám chỉ rằng tàu Queen Elizabeth, được đưa vào hoạt động vào năm 2017, sẽ được triển khai tới châu Á và Biển Đông.
Vào năm 2019, ông Williamson cho biết khu vực này sẽ là nơi Trung Quốc “phát triển khả năng quân sự hiện đại và sức mạnh thương mại của mình”. Bắc Kinh tức giận trước những bình luận và cảnh báo London không can thiệp vào khu vực, nói rằng Biển Đông “không nên trở thành chiến trường cạnh tranh quyền lực lớn, hoặc một vùng biển đầy tàu chiến di chuyển”.
Vào năm 2018, tàu tấn công đổ bộ HMS Albion của Hải quân Hoàng gia Anh đã đi đến gần quần đảo Hoàng Sa ở Biển Đông, một động thái mà Bắc Kinh gọi là “một hành động khiêu khích”.
Mỹ đã tăng cường các cuộc tuần tra tự do hàng hải ở Biển Đông trong những năm gần đây để chống lại tham vọng của Bắc Kinh trong khu vực và kêu gọi các đồng minh của mình cùng tham gia. Bắc Kinh đã lên án các hoạt động như vậy, nói rằng chúng sẽ làm phức tạp thêm tình hình.
