Nhiều chợ truyền thống tại các khu vực ven biển TPHCM đang rơi vào tình trạng đìu hiu chưa từng có. Từ những điểm buôn bán nhộn nhịp, gắn bó hàng chục năm với đời sống người dân, nay nhiều chợ trở nên vắng vẻ, hàng loạt tiểu thương phải đóng cửa quầy sạp.
Trước áp lực cạnh tranh khốc liệt từ thương mại hiện đại và xu hướng mua sắm trực tuyến, câu hỏi đặt ra là: nguyên nhân nào khiến mô hình chợ truyền thống rơi vào cảnh ế ẩm và đâu là lối ra?
Chợ vắng khách, tiểu thương lao đao
Chợ Vũng Tàu và chợ Bà Rịa - hai chợ lớn nhất của tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu cũ, nay thuộc địa bàn TPHCM mới, từng là trung tâm thương mại sầm uất suốt hơn 40 năm qua. Nơi đây tập trung hàng hóa phong phú, đáp ứng nhu cầu của người dân và du khách.
Thế nhưng, kể từ sau đại dịch COVID-19 và đặc biệt từ đầu năm 2025, hoạt động buôn bán tại đây lao dốc. Hàng loạt tiểu thương nghỉ bán, treo biển sang nhượng quầy, thậm chí bỏ chợ.
Chợ Vũng Tàu nằm ngay trung tâm phường du lịch biển, từng có giai đoạn hoàng kim vào năm 2016 với 1.685 sạp và 1.000 hộ kinh doanh. Hiện nay, chỉ khoảng 500 hộ còn trụ lại, chủ yếu bán các mặt hàng thiết yếu như rau củ, thịt cá, quần áo, giày dép.
Lượng hàng nhập về giảm tới hơn 85%, nhiều quầy mở cửa nhưng cả ngày không có khách. Có tiểu thương phải cho mượn sạp miễn phí để giữ chỗ, trong khi vẫn trả phí thuê mặt bằng.
Bà Đỗ Thị Hồng, hơn 30 năm bán thịt lợn tại chợ, chia sẻ: “Trước đây, buổi sáng tôi bán cả tạ thịt nay có hôm chỉ bán được khoảng 30kg. Chúng tôi rất mong chính quyền sớm dẹp các điểm bán tự phát quanh chợ để tiểu thương có cơ hội cạnh tranh công bằng."
Tình cảnh tương tự diễn ra tại chợ Bà Rịa - chợ đầu mối lớn nhất khu vực. Nằm ở vị trí giao thương thuận lợi, sát Quốc lộ 51, nhưng nhiều kiốt đã đóng cửa dài hạn, treo biển cho thuê hoặc bỏ trống nhiều tháng. Các gian hàng may mặc, giày dép, mỹ phẩm… gần như không bóng khách.
Bà Lương Thị Túy Phượng, tiểu thương ở khu vực lầu 1, cho biết: “Từ đầu năm đến nay, khách giảm tới 90%. Mỗi ngày chúng tôi chỉ dọn hàng ra rồi ngồi chờ. Mong Nhà nước giảm thuế và phí để giúp tiểu thương có thể vượt qua thời điểm khó khăn này để tìm hướng chuyển đổi."
Theo Ban Quản lý chợ Bà Rịa, trong tổng số 1.231 hộ đăng ký kinh doanh, hơn 50% đã ngừng hoạt động vì buôn bán ế ẩm. Nhiều tiểu thương kỳ cựu thừa nhận chưa bao giờ chứng kiến cảnh chợ vắng vẻ đến vậy, buộc họ phải tính chuyện rời bỏ chợ hoặc trở về quê.
Lời giải nào cho chợ truyền thống
Ông Lê Thanh Phong, Trưởng Ban Quản lý chợ Bà Rịa, cho biết nguyên nhân khiến chợ Bà Rịa ngày càng vắng khách là do thói quen tiêu dùng đã thay đổi mạnh mẽ trong kỷ nguyên số. Người dân ngày càng ưa chuộng sự tiện lợi, nhanh chóng và an toàn, dẫn đến sự bùng nổ của mua sắm trực tuyến và các dịch vụ giao hàng nhanh.
Các chuỗi siêu thị, cửa hàng tiện lợi như Bách Hóa Xanh, WinMart+, Co.opFood… xuất hiện khắp nơi, tạo sức ép trực tiếp lên chợ truyền thống.
Ngoài ra, nhiều chợ truyền thống chưa đáp ứng yêu cầu về vệ sinh an toàn thực phẩm, cơ sở vật chất xuống cấp, không gian chật chội, thiếu thông thoáng, giá cả không niêm yết rõ ràng. Một số chợ còn thiếu hệ thống phòng cháy chữa cháy, nhà vệ sinh đạt chuẩn, làm giảm sức hút với người mua, đặc biệt là giới trẻ và khách du lịch.
Cảnh 'người bán nhiều hơn người mua' diễn ra hàng ngày tại khu quầy bán quần áo chợ Vũng Tàu. (Ảnh: Hoàng Nhị/TTXVN)
Phương thức kinh doanh cũng là điểm yếu. Nhiều tiểu thương vẫn giữ cách buôn bán truyền thống, ít ứng dụng thương mại điện tử, hạn chế trong việc tiếp cận và giới thiệu sản phẩm qua các kênh hiện đại. Điều này khiến họ khó cạnh tranh với các mô hình bán lẻ mới vốn chuyên nghiệp và đa dạng hơn.
Ủy ban Nhân dân thành phố Bà Rịa trước đây từng phê duyệt đề án nâng cấp chợ Bà Rịa theo hướng hiện đại, văn minh, với mục tiêu giữ vai trò chợ đầu mối và trung tâm phân phối hàng hóa của tỉnh. Dự án có tổng vốn gần 196 tỷ đồng nhưng đến nay vẫn “dậm chân tại chỗ” vì vướng khâu đấu thầu.
Ông Lê Thanh Phong cho biết Ban Quản lý sẽ tìm giải pháp chuyển đổi ngành hàng, cải tạo công năng các tầng lầu, đồng thời tiếp tục kêu gọi các doanh nghiệp đầu tư để đưa chợ phát triển xứng tầm lợi thế sẵn có.
Trong khi đó, ông Lê Nguyễn Thành Duy, Phó Trưởng Ban Quản lý chợ Vũng Tàu, cho biết vấn đề bức thiết nhất của chợ Vũng Tàu hiện nay là thiếu bãi đậu xe. Nhiều khách, đặc biệt là du khách đến du lịch biển Vũng Tàu muốn ghé chợ mua sắm, phải bỏ đi vì không tìm được chỗ gửi xe. Ban Quản lý đã kiến nghị bố trí quỹ đất liền kề chợ làm bãi đỗ và đề xuất sửa chữa lớn, sắp xếp lại quầy hàng, lắp đặt hệ thống phòng cháy chữa cháy trong chợ để chợ quy mô, hiện đại hơn.
Theo ông Lê Nguyễn Thành Duy, để tồn tại trong kỷ nguyên số, tiểu thương chợ truyền thống cần thay đổi tư duy kinh doanh chủ động tiếp cận công nghệ, sử dụng mạng xã hội và các nền tảng thương mại điện tử để mở rộng kênh bán hàng.
Sản phẩm phải có nguồn gốc rõ ràng, niêm yết giá công khai, gian hàng được bài trí khoa học và thân thiện. Tiểu thương nên phối hợp với chính quyền trong các chương trình đào tạo kỹ năng bán hàng, quảng bá hình ảnh chợ gắn với bản sắc văn hóa địa phương.
Quầy bán vải tại chợ Bà Rịa không một bóng khách hàng. (Ảnh: Hoàng Nhị/TTXVN)
Về phía cơ quan quản lý, cần có chính sách hỗ trợ tín dụng, giảm phí thuê mặt bằng trong giai đoạn khó khăn, khuyến khích tiểu thương góp vốn nâng cấp cơ sở vật chất. Song song đó, đẩy mạnh quảng bá chợ như điểm đến mua sắm-du lịch trải nghiệm, thu hút cả người dân lẫn du khách.
Theo Sở Công Thương TPHCM, nhiều đề án đang được triển khai như: “phát triển hệ thống chợ thích ứng với dịch bệnh và chuyển đổi số," “chuỗi thực phẩm an toàn," “truy xuất nguồn gốc thịt, trứng gia cầm," “mô hình chợ thí điểm an toàn thực phẩm” và “chợ trực tuyến." Đây là những bước đi nhằm vừa bảo tồn, vừa hiện đại hóa chợ truyền thống.
Ông Bùi Tá Hoàng Vũ, Giám đốc Sở Công Thương TPHCM, thông tin Sở đang quy hoạch lại một cách hợp lý về hệ thống chợ đầu mối, chợ truyền thống, các trung tâm thương mại và siêu thị cũng như cửa hàng bán lẻ để người tiêu dùng có thể thuận lợi trong việc tiếp nhận hàng hóa. Đồng thời, các doanh nghiệp cung ứng có thể thúc đẩy tăng trưởng các ngành hàng, phục vụ người dân với chi phí thấp hơn và đảm bảo chất lượng...
Nếu được triển khai đồng bộ, cùng với tinh thần đổi mới của tiểu thương và sự hỗ trợ từ cộng đồng, chợ truyền thống hoàn toàn có thể trở thành không gian mua sắm hiện đại nhưng vẫn giữ trọn hồn cốt văn hóa địa phương - nơi người mua tìm thấy không chỉ hàng hóa mà còn cả câu chuyện, ký ức và hơi thở đời sống người Việt.
