Nhiều quy định tác động lợi nhuận nhà băng

Tăng trưởng giảm tốc, NIM vẫn cải thiện

Trong 9 tháng năm 2019, tín dụng tăng trưởng với tốc độ thấp hơn so với cùng kỳ 2018, dựa theo hạn mức tín dụng NHNN giao. Trong bối cảnh này, tỷ lệ thu nhập lãi thuần (NIM) vẫn được cải thiện ở các NHTMCP. Đơn cử, NHTMCP Quân đội (MBB) với sự mở rộng của tài chính tiêu dùng; NHTMCP Quốc tế Việt Nam (VIB) với hình thức cho vay ô tô và mua nhà (VIB); NHTMCP Ngoại thương Việt Nam (VCB) với sự dịch chuyển danh mục đầu tư chứng khoán nợ; NHTMCP Phát triển TPHCM (HDB) với việc đẩy mạnh dư nợ tín dụng trên vốn huy động (LDR). 

Từ đó, có thể thấy thu nhập lãi vẫn là động lực của các NH, dù tốc độ tăng trưởng trong 9 tháng 2019 đã chậm lại nhiều so với cùng kỳ năm trước. Đối với 10 NH trong danh sách VDSC theo dõi, tỷ trọng của thu nhập lãi trong thu nhập hoạt động đã tăng từ mức 75,5% của năm 2018 lên 77,7% trong giai đoạn này, gồm: MBB, VCB, VIB, HDB, NHTCP Á Châu (ACB), NHTMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BID), NHTMCP Công thương Việt Nam (CTG), NHTMCP Việt Nam Thịnh vượng (VPB), NHTMCP Tiên Phong (TPB), NHTMCP Kỹ thương Việt Nam (TCB). 

Bắt đầu ảnh hưởng 

Ngày 18-11-2019, NHNN liên tục ban hành các quyết định về việc giảm lãi suất tiền gửi đối với một số kỳ hạn ngắn và lãi suất cho vay đối với các lĩnh vực ưu tiên. Đầu tiên là Quyết định 2415/QĐ-NHNN về mức lãi suất tối đa đối với tiền gửi bằng VNĐ của tổ chức, cá nhân tại tổ chức tín dụng (TCTD) theo quy định tại Thông tư 07/2014/TT-NHNN ngày 17-3-2014. Quyết định 2416/QĐ-NHNN về mức lãi suất cho vay ngắn hạn tối đa bằng VNĐ của TCTD đối với khách hàng vay để đáp ứng nhu cầu vốn phục vụ một số lĩnh vực, ngành kinh tế theo quy định tại Thông tư 39/2016/TT-NHNN. 

Các quy định này có thể có tác động trước mắt khác nhau, phụ thuộc vào chính sách cụ thể của từng NH khi tuân thủ. Đơn cử, VCB không chỉ giảm lãi suất cho vay các lĩnh vực ưu tiên, còn giảm 0,5% lãi suất đối với tất cả khoản vay của doanh nghiệp trong 2 tháng cuối năm. Với chính sách này, VCB ước tính lợi nhuận của NH sẽ giảm 260 tỷ đồng so với việc không giảm lãi suất. Trái lại, các NH khác chịu ảnh hưởng nhẹ hơn, hoặc có thể được lợi khi tác động của việc giảm lãi suất đầu vào có thể bù trừ, thậm chí mạnh hơn tác động của việc giảm lãi suất đầu ra. 

Dù vậy, về lâu dài theo mục tiêu giảm mặt bằng lãi suất của Chính phủ, cũng như các nỗ lực gần đây của NHNN để đạt mục tiêu này, khả năng mở rộng lợi tức tài sản của các NH sẽ trở nên hạn chế hơn.

Tác động đa chiều

Từ đầu năm 2020, hàng loạt quy định mới về an toàn vốn, huy động, tài chính tiêu dùng trong lĩnh vực NH chính thức có hiệu lực. Các quy định này sẽ có tác động nhiều chiều đến hoạt động kinh doanh của NH. Đầu tiên về an toàn vốn mới (theo Thông tư 41/2016-TT-NHNN hoặc Thông tư 22/2019-TT-NHNN) và việc giảm tỷ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn (Thông tư 22/2019-TT-NHNN), đặt ra yêu cầu chặt chẽ hơn về vốn và huy động. Quy định mới này sẽ hạn chế khả năng mở rộng NIM của các NH. Tác động của các quy định này sẽ mạnh hơn đối với các NH có bộ đệm vốn mỏng như CTG, hay tỷ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn như VIB.

Kế đến là quy định áp dụng tỷ lệ LDR tối đa mới đồng bộ ở mức 85% cho tất cả NH (Thông tư 22/2019-TT-NHNN), sẽ cho phép các NH tư nhân có thêm cơ hội đẩy mạnh tỷ lệ này (so với mức ngưỡng tối đa 80% trước đây) để cải thiện NIM. Trái lại, việc giảm tỷ lệ LDR tối đa đối với các NH có vốn nhà nước từ 90% xuống 85%, dự kiến sẽ khiến các NH này phải kiềm chế tín dụng hoặc đẩy mạnh huy động, làm ảnh hưởng đến tăng trưởng tín dụng và biên lãi ròng.

Quy định về việc chuyển số dư tiền gửi không kỳ hạn của Kho bạc Nhà nước (KBNN) tại các NHTMCP về NHNN vào cuối mỗi ngày (Thông tư 58/2019/TT-BTC), nhiều khả năng sẽ ảnh hưởng đến chi phí huy động của các NH có vốn nhà nước, nơi có tỷ lệ tiền gửi không kỳ hạn của KBNN cao. 

Cuối cùng là quy định quản lý chặt chẽ hơn hoạt động cho vay của các công ty tài chính tiêu dùng (Thông tư 18/2019/TT-NHNN). Theo quy định, các NH phải giảm dần tỷ lệ giải ngân trực tiếp cho khách hàng (có số dư nợ giải ngân trực tiếp tại công ty tài chính tiêu dùng đó trên 20 triệu đồng) về 30% kể từ năm 2024.

Trong số các công ty tài chính tiêu dùng có thị phần tương đối trên thị trường, FE Credit và MCredit là 2 công ty điển hình đang có trên 70% dư nợ từ hoạt động cho vay tiền mặt. Dù vậy, tỷ lệ cho vay giải ngân trực tiếp khách hàng dư nợ trên 20 triệu đồng (chịu sự điều chỉnh của quy định nêu trên) nhiều khả năng thấp hơn 60% (đối với FE Credit là 59%). Do đó, tác động của Thông tư 18 sẽ chưa đáng kể trong ngắn hạn, dù trong dài hạn nhiều khả năng sẽ có ảnh hưởng đến tăng trưởng tín dụng và biên lãi ròng của các công ty tập trung cho vay tiền mặt. 

Tóm lại, các quy định mới của NHNN sẽ hạn chế khả năng mở rộng biên lãi ròng của các NH có vốn nhà nước, trong khi tác động tới các NH tư nhân sẽ đa chiều và ở mức độ nhẹ hơn (ACB và HDB nhiều khả năng là những NH ít bị ảnh hưởng nhất). Đặc biệt, chúng tôi hy vọng các NH đang mở rộng tài chính tiêu dùng (MBB, HDB) vẫn có cơ hội cải thiện NIM trong năm 2020. 

Các NH quốc doanh nhiều khả năng gặp khó khăn hơn trong việc mở rộng biên lãi ròng, trong khi tác động lên các NH tư nhân là đa chiều và ở mức độ nhẹ hơn so với khối NH quốc doanh.