Hôm 13/5, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Mỹ thông báo dỡ yêu cầu người dân đeo khẩu trang.
“Bất kỳ ai đã được tiêm chủng đầy đủ đều có thể tham gia hoạt động trong nhà và ngoài trời, dù lớn hay nhỏ, mà không cần đeo khẩu trang hoặc duy trì giãn cách”, Giám đốc CDC Rochelle Walensky tuyên bố.
Tiếp đó, trong bài phát biểu tại Nhà Trắng, Tổng thống Mỹ Joe Biden tuyên bố thắng lợi lớn trong cuộc chiến chống Covid-19.
“Tôi nghĩ đó là một cột mốc vĩ đại, một ngày tuyệt vời, có thể thực hiện được là nhờ thành công phi thường mà chúng ta đã có được trong việc tiêm chủng nhanh chóng cho rất nhiều người Mỹ”.
Hai bức tranh trái ngược
Tuyên bố đã đánh dấu một bước ngoặt to lớn trong cuộc chiến chống Covid-19, bởi Mỹ là vùng dịch lớn nhất thế giới, với hơn 33,6 triệu ca nhiễm và khoảng 600.000 ca tử vong đã được ghi nhận kể từ khi dịch bùng phát. Điều đó cũng cho thấy tầm quan trọng đặc biệt của việc tiêm chủng vaccine phòng ngừa Covid-19.
Không chỉ Mỹ, một số quốc gia giàu có khác cũng đang dần dỡ bỏ các biện pháp hạn chế, nới lỏng phong tỏa nhờ chiến dịch tiêm chủng. Việc đưa xã hội hoạt động trở lại như thời kỳ trước đại dịch ở các nước giàu dường như không còn là chuyện xa vời. Tuy nhiên, ở các nước nghèo, đó lại là bức tranh hoàn toàn khác.
Hội Chữ thập đỏ hôm 12/5 cho hay, 7 trong số 10 nước trên thế giới đang tăng gấp đôi số ca nhiễm Covid-19 nhanh nhất đều ở châu Á - Thái Bình Dương. Lào trong 12 ngày đã tăng gấp đôi tổng ca nhiễm, trong khi ca nhiễm ở Ấn Độ tăng gấp đôi lên hơn 23 triệu ca trong vòng chưa đầy hai tháng, báo cáo nêu rõ.
Thổng số liều vaccine đã được tiêm trên thế giới tính đến ngày 14-5 Tạp chí The Economist dẫn số liệu từ dự án Our World in Data của Đại học Oxford, chỉ ra rằng, tại khu vực châu Phi đến nay chỉ 1% người dân đã được tiêm ít nhất một liều vaccine phòng ngừa dịch Covid-19.
Ở châu Á, con số này là 4,4%. Còn tại khu vực châu Âu và châu Mỹ, tỷ lệ này lần lượt là 22% và 44%.
Mặc dù có tỷ lệ người tiêm vaccine lớn hơn, song các nước thu nhập cao vẫn ra sức tích trữ vaccine. Theo tính toán của Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc, Liên minh châu Âu đã đảm bảo sở hữu được khoảng 4,6 tỷ liều vaccine, gấp 10 lần so với dân số.
Mỹ cũng đang sở hữu khoảng 3,2 tỷ liều, đủ cung cấp cho gấp nhiều lần dân số 330 triệu người. Theo tờ New York Times, một số bang của Mỹ từng mong mỏi nhận được nhiều liều vaccine Covid-19 nhất có thể, nhưng giờ đây họ đang “lâm vào tình trạng” thừa mứa vaccine do lượng cung lớn hơn so với nhu cầu.
Theo một nghiên cứu của trường đại học Duke, nhóm "quốc gia thu nhập cao" theo phân loại của Ngân hàng Thế giới (WB), chiếm khoảng 16% dân số thế giới, đã sở hữu hơn 50% nguồn cung vaccine ngắn hạn. Và thực tế này đang gây ra một cuộc tranh cãi gay gắt về khoảng cách giàu nghèo trong việc tiếp cận vaccine.
Các nước nhận được vaccine thông qua COVAX tính đến 5-5. Hàng loạt nguyên nhân
Hôm 23/4, Tổng giám đốc Tổ chức Y tế thế giới (WHO) Tedros Adhanom cho rằng vẫn còn tình trạng bất bình đẳng về quyền tiếp cận vaccine ngừa Covid-19. Ông nêu quan điểm rằng, các quốc gia giàu có nên chịu trách nhiệm chia sẻ với những nước nghèo hơn, vì chỉ có như vậy đại dịch mới sớm kết thúc.
Đây không phải là lần đầu tiên và cũng chưa phải là lần cuối cùng ông Tedros kêu gọi trách nhiệm của các nước giàu. Người đứng đầu WHO đã nhiều lần chỉ trích việc phân phối vaccine bất công, và kêu gọi các nước giàu hơn chia sẻ vaccine dư thừa để tiêm chủng cho các nhân viên y tế ở nước nghèo.
Mới đây nhất, hôm 14/5, ông Tedros lại lên tiếng kêu gọi các nước giàu cần xem xét lại kế hoạch tiêm chủng cho trẻ em, mà thay vào đó dành tặng vaccine ngừa Covid-19 cho chương trình Covax, để chia sẻ cho các quốc gia nghèo hơn.
“Tôi hiểu được lý do tại sao một số quốc gia muốn tiêm chủng cho trẻ em và thanh thiếu niên, nhưng ngay lúc này tôi kêu gọi họ xem xét lại, và thay vào đó họ hãy tài trợ vaccine cho chương trình Covax", Tổng giám đốc Tổ chức Y tế thế giới Tedros Adhanom phát biểu trong một cuộc họp báo ở Geneva (Thụy Sỹ).
Số liều vaccine được các nước sản xuất tính đến ngày 3-3 Tính chung, thế giới đã cho đi 73,4 triệu liều, đủ để tiêm một mũi cho 1% dân số toàn cầu. Đây là con số quá nhỏ. Theo ước tính của đại học Duke, khoảng 92 quốc gia nghèo nhất thế giới sẽ không thể đạt tỉ lệ tiêm chủng 60% dân số cho đến năm 2023 hoặc xa hơn, nếu việc phân phối vaccine diễn biến ì ạch như hiện tại.
Ngoài vấn đề trách nhiệm chia sẻ của các nước giàu, việc thiếu hụt vaccine còn xuất phát từ thực tế nguồn cung đang gián đoạn, do dịch bùng phát ở những khu vực vốn được xem là mắt xích quan trọng trong dây chuyền cung ứng vaccine.
Covax ban đầu dự tính 71% số liều đầu tiên sẽ do Viện Huyết thanh của Ấn Độ cung cấp, nhưng quốc gia này đã buộc phải ngừng xuất khẩu vaccine, khi số ca nhiễm trong nước tăng mạnh. Dù là nước sản xuất vaccine lớn nhất thế giới, song Ấn Độ đã cạn kiệt nguồn dự trữ do nhu cầu quá lớn.
Những nước có tỷ lệ tiêm vaccine cao nhất thế giới tính đến ngày 8-5 Một thực tế nữa là tình trạng thiếu nguyên liệu thô để sản xuất vaccine. Hôm 13-5, Viện Nghiên cứu Y sinh học Fiocruz của Brazil thông báo từ tuần tới sẽ phải ngừng sản xuất vaccine của hãng AstraZeneca, do thiếu nguyên liệu cho đến khi có các nguồn cung mới vào ngày 22-5.
Trong một thông báo đăng tải trên Twitter, Fiocruz cho biết với nguồn cung hiện nay, viện chỉ có thể cung cấp vaccine đến hết tuần đầu tiên của tháng 6. Trước đó, cơ quan quản lý y tế Brazil đã cho phép Fiocruz tự sản xuất nguyên liệu hoạt tính cho vaccine của AstraZeneca.
Giới chức bang đông dân nhất Brazil thì đang cố thuyết phục Trung Quốc cho phép xuất khẩu nguyên liệu thô, để sản xuất hàng triệu liều vaccine Covid-19, trong bối cảnh nguồn cung vaccine đột ngột thiếu hụt.
Viện Butantan, nhà máy sản xuất vaccine Sinovac thuộc quản lý của chính quyền bang Sao Paulo, phải giảm tiến độ sản xuất do thiếu nguyên liệu. Thống đốc bang Joao Doria đã trò chuyện với Đại sứ Trung Quốc tại Brazil, cho biết rằng Đại sứ sẽ phản hồi với Bộ Ngoại giao Trung Quốc để giải phóng số nguyên liệu thô có sẵn trong phòng thí nghiệm của Sinovac.
Tờ Wall Street Journal dẫn lời các chuyên gia thương mại cảnh báo, các nhà sản xuất vaccine đang phụ thuộc vào nguồn cung cấp nguyên liệu từ nhiều nước bên ngoài.
Hy vọng cho tương lai
Tuần qua, hãng dược Pfizer công bố đã xuất khẩu lô vaccine đầu tiên ra nước ngoài từ cơ sở tại Mỹ. Nước nhập khẩu là Mexico. Lô hàng này làm tăng hy vọng các hãng dược Mỹ sẽ xuất khẩu vaccine nhiều hơn, và tốc độ đối phó với Covid-19 của thế giới sẽ nhanh hơn.
Số liều vaccine mà các hãng dược được đặt hàng trong năm 2021. Theo hãng tin Reuters, Pfizer sẽ sản xuất 25 triệu liều mỗi tuần cho tới giữa năm, như vậy sẽ vượt nhu cầu 300 triệu liều cho riêng nước Mỹ vào cuối tháng 7. Công ty dự kiến sản xuất 2,5 tỉ liều vaccine trong 2021, và đã có thỏa thuận cung cấp hơn một tỉ liều cho các chính phủ trên thế giới.
Trước đó, hôm 26/4, Mỹ tuyên bố sẽ chia sẻ 60 triệu liều vaccine Covid-19 của AstraZeneca cho các nước khác. Tuy nhiên, theo Thư ký Báo chí Nhà Trắng Jen Psaki, có thể 10 triệu liều sẽ được chuyển đi trong “những tuần tới”, trong khi khoảng 50 triệu liều đang được sản xuất và có thể xuất xưởng vào tháng 5 và tháng 6.
Hiện chưa rõ số vaccine sẽ được chuyển tới đâu, nhưng dẫu sao đó cũng là một điều đáng mong chờ trong lúc này. Hồi cuối tháng 3, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken tuyên bố trong những tháng tới và theo thời gian, Mỹ sẽ đi đầu trong nỗ lực thúc đẩy khả năng tiếp cận vaccine toàn cầu.
Nếu WHO phê chuẩn thêm vaccine Sinovac của Trung Quốc trong những ngày tới, giúp tăng số lượng vaccine mà Covax có thể mua được thì tình hình sẽ được cải thiện hơn. Tháng trước, công ty Sinovac Biotech tuyên bố tăng được gấp đôi khả năng sản xuất lên 2 tỷ liều, sau khi khánh thành xưởng sản xuất thứ ba.
Tập đoàn Sinopharm cũng của Trung Quốc thì tuyên bố đạt khả năng sản xuất vaccine hằng năm lên ít nhất 1,1 tỷ liều cho hai loại vaccine của mình. Tập đoàn này từng đặt mục tiêu sản xuất đến 3 tỷ liều, nhưng không đưa ra thời hạn cụ thể. Sinopharm là loại vaccine thứ 6 nhận được sự phê chuẩn của WHO về tính an toàn, hiệu quả và chất lượng.
