Giãn tiến độ nhiều dự án xi măng

Tính đến hết năm 2017, cả nước có 82 dây chuyền sản xuất xi măng lò quay, với tổng công suất thiết kế đạt 99 triệu tấn/năm. Tuy nhiên, tiêu thụ xi măng trong nước năm ngoái khoảng 60,27 triệu tấn, xuất khẩu đạt 21 triệu tấn, như vậy các nhà máy sản xuất xi măng đang thừa công suất khoảng 18 triệu tấn/năm.

Thêm nhiều dự án mới
Năm 2017, ngành xi măng đưa vào vận hành thêm 3 dự án mới, gồm xi măng Long Sơn 2 (Thanh Hóa), công suất 2,3 triệu tấn/năm; xi măng Thanh Thắng (Hà Nam), công suất 2,3 triệu tấn/năm; xi măng Xuân Thành (Hà Nam), công suất 4,5 triệu tấn/năm.

Bên cạnh đó, một số doanh nghiệp cũng triển khai đầu tư một số trạm nghiền xi măng tại các tỉnh Khánh Hòa, Hậu Giang, An Giang, Bến Tre. Trong khi đó, VNCA cho biết theo kế hoạch trong năm 2018 sẽ có thêm nhiều dự án xi măng mới được đưa vào vận hành, như xi măng Sông Lam giai đoạn 2 (Nghệ An), công suất 3,8 triệu tấn/năm; xi măng Kaitô Hà Tiên (Bình Phước), công suất 4,5 triệu tấn/năm; xi măng Tân Thắng (Nghệ An), công suất 1,8 triệu tấn/năm.

Thực tế những năm qua nhu cầu tiêu thụ xi măng nội địa đã tăng lên nhanh chóng, nhưng vẫn không thể tiêu thụ hết công suất của các nhà máy xi măng hiện có. Điều này buộc các doanh nghiệp xi măng phải tìm hướng xuất khẩu trong khi giá xuất khẩu không cao.

Cụ thể, tiêu thụ xi măng nội địa những năm gần đây: Năm 2015 đạt 55,3 triệu tấn (tăng 5,5 triệu tấn so với năm 2014); năm 2016 đạt 59,3 triệu tấn; năm 2017 đạt 60,27 triệu tấn. Tuy nhiên, trong giai đoạn 2014-2016 kim ngạch xuất khẩu xi măng, clinker lại có xu hướng giảm. Kim ngạch xuất khẩu năm 2014 đạt 20 triệu tấn, 2015 đạt 15,8 triệu tấn, năm 2016 đạt 15,5 triệu tấn.

Riêng trong năm 2017, xuất khẩu xi măng lại bất ngờ tăng mạnh, đạt hơn 21 triệu tấn. Trong khi đó, giá xuất khẩu (FOB) clinker đã giảm từ mức 35-40USD/tấn xuống 27-28USD/tấn, giá xi măng giảm từ 50USD/tấn (2014) xuống 50USD/tấn (2016). Đến 2017, khi nhu cầu nhập khẩu xi măng của Trung Quốc tăng, giá xuất khẩu xi măng, clinker của Việt Nam cũng tăng khoảng 5USD/tấn.

Nhu cầu tiêu thụ thế giới giảm
VNCA dự báo nhu cầu tiêu thụ xi măng thế giới trong năm 2018 sẽ giảm 0,8% so với năm 2017, nhu cầu tiêu thụ cả năm ước đạt 4.099 triệu tấn. Trong khi năng lực sản xuất xi măng toàn cầu năm nay ước đạt 4.234 triệu tấn. Như vậy cung xi măng trên toàn cầu cũng đang vượt cầu hơn 230 triệu tấn/năm.

Số liệu của Hiệp hội Xi măng ASEAN ghi nhận tổng nhu cầu tiêu thụ xi măng của 7 nước ASEAN khoảng 205 triệu tấn, trong đó Việt Nam và Indonesia chiếm khoảng 60%. Tuy nhiên, các nước như Indonesia, Philippines, Malaysia, Việt Nam đang tiếp tục đầu tư thêm các dự án mới. Tổng công suất thiết kế các nhà máy xi măng đã đầu tư tại 7 nước sản xuất xi măng trong khu vực ASEAN ước đạt 374 triệu tấn.

Trung Quốc, quốc gia chiếm 50% khối lượng sản xuất và tiêu thụ xi măng thế giới từ năm 2017, đã có chỉ đạo đóng cửa nhiều dự án sản xuất xi măng công nghệ lạc hậu để bảo vệ môi trường và tiết kiệm điện.

Trong ASEAN, Thái Lan đến nay cũng không đầu tư thêm dự án xi măng mới để bảo vệ môi trường. Việc gia tăng công suất nhanh chóng, vượt nhu cầu tiêu thụ nội địa và áp lực xuất khẩu quá lớn đang ảnh hưởng đến thị trường, làm gia tăng áp lực cạnh tranh giữa các doanh nghiệp sản xuất xi măng trong năm 2018. Vì vậy, VNCA đã kiến nghị Chính phủ xem xét giãn tiến độ đầu tư các dự án xi măng từ nay tới 2025 để nâng cao hiệu quả kinh tế các dự án đã đầu tư, và bảo vệ môi trường theo hướng phát triển bền vững.

VNCA cũng đề nghị Chính phủ đề xuất Quốc hội sửa lại Luật Xuất khẩu với các nội dung liên quan đến các sản phẩm có nguồn gốc từ tài nguyên khoáng sản. Việc áp dụng quy định của luật này với xuất khẩu xi măng, clinker gây ra nhiều bất cập cho các doanh nghiệp sản xuất xi măng.