Béo phì và chứng trầm cảm, căng thẳng
Theo tâm lý chung, người bệnh béo phì rất nôn nóng tìm được một phương cách nào đó có thể giúp nhanh chóng giảm cân. Tuy nhiên, đa số người bệnh lại ngại trao đổi với bác sĩ về vấn đề cân nặng của họ. Sự nôn nóng, chưa hiểu rõ phương pháp điều trị cùng với việc có quá nhiều nguồn thông tin chưa chính xác về các loại thực phẩm chức năng, các biện pháp hỗ trợ giảm cân có thể khiến người bệnh béo phì có quyết định sai lầm. Khi những biện pháp này không đem lại hiệu quả như mong muốn, tâm lý của người bệnh lại bị ảnh hưởng nặng nề hơn.
Mặt khác, các yếu tố tâm lý trong đó có tình trạng căng thẳng cũng là một trong những nguyên nhân gây ra béo phì. Tình trạng căng thẳng gây ảnh hưởng xấu đến nhận thức, làm thay đổi hành vi và thói quen trong cuộc sống hàng ngày một cách tiêu cực. Biểu hiện rõ nét nhất đó là việc ăn uống, sinh hoạt và vận động một cách thiếu lành mạnh.
ThS BS. Nguyễn Minh Mẫn Trưởng Đơn vị Tâm lý lâm sàng Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM Không những vậy, căng thẳng còn có thể khiến cho các chức năng sinh học của cơ thể bị mất cân bằng, dẫn đến các rối loạn trong quá trình trao đổi chất càng làm tăng tình trạng béo phì. Khi tình trạng căng thẳng đạt tới mức độ nghiêm trọng hơn, người bệnh sẽ rơi vào trầm cảm.
Ở chiều tác động ngược lại, béo phì cũng góp phần làm gia tăng sự nghiêm trọng của căng thẳng hoặc trầm cảm. Nhiều người bệnh béo phì còn phải chịu đựng sự kỳ thị của những người xung quanh. Điều này càng khiến cho tình trạng căng thẳng hoặc trầm cảm trở nên nặng nề hơn. Ngoài ra, việc chất lượng cuộc sống bị giảm rõ rệt, các mối quan hệ xã hội bị thu hẹp, mất niềm tin vào bản thân, có ý định tự tử cũng là những trở ngại về mặt tâm lý mà người bệnh béo phì có thể gặp phải. Do đó, cần hỗ trợ tâm lý cho người béo phì để vừa giảm căng thẳng, tránh trầm cảm mà có thể từng bước giảm cân hiệu quả.
Tác động trị liệu và hỗ trợ tâm lý
Cho đến nay, nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng người bệnh có thể giảm 5-10% trọng lượng cơ thể ban đầu trong khoảng thời gian 6 tháng khi được điều trị bằng chương trình tập luyện thể chất, thay đổi chế độ ăn và đặc biệt là các chiến lược thay đổi hành vi, lối sống. Các bác sĩ tâm lý sẽ giúp người bệnh can thiệp thay đổi hành vi thành công, nâng cao khả năng tự điều chỉnh, từ đó hướng đến việc xây dựng và duy trì những thói quen lành mạnh, góp phần tích cực vào hiệu quả của quá trình điều trị béo phì.
Với các liệu pháp tâm lý chuyên sâu, các bác sĩ tâm lý sẽ giúp người bệnh học cách tự quản lý stress; chủ động kiểm soát các tác nhân kích hoạt cảm giác thèm ăn, qua đó duy trì được chế độ ăn uống và sinh hoạt lành mạnh; hạn chế tiêu cực về bản thân bằng những niềm tin tích cực, lành mạnh; tìm lại sự tự tin vào bản thân.
Việc trị liệu, hỗ trợ tâm lý cần được tiến hành xuyên suốt quá trình điều trị béo phì từ can thiệp thay đổi lối sống, điều trị bằng thuốc, trước và sau phẫu thuật điều trị béo phì (đối với người bệnh có chỉ định) cho tới việc quản lý cân nặng, duy trì hiệu quả giảm cân.
Tuy nhiên, dù sử dụng liệu pháp gì người bệnh cần lưu ý, điều trị béo phì là một quá trình lâu dài. Bên cạnh việc cần được phối hợp đa chuyên khoa trong điều trị còn đòi hỏi sự cam kết và quyết tâm của người bệnh. Chính vì vậy các liệu pháp và kỹ thuật hỗ trợ tâm lý của các chuyên gia luôn là một nguồn lực quan trọng giúp người bệnh vững bước trong hành trình điều trị béo phì, tránh rơi vào các trạng thái tâm lý tiêu cực.
Tại Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM, thế mạnh trong phối hợp đa chuyên khoa giữa nội tiết, dinh dưỡng, phục hồi chức năng và tâm lý là một lựa chọn uy tín cho người bệnh, giúp người bệnh béo phì tiếp cận với phương pháp điều trị khoa học, an toàn.
Gần đây, Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM tiếp nhận điều trị cho chị M.T. (35 tuổi, ngụ tại TPHCM). Chị T. cao 1m56, nặng tới gần 70kg. Tình trạng béo phì khiến chị cảm thấy rất tự ti, ảnh hưởng đến công việc và đời sống tình cảm. Hơn 3 tháng nay chị thường lo âu, căng thẳng và ăn uống mất kiểm soát. Bên cạnh đó, chị cũng thường xuyên mất ngủ, dễ cáu gắt. Khi đến khám, bác sĩ cho biết chị bị căng thẳng kéo dài do những ảnh hưởng của tình trạng béo phì.
Bên cạnh đó, chị cũng mắc các bệnh nền như đái tháo đường, rối loạn mỡ máu cần được theo dõi điều trị đa chuyên khoa. Sau khi được tư vấn điều trị tâm lý, chị T. được bác sĩ chỉ định tư vấn điều trị béo phì chuyên sâu bởi sự phối hợp của các chuyên khoa: nội tiết, dinh dưỡng, phục hồi chức năng và tâm lý. Hiện tâm lý của chị T. đã ổn định, đang được điều trị béo phì tích cực để giảm các nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe, tránh các yếu tố tâm lý ảnh hưởng xấu đến chất lượng cuộc sống.
