Trong bối cảnh dịch COVID-19, Tổng công ty Đường sắt Việt Nam (VNR) buộc phải chuyển hướng sang sống nhờ vận tải hàng hóa, vốn đem lại nguồn thu trợ lực cho doanh nghiệp để có thể vượt qua khó khăn đại dịch.
Vận tải hàng hóa là chủ lực
Những tháng gần đây, trong khi dịch COVID-19 bùng phát phức tạp, lưu thông hàng hóa khó khăn, ngành đường sắt vẫn tổ chức thành công các chuyến tàu chuyên container từ ga Yên Viên chạy thẳng sang Bỉ.
Ngoài các đoàn tàu này, đường sắt Việt Nam vẫn duy trì ổn định chạy tàu hàng liên vận quá cảnh Trung Quốc đi các nước Trung Á, châu Âu như Kazakhstan, Nga, Ba Lan, Đức…
Ông Trần Thế Hùng, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Vận tải và Thương mại Đường sắt (RATRACO) - doanh nghiệp tổ chức tàu đi châu Âu cho biết đơn vị này đang làm việc với các đối tác để thời gian tới có thể tổ chức các đoàn tàu chuyên tuyến đến các điểm đến mới như Tây An, Hạ Môn... (Trung Quốc), từ đó hàng hóa có thể đi tiếp đến các điểm đích ở châu Âu.
“Việc kết nối với đường sắt châu Âu thông qua đường sắt Trung Quốc giúp cho hàng hóa hai chiều xuất nhập khẩu lưu thông tốt hơn, nhất là hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam. Trước đây, các doanh nghiệp chỉ có thể đi đường biển rất lâu, nay họ có thêm đường sắt với thời gian ngắn hơn, giá cước cũng hợp lý, thuận lợi hơn cho vận chuyển hàng xuất khẩu,” ông Hùng nói.
Hơn nữa, theo ông Hùng, những chuyến tàu này cũng góp phần thúc đẩy hợp tác kinh tế, thương mại quốc tế cũng như tiếp tục xây dựng chuỗi dịch vụ cung ứng vận tải liên vận quốc tế ngày càng bền vững và cạnh tranh hơn.
Thống kê của VNR cho thấy sản lượng hàng hóa liên vận quốc tế đường sắt từ đầu năm đến nay tăng vọt. Hàng liên vận xuất nhập khẩu nói chung qua cửa khẩu ga Đồng Đăng, ga Lào Cai tăng hơn 40% so với cùng kỳ 2020. Riêng hàng xuất đi Nga và châu Âu, chín tháng năm 2021 đạt khoảng 1.800 TEU. Hàng hóa chủ yếu là hàng điện tử từ Hải Phòng, Bắc Ninh, Thái Nguyên; hàng da giầy, dệt may từ miền Trung, miền Nam.
“Vận tải hàng hóa tăng trưởng là kết quả từ các giải pháp chuyển dịch cơ cấu vận tải, tập trung thúc đẩy vận tải hàng hóa, xác định vận tải hàng hóa là trọng tâm từ năm 2019 nhờ các chính sách như điều chỉnh giá cước linh hoạt; hệ thống quản trị vận tải hàng hóa qua mạng; mở rộng nguồn hàng; đẩy mạnh vận tải hàng hóa liên vận tới các thị trường...,” ông Vũ Anh Minh, Chủ tịch Hội đồng thành viên VNR đưa ra nhận định.
Thực tế, năm 2019, đường sắt đã mở tuyến hàng hóa liên vận quốc tế (thông qua Trung Quốc sang thị trường châu Âu tập trung vào tàu hàng container) và tàu chạy qua biên giới (Việt Nam-Trung Quốc). Sản lượng hàng hóa của các tuyến này chiếm khoảng 20% lượng hàng hóa của ngành đường sắt và thời gian tới sẽ tập trung đẩy mạnh.
VNR làm việc với các đơn vị vận chuyển phát hành nhanh như Tổng công ty Bưu điện Việt Nam (Vietnam Post), Tập đoàn Công nghiệp-Viễn thông Quân đội (Viettel) mở tuyến từ 72 giờ xuống 40 giờ từ Hà Nội vào Thành phố Hồ Chí Minh.
“Sản lượng doanh thu vận tải hàng hóa đến thời điểm này đã đạt trên 50% tổng doanh thu của cả 2019 (chỉ đạt 30%). Nếu tình hình dịch bệnh COVID-19 được kiểm soát ổn định, vận tải đường sắt sẽ phát triển vì hàng hóa vẫn liên tục tăng nhờ dịch vụ tốt hơn. Ngành đường sắt sẽ tập trung nâng cao sản lượng hàng hóa, ưu tiên chạy tàu hàng vì khách hàng ổn định, số lượng lớn," ông Minh cho hay.
Sẽ đầu tư nhiều tuyến đường sắt vươn tới cảng biển
Theo ông Minh, vận tải hành khách giảm 10-15% do ảnh hưởng của dịch COVID-19 thì tỷ lệ vận tải hàng hóa từng bước tăng để bù đắp vào vận tải hành khác...
Tuy nhiên, người đứng đầu VNR cũng thừa nhận rào cản lớn nhất đối với vận tải hành hóa chính là cơ sở hạ tầng đường sắt nên Nhà nước cần “rót vốn” đầu tư vào các hạng mục nâng cấp, cải tạo, xây dựng mới bãi hàng, kho hàng tại các ga xếp dỡ hàng hóa trọng điểm để tăng năng lực xếp dỡ thông qua…
“Càng ngày các phương thức vận tải hàng không, đường bộ phát triển đã làm giảm phân khúc đường sắt. Những lĩnh vực này hạ tầng được đầu tư và phát triển tiếp cận công nghệ thế giới trong khi hạ tầng đường sắt vẫn lạc hậu từ hàng trăm năm. Do vậy, VNR phải chuyển hướng từ vận tải hành khách sang hàng hóa,” ông Minh chia sẻ.
Tại quyết định phê duyệt quy hoạch mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 của Chính phủ đã xác định mục tiêu ưu tiên xây dựng một số tuyến đường sắt kết nối cảng biển cửa ngõ quốc tế đặc biệt khu vực Hải Phòng và Bà Rịa-Vũng Tàu, Cái Mép-Thị Vải; kết nối Thành phố Hồ Chí Minh với Cần Thơ, kết nối quốc tế với Trung Quốc, Lào và Campuchia phù hợp với các hiệp định vận tải quốc tế và đồng bộ với tiến độ đầu tư của các nước trong khu vực.
Ngoài ra, quy hoạch cũng bao gòm các tuyến nhánh, nhánh đường sắt chuyên dùng kết nối đến các đầu mối giao thông như đô thị, cảng biển, cảng thủy nội địa, trung tâm logistics, cảng hàng không...
Theo tính toán của Bộ Giao thông Vận tải, tổng nhu cầu vốn đến năm 2030 để phát triển kết cấu hạ tầng đường sắt khoảng 240.000 tỷ đồng được huy động từ nguồn vốn ngân sách Nhà nước, vốn ngoài ngân sách và các nguồn vốn hợp pháp khác.
