Nền tảng để TPHCM phát triển siêu đô thị, vươn tầm khu vực

Trên cơ sở những nền móng sẵn có và định hướng chiến lược, việc tập trung xây dựng đồng bộ các trụ cột này sẽ giúp TPHCM hiện thực hóa khát vọng vươn tầm siêu đô thị, đáp ứng kỳ vọng phát triển TPHCM theo tinh thần Nghị quyết 31 của Bộ Chính trị.

Tích hợp các cực tăng trưởng

Việc hợp nhất 3 địa phương đã mở ra vận hội mới để TPHCM chuyển mình thành một siêu đô thị thông minh, năng động tầm cỡ châu lục. Để tận dụng cơ hội bứt tốc phát triển, TPHCM cần tiếp tục giữ vững tinh thần tiên phong, đổi mới sáng tạo và quyết liệt hành động, vừa khắc phục nhanh những hạn chế, vừa triển khai đồng bộ các chiến lược phát triển theo định hướng Nghị quyết 31.

Sự kết hợp các cực tăng trưởng của 3 địa phương, nay là TPHCM, không chỉ làm tăng quy mô mà quan trọng hơn, tái cấu trúc cách thức vận hành nền kinh tế của một siêu đô thị: công nghiệp, thương mại, dịch vụ, tài chính và logistics gắn kết trong một không gian liên thông, phi địa giới hành chính.

Cùng với nền tảng kinh tế - xã hội vững chắc từ nhiệm kỳ 2020-2025 của 3 địa phương và sự quan tâm hỗ trợ của Trung ương, TPHCM mới đang đứng trước cơ hội lịch sử để vươn lên một tầm cao phát triển mới, hướng tới mục tiêu trở thành đô thị toàn cầu, đóng vai trò “đầu tàu” đưa cả nước bước vào kỷ nguyên mới thịnh vượng và hội nhập quốc tế sâu rộng.

Để hiện thực hóa tầm nhìn đó, các chuyên gia nhận định việc kết nối sâu giữa TPHCM với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu đã tạo ra một tam giác kinh tế hội đủ các yếu tố từ dịch vụ tài chính, sản xuất công nghiệp công nghệ cao đến logistics và cảng biển - nền tảng để siêu đô thị mới bứt phá. Trong đó, TPHCM triển khai nhanh các dự án hạ tầng trọng điểm liên vùng.

Ngoài các tuyến đường sắt cao tốc Bắc - Nam và đường sắt đô thị đang triển khai, nên sớm đầu tư các tuyến đường sắt kết nối trực tiếp đến cụm cảng lớn (như trục cảng trung chuyển Cần Giờ - Cái Mép - Thị Vải) và nối các khu công nghiệp ở Đồng Nai, Bình Dương trước đây.

Việc đẩy nhanh những dự án này sẽ tạo “động lực lớn” cho phát triển kinh tế - xã hội của TPHCM mới nói riêng và cả nước nói chung trong những năm tiếp theo.

Trung tâm TPHCM - hạt nhân đô thị hiện đại đang mở rộng không gian phát triển và kết nối vùng kinh tế trọng điểm phía Nam. Ảnh: HOÀNG HÙNG

Siêu đô thị TPHCM không chỉ đơn thuần là mở rộng địa giới hành chính, mà thực chất là một thực thể kinh tế tích hợp cao, đủ sức cạnh tranh và hội nhập trực tiếp với các trung tâm kinh tế lớn trên thế giới như Seoul (Hàn Quốc), Tokyo (Nhật Bản) hay Thượng Hải (Trung Quốc)... Vì vậy, khi không gian phát triển rộng lớn hơn phải có sự chuyên môn hóa rất rõ giữa các cực tăng trưởng.

Ở góc nhìn này, theo GS.TS Hoàng Văn Cường (đại biểu Quốc hội, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng), khi tích hợp dải công nghiệp Bình Dương với cửa ngõ cảng biển Bà Rịa - Vũng Tàu vào trục dịch vụ - tài chính của TPHCM, thành phố có thể phân vai logistics rành mạch giữa kết nối quốc tế và liên vùng, giảm trùng lặp đầu tư, chi phí chuỗi cung ứng; du lịch cũng được nâng cấp thành chuỗi “điểm đến thành phố - biển đảo” có giá trị gia tăng cao.

Từ góc độ quy hoạch, KTS Trần Ngọc Chính, Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, chỉ rõ, dư địa sau hợp nhất là rất lớn từ đường bờ biển dài, quỹ đất rộng giúp TPHCM xử lý “điểm yếu” của đô thị trung tâm là thiếu cảng nước sâu, thiếu không gian du lịch biển.

Điều quan trọng là khép mạch giữa “kết nối cứng” (đường cao tốc, đường sắt, cảng, sân bay) với “kết nối mềm” (dữ liệu, thể chế mở, cơ chế phối hợp vùng). TPHCM không chỉ là nơi hội tụ nguồn lực mà trở thành cực tăng trưởng tích hợp của cả vùng Đông Nam bộ.

Động cơ tăng trưởng mới

Nếu không gian phát triển là “hình thể” của siêu đô thị, thì KH-CN, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số chính là nền tảng, động cơ tăng trưởng mới, quyết định tốc độ lẫn chất lượng tăng trưởng của TPHCM trong tương lai. Từ các nhiệm kỳ trước và nhất là nhiệm kỳ 2020-2025, Đảng bộ TPHCM đã chỉ đạo xây dựng vững chắc nền tảng hệ sinh thái KH-CN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số tương đối đầy đặn sẵn sàng đáp ứng cho sự phát triển của nền kinh tế số TPHCM trong tương lai gần.

Trên nền tảng đó, TPHCM đã “đóng gói” bộ công cụ chính sách tăng tốc hỗ trợ kinh phí không hoàn lại cho dự án khởi nghiệp; đãi ngộ vượt khung để thu hút, giữ chân nhân tài KH-CN ở khu vực công; miễn thuế cho chủ thể khởi nghiệp sáng tạo; cơ chế sandbox cho công nghệ mới tại Khu Công nghệ cao, Công viên Phần mềm Quang Trung... Khi phóng chiếu các công cụ này ra quy mô siêu đô thị hợp nhất, TPHCM có thể mở sandbox theo chuỗi, từ logistics cảng - hàng không, giao thông thông minh đến y tế số.

Đặc biệt, TPHCM sẽ là nơi hội tụ, thu hút các dòng vốn quốc tế thông qua Trung tâm Tài chính quốc tế. Trung tâm này được xem là “bộ biến áp” của dòng vốn, tạo khả năng huy động và phân bổ nguồn lực toàn cầu cho các dự án hạ tầng chiến lược quy mô lớn của đất nước và thành phố.

TS. Cấn Văn Lực, thành viên Tổ Tư vấn kinh tế của Thủ tướng, cho rằng, 4 mục tiêu cho Trung tâm Tài chính quốc tế tại TPHCM, đó là thúc đẩy tăng trưởng khu vực; huy động - phân bổ hiệu quả nguồn lực; nâng chất dịch vụ truyền thống và phát triển dịch vụ mới; góp phần hoàn thiện thể chế. Trung tâm nên giữ mảng lõi (ngân hàng, bảo hiểm, chứng khoán) và mở rộng huy động vốn quốc tế, phái sinh, sàn giao dịch hàng hóa - vàng - carbon - tài sản số.

Muốn vậy, phải sớm xác định nhà đầu tư chiến lược, thiết kế mô hình quản trị hiện đại và đãi ngộ đủ sức hút nhân tài cùng nền tảng công nghệ thông tin vận hành 24/7 như một “thành phố tài chính không ngủ”.

PGS.TS Trần Hoàng Ngân, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM, nhấn mạnh, TPHCM đã vào bảng xếp hạng các trung tâm tài chính toàn cầu, đủ điều kiện “bật” lên tầm khu vực. Không những vậy, thành phố đã chủ động thiết kế “bộ công cụ” chính sách để gia tốc quá trình đổi mới sáng tạo. Những công cụ này cần được “nâng cấp” lên quy mô vùng đô thị hợp nhất khi TPHCM mở rộng: mở rộng phạm vi sandbox sang lĩnh vực mới như logistics cảng - hàng không, dữ liệu đô thị - giao thông thông minh, y tế số...

Có thể thấy, các trụ cột phát triển cần được đặt trong một khung thể chế mở để vận hành hiệu quả. TPHCM đã có những tiền đề quan trọng từ Nghị quyết 98 của Quốc hội, với các chính sách đột phá về KH-CN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, từ ưu đãi lương, phúc lợi cho lãnh đạo các viện, trung tâm nghiên cứu đến hỗ trợ nghiên cứu - phát triển cho doanh nghiệp, miễn thuế cho khởi nghiệp và cơ chế sandbox thử nghiệm công nghệ mới.

Nhiệm kỳ tới, yêu cầu đặt ra là phải mở rộng quy mô áp dụng các chính sách này trên không gian đô thị hợp nhất, đồng thời thiết kế cơ chế phối hợp vùng theo mô hình “một trục - ba cánh” giữa đô thị trung tâm - dải công nghiệp - cửa ngõ cảng biển.