“Chìa khóa” mở ra không gian mới
Trong số các công trình khởi công mới, cụm dự án hạ tầng tại Cà Mau - Hòn Khoai được quan tâm đặc biệt. Không chỉ là hạ tầng vận tải, các công trình này còn mở ra không gian phát triển mới cho cực Nam Tổ quốc. Đường cao tốc Cà Mau - Đất Mũi được đầu tư mới, cầu vượt biển Đất Mũi - Hòn Khoai dài nhất Việt Nam với hơn 18km, tổng vốn đầu tư khoảng 25.700 tỷ đồng cùng cảng tổng hợp lưỡng dụng Hòn Khoai, kết hợp cao tốc Cà Mau - Đất Mũi và dự án mở rộng sân bay Cà Mau.
Hòn Khoai giữ vị trí chiến lược ở cửa ngõ vịnh Thái Lan, gần tuyến hàng hải quốc tế sầm uất. Khi cảng nước sâu được xây dựng, nơi đây có thể đón tàu trọng tải lớn, mở ra một đầu mối logistics và xuất nhập khẩu không chỉ cho ĐBSCL mà còn cả khu vực.
Cầu, đường nối đất liền Hòn Khoai không đơn thuần là công trình hạ tầng, mà chính là “chìa khóa” khai mở tiềm năng biển, đưa cực Nam Tổ quốc thành cửa ngõ giao thương mới của quốc gia.
Cầu Rạch Miễu 2 với tổng vốn đầu tư hơn 6.800 tỷ đồng được hoàn thành và đưa vào sử dụng, nối Tiền Giang - Bến Tre (nay là tỉnh Đồng Tháp và Vĩnh Long mới), đã tháo “nút thắt” giao thông huyết mạch trên Quốc lộ 60, rút ngắn hành trình từ TPHCM về Bến Tre, Trà Vinh, Sóc Trăng, Bạc Liêu và Cà Mau, tăng lưu lượng giao thông tuyến hành lang ven biển phía Đông đồng bằng.
Cùng với cầu mới, dự án hạ tầng liên tỉnh đi qua tỉnh Vĩnh Long mới với hơn 1.200 tỷ đồng, giúp hình thành trục Đông – Tây mới, thúc đẩy đô thị hóa, dịch vụ và công nghiệp. Những cây cầu, tuyến đường này không chỉ giảm chi phí logistics cho nông sản, thủy sản mà còn thổi luồng sinh khí cho không gian kinh tế ven biển.
Nguồn lực kinh tế vùng
Tính toán sơ bộ cho thấy, tổng vốn đầu tư đã xác minh của 12 dự án ĐBSCL lên đến khoảng 100.000 tỷ đồng. Đây là một nguồn lực lớn được đầu tư vào hạ tầng giao thông, năng lượng, logistics, an sinh xã hội.
Trong bức tranh 12 dự án, nổi lên công trình đường ống dẫn khí Lô B - Ô Môn với tổng vốn gần 28.800 tỷ đồng vừa được khởi công. Khi đi vào vận hành, nguồn khí này sẽ cung cấp cho các nhà máy điện khí tại TP Cần Thơ mới, bảo đảm an ninh năng lượng vùng, giảm phụ thuộc vào than, góp phần hiện thực hóa cam kết giảm phát thải ròng.
Tổng công ty Điện lực miền Nam (EVNSPC) đã khánh thành 2 công trình lưới điện trọng điểm: tăng thêm 220kV Châu Thành (Hậu Giang - Cần Thơ, vốn hơn 150 tỷ đồng), và Trạm 110kV KCN Hòa Bình (Cà Mau, vốn gần 150 tỷ đồng).
Những dự án này không lớn về quy mô tài chính, nhưng ý nghĩa đặc biệt ở chỗ tăng độ tin cậy cấp điện cho sản xuất công nghiệp, chế biến thủy sản, nhất là trong bối cảnh ĐBSCL cần chuỗi lạnh ổn định để bảo đảm chất lượng xuất khẩu.
Từ khí - điện - lưới, một nền tảng năng lượng mới đang hình thành. Nếu được vận hành đồng bộ cùng các nguồn tái tạo (điện gió, điện mặt trời, sinh khối), ĐBSCL có cơ hội trở thành “vùng năng lượng sạch” song hành cùng vai trò “vựa lúa, vựa tôm” của quốc gia.
Khi một loạt nút thắt hạ tầng giao thông, logistics, xây dựng, công nghiệp, cùng các dự án an sinh xã hội như nhà ở, y tế được tháo gỡ, chi phí logistics giảm, điện năng bổ sung, không gian phát triển đô thị - công nghiệp mở rộng; trong công nghệ cao, các trung tâm dữ liệu và R&D bán dẫn tạo nền đỡ cho chuyển đổi số và công nghiệp 4.0. Đó là nguồn lực mới và sức bật mới cho tăng trưởng, việc làm và năng suất.
Phát triển văn hóa và sức hút đô thị
Không chỉ có hạ tầng “cứng”, ĐBSCL còn đón nhận những công trình gắn liền với an sinh của người dân và đầu tư cho lĩnh vực văn hóa. Khu thiết chế Công đoàn tại KCN An Nghiệp (Sóc Trăng thuộc TP Cần Thơ) với vốn gần 874 tỷ đồng, và dự án nhà ở xã hội ở Cà Mau giúp công nhân, người lao động an cư, yên tâm gắn bó dài lâu.
Nhà hát tỉnh An Giang (hơn 215 tỷ đồng) trở thành điểm nhấn văn hóa, nâng cao chất lượng sống, tạo sức hút nhân lực trẻ.
Phát triển vùng không chỉ là cầu đường, cảng biển, sân bay, mà còn là cơ sở hạ tầng “mềm” để giữ người, giữ trí tuệ và lan tỏa bản sắc vùng đất. Khi công nhân có nhà ở, khu đô thị có thiết chế văn hóa, ĐBSCL sẽ hấp dẫn hơn trong mắt nhà đầu tư và người lao động.
Tuy nhiên, khi triển khai cùng lúc nhiều công trình, quy mô vốn lớn, điều hành vĩ mô phải đảm bảo kiểm soát lạm phát, không để giá vật liệu xây dựng, tỷ giá, lãi suất tạo ra các cú sốc ngược. Thể chế, quy trình phải đủ thông thoáng để vốn chảy đúng, chảy nhanh, chảy sạch. Quản trị dự án phải đủ liêm chính để từng đồng vốn đến đúng công trình và trả lại giá trị cho người dân.
Việc bố trí nguồn vốn và sử dụng đa dạng các nguồn cho phát triển hạ tầng giao thông, xác định ngân sách Trung ương và địa phương rõ ràng, tranh thủ các nguồn ngoài ngân sách là quan trọng. Tiền đầu tư vào các dự án trọng điểm có khả năng tạo ra vốn mới từ khai thác quỹ đất, các cụm đô thị, khu kinh tế, công nghiệp, thúc đẩy thương mại và dịch vụ.
Cùng với việc phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành Trung ương trong triển khai các công trình, các địa phương cần chủ động triển khai quy hoạch, thu hút các nguồn vốn đầu tư ngoài ngân sách để “đón gió” và kết nối với các dự án trọng điểm. Việc tích hợp hạ tầng xanh, ứng dụng công nghệ trong quản lý và điều hành, sẽ giúp Việt Nam phát triển theo mô hình bền vững.
Hòn Khoai hội tụ lợi thế hiếm có: vừa là cửa ngõ logistics kết nối ĐBSCL với tuyến hàng hải quốc tế, vừa là điểm du lịch độc đáo với cảnh quan hoang sơ, hứa hẹn trở thành biểu tượng mới cho phát triển kinh tế biển và du lịch vùng cực Nam.
