PHÓNG VIÊN: - Ông có cho rằng lộ trình tăng giá điện hiện nay là phù hợp? Giá điện hiện nay của Việt Nam so với các nước khác trong khu vực và trên thế giới?
Ông FRANZ GERNER: - Giá điện hiện nay thấp hơn mức giá EVN phải bỏ ra để mua điện từ các nguồn trong tương lai, kể cả năng lượng tái tạo và nhiệt điện. Nhu cầu đầu tư sản xuất điện tăng nhanh nhằm đáp ứng tốc độ tăng cầu về điện. Muốn thỏa mãn nhu cầu đó giá điện phải lên mức 0,143USD/kWh vào năm 2021.
Mỗi nước đều có tiềm năng về năng lượng và giá thành sản xuất điện khác nhau. Trong trường hợp Việt Nam, lượng điện có thể sản xuất từ các nguồn rẻ tiền như thủy điện, than, khí đã bị khai thác tới hạn. Trong khi điện sản xuất mới từ than nhập khẩu và trữ lượng khí trong nước đều có giá thành cao hơn.
Tuy mức giá thành khác nhau nhưng giá điện sinh hoạt, kinh doanh và công nghiệp bán ra tại Việt Nam hiện nay tương đối thấp so với các nước có cùng trình độ phát triển (GDP/người) trong khu vực và trên thế giới. Thí dụ, giá điện tại Campuchia, Lào, Philippines và Indonesia lần lượt 19 cent/kWh, 9 cent/kWh, 14,6 cent/kWh và 7,3 cent/kWh.
- Lượng điện tiêu thụ tại Việt Nam tăng với mức 2 con số trong giai đoạn 2016-2020. Vậy mỗi năm Việt Nam cần đầu tư bao nhiêu vào các dự án sản xuất điện mới và mức giá hiện nay có hấp dẫn nhà đầu tư nước ngoài, thưa ông?
- Do kinh tế phát triển nhanh nên nhu cầu về điện tại Việt Nam tăng nhanh, khoảng 8%/năm từ nay cho tới năm 2020. Với tốc độ này tổng vốn đầu tư cần thiết vào khoảng 12,8 tỷ USD (11 tỷ USD đầu tư vào sản xuất điện và 1,8 tỷ USD đầu tư vào truyền tải và phân phối điện) trong giai đoạn 2016-2020. Mô hình cấp vốn ngành điện của Việt Nam dựa chủ yếu vào đầu tư công, nhưng hiện nay sẽ không khả thi do Chính phủ sẽ không tiếp tục bảo lãnh cho EVN đi vay vốn từ các ngân hàng và tổ chức tài chính quốc tế.
Việt Nam là một trong những nước tiêu thụ nhiều điện nhất khu vực Đông Á - Thái Bình Dương. Do vậy tăng cường tiết kiệm sử dụng điện là cách tốt nhất để tránh phải nâng cao công suất phát điện trong tình hình nhu cầu sử dụng điện tăng cao. Trong tình hình này, WB đã có gói hỗ trợ tổng thể về tài chính và kỹ thuật huớng tới tăng cường tiết kiệm sử dụng điện trong các nhà máy.
Đồng thời với việc tiết kiệm điện, muốn huy động các nguồn mới đầu tư vào hạ tầng điện lực cần áp dụng một số chính sách mới xoay quanh 3 trụ cột, gồm phát động chương trình được xây dựng kỹ lưỡng về phát triển các nhà máy phát điện độc lập theo hình thức đối tác công tư (PPP), qua đó xây dựng lòng tin đối với nhà đầu tư tư nhân; chuẩn bị cho EVN và các công ty thành viên đạt tiêu chuẩn vay vốn DN; thực hiện một chương trình nâng cao khả năng cấp vốn bằng đồng nội tệ và tăng cường phát triển thị trường vốn trong nước.
- Theo Bộ Công Thương đợt tăng giá này sẽ làm CPI tăng 0,08% trong năm 2017, 0,1% năm 2018 và giảm mức tăng GDP 0,166%?
- Kinh nghiệm quốc tế cho thấy tác động của tăng giá điện lên tỷ lệ lạm phát khá thấp, nhất là khi áp dụng tăng giá từ từ. Đợt tăng giá này có thể làm giá cả tăng mạnh hơn xu thế lạm phát thông thường, nhưng tác động chỉ mang tính nhất thời và không đáng kể. Nguyên nhân do chi tiền điện chỉ chiếm 2,5% giỏ hàng tiêu dùng, dù tác động đó có thể lan truyền sang các loại hàng hóa và dịch vụ có tiêu thụ điện trong sản xuất. Hiện nay lạm phát khá thấp, là điều kiện thuận lợi để tăng giá điện.
Về tăng trưởng GDP có 2 hiệu ứng trái ngược. Một mặt giá điện tăng sẽ giúp các công ty sản xuất điện cải thiện tình hình tài chính. Nhờ vậy Chính phủ vừa có thể cắt giảm hỗ trợ các DN này vừa đầu tư nâng cao năng lực sản xuất, truyền tải và phân phối điện. Điều đó sẽ góp phần thúc đẩy tăng GDP. Nhưng mặt khác giá điện tăng sẽ làm tăng chi phí sản xuất, nhất là những ngành tiêu thụ nhiều điện năng, như công nghiệp chế tạo và một bộ phận nông nghiệp.
Các ngành này sẽ chịu một số tác động ngắn hạn, nhưng về lâu dài tăng giá điện sẽ buộc các khách hàng điều chỉnh sử dụng điện của mình. Họ sẽ chuyển sang sử dụng điện lệch giờ cao điểm để được hưởng giá thấp hơn, hay áp dụng các biện pháp tăng cường tiết kiệm điện, góp phần tăng năng suất lao động. Kinh nghiệm chung trên thế giới là quy định mức giá phản ánh đúng chi phí và hợp lý chính là chính sách kinh tế đúng đắn. Qua đó đảm bảo rằng cả nhà sản xuất và người tiêu dùng đều hướng tới tiết kiệm năng lượng và đầu tư vào các công nghệ tiết kiệm năng lượng hơn.
- Giá điện, khí, xăng đều tăng trong thời gian gần đây. Ông có cho rằng các DN và người tiêu dùng có thể theo kịp sự tăng giá này?
- Chính phủ tăng giá điện là thể hiện điều kiện trên thị trường và làm như vậy sẽ có tác dụng làm tăng hiệu quả phân bổ nguồn lực. Về người tiêu dùng, khi trả mức giá đó sẽ tìm cách tối ưu hóa cung cách tiêu dùng của mình và sẽ hưởng lợi từ đó. Nhiều nền kinh tế mới nổi đã trải qua các thời kỳ tương tự trong quá trình phát triển kinh tế (tỷ lệ GDP/người) và họ cũng có các mạng lưới an sinh nhằm bảo vệ các nhóm thu nhập thấp trước các cú sốc tăng giá. Hiện nay, Việt Nam đã có các mạng lưới như vậy và hoạt động rất hiệu quả.
- Xin cảm ơn ông.
| Vấn đề chính Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và ngành điện nói chung đang phải đối mặt là không thể nâng giá điện tiêu dùng theo mức tăng chi phí. Giá bán điện thấp đã làm tình hình tài chính của DN không khả quan. Giá điện đã bị đóng băng kể từ 2015 ở mức 0,076 USD/kWh, trong khi tổng giá thành là 0,113 USD/kWh năm 2017. Do vậy đợt tăng giá này sẽ giúp đưa giá điện về gần hơn với chi phí sản xuất người sử dụng đều có thể chi trả được, đồng thời bảo vệ người tiêu dùng thu nhập thấp thông qua mạng lưới an sinh. |
