Tìm tiếng nói chung cho "hành trình xanh"
Phát biểu khai mạc hội thảo, nhà báo Nguyễn Nhật, Phó Tổng Biên tập Thường trực Báo Sài Gòn Giải Phóng cho biết: "Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050, Chính phủ Việt Nam xác định mục tiêu trong giai đoạn mới: Tăng trưởng xanh góp phần thúc đẩy cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng. Mục tiêu của chiến lược bao gồm giảm cường độ phát thải khí nhà kính trên GDP, xanh hóa các ngành kinh tế và thúc đẩy tiêu dùng bền vững".
Theo đánh giá của Ban chỉ đạo quốc gia về tăng trưởng xanh năm 2023, các hoạt động kinh tế xanh tại Việt Nam đã giúp tạo ra 6,7 tỷ USD vào năm 2020, chiếm khoảng 2% tổng GDP. Trong đó 83% đến từ các ngành: lĩnh vực năng lượng với 41%, các hoạt động nông - lâm nghiệp với 28%, và hoạt động công nghiệp với 14%; 17% còn lại đến từ các ngành giao thông và vận tải, xử lý chất thải và xây dựng. Ước tính vào năm 2020, nền kinh tế xanh đem lại được hơn 400.000 việc làm.
Còn theo Viện Nghiên cứu tăng trưởng xanh toàn cầu, Việt Nam đứng thứ 13/43 quốc gia châu Á về Chỉ số tăng trưởng xanh vào năm 2022. Tại Báo cáo đầu tư toàn cầu 2022 của UNCTAD, Việt Nam đứng thứ 2 trong số các quốc gia đang phát triển về tỷ lệ vốn đầu tư cho năng lượng tái tạo. Giai đoạn 2015-2022, vốn đầu tư cho các nguồn năng lượng tái tạo của Việt Nam đạt 106,5 tỷ USD, tương đương 31% tổng nguồn vốn đầu tư, xếp thứ 2 trong các quốc gia đang phát triển trên thế giới, chỉ sau Brazil.
Theo nhà báo Nguyễn Nhật, đối với nguồn vốn cho tín dụng xanh, dù đã nỗ lực huy động các nguồn vốn từ thị trường phi tín dụng, nhưng nhìn chung tín dụng xanh từ ngân hàng (NH) vẫn là công cụ huy động vốn chủ yếu cho các dự án xanh. Còn thị trường trái phiếu xanh khá mới mẻ, quy mô chỉ chiếm khoảng 1% thị trường trái phiếu.
Ông Nguyễn Nhật, thông tin thêm, tính đến 30-6, đã có 50 tổ chức tín dụng phát sinh dư nợ tín dụng xanh với dư nợ đạt 650.300 tỷ đồng, tăng 4,71% so với cuối năm 2023, chiếm 4,5% tổng dư nợ toàn nền kinh tế, tập trung chủ yếu vào các ngành năng lượng tái tạo, năng lượng sạch (chiếm gần 45%) và nông nghiệp xanh (chiếm gần 30%).
Tuy nhiên, kết quả tín dụng xanh vẫn còn hạn chế bởi các giải pháp của ngành NH còn gặp một số khó khăn. Cụ thể, Việt Nam chưa có quy định chung về Danh mục phân loại xanh phù hợp với phân loại ngành kinh tế và thông lệ quốc tế, để các tổ chức tín dụng có cơ sở đánh giá cụ thể đối với từng dự án trong quá trình thẩm định cho vay, tập trung, ưu tiên bố trí nguồn vốn hợp lý tài trợ cho các dự án thuộc Danh mục phân loại xanh.
"Do vậy, buổi hội thảo hôm nay sẽ là cầu nối để các diễn giả, các chuyên gia, các Nh và DN cùng nhau chia sẻ những cơ hội và rủi ro, thảo luận về các công cụ tài chính, để các nhà quản lý và hoạch định chính sách tìm ra tiếng nói chung cho hành trình xanh của nền kinh tế", nhà báo Nguyễn Nhật chia sẻ.
Chậm chuyển đổi số đồng nghĩa với lạc hậu
Phát biểu tại hội thảo TS. Trần Du Lịch, Chủ tịch Hội đồng Tư vấn triển khai Nghị quyết 98 của Quốc hội, chia sẻ bản thân đã tham gia nhiều hội thảo về tín dụng xanh nên hiểu rõ định định hướng phát triển xanh của TPHCM như thế nào. Đối với kinh tế TPHCM, đã có định hướng khá rõ về "số và xanh". Nếu như chuyển đối số trụ cột là hạ tầng số, thì trụ cột chuyển đổi xanh là năng lượng xanh.
“Đầu tiên là chuyển đổi công nghiệp, chuyển đổi chức năng một số khu công nghiệp, khu chế xuất đã hoạt động 30 năm qua. Chúng ta không bỏ công nghiệp truyền thống mà nâng cấp công nghiệp truyền thống lên một tầm cao mới, áp dụng cách mạng công nghiệp 4.0, lấy tôn chỉ giảm phát thải, chuyển đổi năng lượng là mục tiêu quan trọng” TS Trần Du lịch cho biết.
Theo TS Trần Du Lịch, từ năm 2015, Việt Nam đã bắt đầu quy trình sử dụng tín dụng xanh. Thời điểm đó, Ngân hàng Nhà nước và IMF đã ban hành sổ tay hướng dẫn cho 15 ngành về ứng dụng phát triển tín dụng xanh. Đến nay, tốc độ tăng trưởng tín dụng xanh tương đối cao, nhưng chiếm tỷ trọng khá nhỏ trong tổng dư nợ tín dụng. “Tuy nhiên, vấn đề đặt ra hiện nay là làm sao mở rộng tín dụng xanh với các DN nhỏ và vừa?”, TS Trần Du lịch đặt câu hỏi.
Phát triển năng lượng tái tạo, năng lượng xanh, như điện sinh khối, giảm khí thải… đòi hỏi lượng tín dụng rất lớn cho DN. Để giải quyết được bài toán này, TS Trần Du Lịch đặt ra loạt kiến nghị. Về mặt khung pháp lý đã có một số quy định nhưng để các DN có thể tiếp cận dụng tín dụng, phải làm rõ tiêu chí xanh, thước đo môi trường như thế nào? Về nguồn vốn, hiện nay không chỉ có NH thương mại mà phải tận dụng nguồn vốn quốc tế, các quỹ đầu tư… ưu tiên cho kinh tế xanh.
Về phía các tổ chức tín dụng (TCTD), TS Trần Du Lịch cho rằng phải xây dựng đội ngũ chuyên viên chuyên nghiệp về tín dụng xanh để tiếp cận với DN để tư vấn, giảm rủi ro cho DN. Bên cạnh đó, các TCTD cũng phải đa dạng hóa sản phẩm, tín dụng xanh không chỉ tài trợ cho điện gió, điện mặt trời, mà tín dụng phải hỗ trợ cho các DN nhỏ và vừa nằm trong hệ sinh thái kinh tế xanh.
TS Trần Du Lịch cảnh báo nếu không quản lý rủi ro, có thể tăng nợ xấu. Vì vậy, cần phải giảm rủi ro nợ xấu, có những giải pháp liên quan đến việc tư vấn tín dụng xanh. Về phía DN, nếu chậm bước trong chuyển đổi số, chuyển đổi xanh thì chúng ta sẽ lạc hậu, đi sau.
Thách thức của biến đổi khí hậu
Mở đầu bài tham luận của mình, TS. Hồ Quốc Tuấn, Giảng viên Đại học Bristol, Vương quốc Anh đặt vấn đề biến đổi khí hậu: “Biến đổi khí hậu là một trong những thách thức rõ ràng của thời đại chúng ta. Bởi chúng gây ra một loạt hậu quả có thể quan sát với môi trường, kinh tế, xã hội. Chẳng hạn, giá cà phê đã tăng mạnh ở châu Âu do hậu quả của mất mùa. Những siêu bão Yagi hay Milton đã gây ra hậu quả rất nặng nề và gây ra rủi ro cho ngành bảo hiểm”.
TS Hồ Quốc Tuấn trích dẫn câu nói của cựu Tổng Thư ký LHQ Ban Ki Moon: “Không có kế hoạch B cho môi trường vì chúng ta không có trái đất B”. Từ đó có thể thấy tác động lớn từ biến đổi khí hậu. Chính vì vậy, chúng ta phải đưa khái niệm này vào quản trị tài chính chính, đó là “Tài chính bền vững”.
Theo TS. Hồ Quốc Tuấn dẫn chứng Liên minh châu Âu (EU) sắp tới sẽ yêu cầu các NH phải báo cáo rủi ro tài chính liên quan đến biến đổi khí hậu. Qua đó tác động đến bảng cân đối tài sản của các NH. Thực tế NH không cho vay tài chính xanh vẫn có thể bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu.
Nuôi dưỡng thế hệ DN mới
Ths. Nguyễn Thị Thu Hà, Đại học Kinh tế TPHCM, cho biết trong quá trình chuyển đổi xanh có cả rủi ro và những cơ hội. Các sản phẩm dịch vụ hiện có có phục vụ mục tiêu này không và đáp ứng thế nào? Câu trả lời là chưa được và cần nhiều sản phẩm mới hơn để đáp ứng nhu cầu này. Do vậy, cần chuẩn bị các nguồn vốn đa dạng để hỗ trợ cho DN chuyển đổi sang sản xuất bền vững.
Theo bà Nguyễn Thị Thu Hà, có 2 mục tiêu chính để hỗ trợ DN. Mục tiêu thứ nhất là hỗ trợ DN, đặc biệt là DN nhỏ và vừa trong chuyển đổi sang sản xuất xanh, ít phát thải. Mục tiêu thứ hai là nuôi dưỡng thế hệ DN mới. Đó là các startup công nghệ khí hậu để họ có thể tăng trưởng.
Để làm được điều này, bà Nguyễn Thị Thu Hà, phân tích: "Dòng vốn không chỉ đến từ NH mà còn từ quỹ đầu tư mạo hiểm, các nhà tài trợ tổ chức, nhà đầu tư thiên thần và các tổ chức tài chính phát triển (DFI). Đồng thời, nhìn nhận xu hướng hợp tác chéo giữa các nguồn vốn công và tư, giúp giảm rủi ro và thu hút đầu tư vào các dự án khí hậu".
