Saigon Co.op, tiền thân là Ban quản lý HTX mua bán TPHCM, được thành lập năm 1989 gồm 26 HTX thành viên, hoạt động theo mô hình HTX. Saigon Co.op là tổ chức kinh tế HTX theo nguyên tắc xác lập sở hữu tập thể có tính chất đặc thù, hoạt động theo Luật HTX năm 2012.
Saigon Co.op được UBND TP phê duyệt Điều lệ tổ chức, hoạt động theo Quyết định 1344A/QĐ-UB-KT ngày 5-3-1999, tổng vốn đăng ký 23,133 tỷ đồng. Vốn của Saigon Co.op hình thành từ 2 nguồn Nhà nước hỗ trợ (do tính chất đặc thù của đơn vị này, gồm trụ sở, cửa hàng, kho tàng, phương tiện, thiết bị...) và vốn góp của HTX thành viên.
Theo sổ sách kế toán, đến cuối năm 2019, nguồn vốn hình thành từ lợi nhuận tích lũy (lợi nhuận không chia) của Saigon Co.op hơn 3.180 tỷ đồng. Đầu năm 2020, Saigon Co.op quyết định tăng vốn điều lệ lên gần 6.800 tỷ đồng (tăng hơn gấp đôi). Thanh tra TP đã thanh tra và phát hiện có các dấu hiệu bất thường trong việc tăng vốn từ các HTX thành viên.
Cụ thể, HTX Thương mại dịch vụ Linh Tây báo lỗ gần 49 triệu đồng, nhưng số vốn góp hơn 952 tỷ đồng. HTX Thương mại Đô Thành lỗ hơn 721 triệu đồng, góp hơn 247 tỷ đồng. HTX Thương mại Thị Nghè lỗ hơn 163 triệu đồng, góp hơn 244 tỷ đồng... Thanh tra TP xác định có 20/26 HTX thành viên có góp vốn nhưng không HTX nào cung cấp được các hồ sơ góp vốn. Trong khi đó, lợi nhuận sau thuế của Saigon Co.op được duy trì ổn định qua các năm, dao động 800-1.500 tỷ đồng, tỷ suất lợi nhuận đạt 26-39% trên vốn góp.
Theo Thanh tra TP, có nhiều cá nhân, tổ chức bên ngoài, không phải là thành viên HTX nhưng "núp bóng" để đưa vốn vào Saigon Co.op. Trong khi theo quy định về phương thức huy động vốn (tại nghị quyết đại hội thành viên bất thường lần 1 năm 2020), vốn huy động từ các HTX thành viên không được từ nguồn đi vay hoặc từ nguồn vốn của đối thủ cạnh tranh. Thanh tra TP cho rằng HĐQT Saigon Co.op đã không thực hiện đầy đủ trách nhiệm, quyền hạn trong việc kiểm tra nguồn vốn huy động từ các HTX thành viên.
Kết luận của Thanh tra TP chỉ rõ việc tăng vốn điều lệ tại Saigon Co.op không đúng quy định pháp luật; có dấu hiệu thâu tóm, chiếm đoạt vốn, xâm phạm đến quyền sở hữu tài sản chung và tài sản nhà nước, ảnh hưởng đến an ninh kinh tế của TPHCM nói riêng và cả nước nói chung; có dấu hiệu phạm pháp hình sự. Mặt khác, Thanh tra TP cho rằng Saigon Co.op đã bất chấp kiến nghị của Thanh tra TP, tổ chức đại hội thành viên trái pháp luật để hợp thức hóa nguồn vốn huy động…
Từ những sai phạm trên, Thanh tra TP kiến nghị UBND TP chỉ đạo Saigon Co.op cũng như các sở ngành liên quan khắc phục những sai phạm. Đặc biệt, giao Giám đốc Công an TP tiếp nhận hồ sơ thanh tra chuyển sang để xác minh, điều tra các cá nhân có sai phạm tại Saigon Co.op, xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật.
