Theo thỏa thuận được công bố hôm 8-10, các quốc gia sẽ ban hành mức thuế doanh nghiệp tối thiểu toàn cầu là 15% đối với các công ty lớn nhất, hoạt động trên phạm vi quốc tế, thu về ước tính khoảng 150 tỷ USD cho các kho bạc của chính phủ một khi được thực hiện.
Tổng thống Mỹ Joe Biden là một trong những động lực đằng sau thỏa thuận khi các chính phủ trên thế giới tìm cách tăng doanh thu sau đại dịch Covid-19.
“Thỏa thuận của ngày hôm nay thể hiện một thành tựu duy nhất trong một thế hệ về ngoại giao kinh tế,” Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen cho biết trong một tuyên bố. Bà cho biết nó sẽ kết thúc “cuộc chạy đua xuống đáy” trong đó các quốc gia trả giá cao hơn với mức thuế thấp hơn.
Bà nói: “Thay vì cạnh tranh về khả năng đưa ra tỷ lệ doanh nghiệp thấp, nước Mỹ sẽ cạnh tranh dựa trên kỹ năng của người lao động và năng lực đổi mới của chúng tôi, đó là một cuộc đua mà chúng tôi có thể giành chiến thắng”.
Thỏa thuận được công bố bởi Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế có trụ sở tại Paris, tổ chức chủ trì các cuộc đàm phán dẫn đến thỏa thuận này.
Tổng thư ký OECD Mathias Cormann cho biết: “Thỏa thuận hôm nay sẽ giúp các thỏa thuận thuế quốc tế của chúng ta trở nên công bằng hơn và hoạt động tốt hơn. Đây là một thắng lợi lớn của chủ nghĩa đa phương cân bằng và hiệu quả.”
Hồng Kông hoan nghênh thông báo của OECD.
Người phát ngôn của Hồng Kông cho biết: “Chúng tôi tin rằng Hồng Kông sẽ có thể củng cố lợi thế cạnh tranh của mình trong một sân chơi bình đẳng hơn về thuế.”
Thỏa thuận phải đối mặt với một số trở ngại trước khi có hiệu lực. Việc Mỹ chấp thuận luật thuế liên quan do Biden đề xuất sẽ là chìa khóa quan trọng, đặc biệt vì Mỹ là nơi có nhiều công ty đa quốc gia lớn nhất. Việc Quốc hội từ chối sẽ gây ra sự không chắc chắn cho toàn bộ dự án.
Thỏa thuận này là một nỗ lực nhằm giải quyết những cách thức mà toàn cầu hóa và số hóa đã thay đổi nền kinh tế thế giới. Cùng với mức thuế tối thiểu, nó sẽ cho phép các quốc gia đánh thuế một phần thu nhập của các công ty có hoạt động, chẳng hạn như bán lẻ trực tuyến hoặc quảng cáo trên web, không liên quan đến sự hiện diện thực tế.
Hôm 7-10, Ireland thông báo rằng họ sẽ tham gia thỏa thuận, từ bỏ chính sách thuế thấp đã khiến các công ty như Google và Facebook đặt trụ sở hoạt động ở châu Âu.
Facebook cho biết họ “rất vui khi thấy một sự đồng thuận quốc tế đang nổi lên”.
Nền tảng truyền thông xã hội “từ lâu đã kêu gọi cải cách các quy tắc thuế toàn cầu và chúng tôi nhận ra điều này có thể đồng nghĩa với việc đóng thuế nhiều hơn và ở những nơi khác nhau,” Phó chủ tịch phụ trách các vấn đề toàn cầu của Facebook, Nick Clegg cho biết.
‘Mặt tối’ của thoả thuận
Nhưng tổ chức từ thiện Oxfam rất khó chịu.
“Thỏa thuận thuế ngày hôm nay nhằm mục đích chấm dứt các thiên đường thuế một cách tốt đẹp. Thay vào đó, nó được viết bởi họ,” chuyên gia về chính sách thuế của Oxfam, Susana Ruiz cho biết.
“Thỏa thuận này là một sự đầu hàng đáng xấu hổ và nguy hiểm đối với mô hình thuế thấp của các quốc gia như Ireland.”
Mặc dù thỏa thuận Ireland là một bước tiến của thỏa thuận, các nước đang phát triển đã phản đối và Nigeria, Kenya, Pakistan và Sri Lanka cho biết họ sẽ không ký.
Những người ủng hộ chống đói nghèo và công bằng thuế đã nói rằng phần lớn doanh thu mới sẽ dành cho các nước giàu hơn và cung cấp ít hơn cho các nước đang phát triển phụ thuộc nhiều hơn vào thuế doanh nghiệp.
Nhóm các nước đang phát triển G24 cho biết nếu không có phần doanh thu lớn hơn từ lợi nhuận được phân bổ lại, thì thỏa thuận sẽ là “không tối ưu” và “không bền vững ngay cả trong ngắn hạn”.
Thỏa thuận này sẽ được Nhóm 20 bộ trưởng tài chính đưa ra vào tuần tới, và sau đó sẽ được các nhà lãnh đạo G20 thông qua lần cuối tại hội nghị thượng đỉnh ở Rome vào cuối tháng 10.
Các quốc gia sẽ ký một hiệp định ngoại giao để thực hiện thuế đối với các công ty không có sự hiện diện thực tế ở một quốc gia nhưng kiếm được lợi nhuận ở đó, chẳng hạn như thông qua các dịch vụ kỹ thuật số.
Phần thứ hai của thỏa thuận, mức tối thiểu toàn cầu ít nhất là 15%, sẽ được ban hành bởi các quốc gia riêng lẻ theo các quy tắc mẫu được phát triển tại OECD. Một điều khoản bổ sung sẽ có nghĩa là thuế tránh được ở nước ngoài sẽ phải được thanh toán tại nhà.
Miễn là ít nhất các quốc gia có trụ sở chính thực hiện mức thuế tối thiểu, thỏa thuận sẽ đạt được hầu hết các hiệu quả mong muốn.
