Nỗi lo thuế hộ kinh doanh lên doanh nghiệp

Tiềm năng lớn

Theo số liệu thống kê, đến cuối năm 2023 cả nước có khoảng 5,2 triệu hộ kinh doanh đang hoạt động, đóng góp khoảng 30% vào GDP và tạo việc làm cho hàng chục triệu lao động, đặc biệt trong khu vực phi chính thức.

Theo báo cáo khảo sát của Cục Thống kê giai đoạn 2021-2023, doanh thu trung bình hàng năm của một hộ kinh doanh dao động từ 300-500 triệu đồng. Đáng chú ý, một bộ phận không nhỏ, đặc biệt trong các lĩnh vực như ăn uống, bán lẻ và sản xuất nhỏ, có khả năng đạt doanh thu trên 1 tỷ đồng mỗi năm.

Cục Thuế mới đây cập nhật số liệu cho thấy, cả nước hiện có khoảng 37.000 hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng/năm, các hộ này sẽ phải thực hiện xuất hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền có kết nối với cơ quan thuế từ ngày 1-6. Những con số trên đang minh chứng cho tiềm năng rất lớn của các hộ kinh doanh chuyển đổi lên thành DN. Vậy nhưng cho đến nay số lượng hộ kinh doanh chuyển lên DN vẫn còn rất khiêm tốn.

Để khuyến khích hộ kinh doanh chuyển lên DN, Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị đã có riêng một nội dung về hỗ trợ thực chất, hiệu quả cho DN nhỏ, siêu nhỏ và hộ kinh doanh. Cụ thể, tạo mọi điều kiện thuận lợi về tổ chức quản trị và chế độ tài chính, kế toán để khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi thành DN.

Đẩy mạnh số hóa, minh bạch hóa, đơn giản hóa, dễ tuân thủ, dễ thực hiện đối với chế độ kế toán, thuế, bảo hiểm... để khuyến khích chuyển đổi hộ kinh doanh sang hoạt động theo mô hình DN. Xóa bỏ hình thức thuế khoán đối với hộ kinh doanh chậm nhất trong năm 2026. Cung cấp miễn phí các nền tảng số, phần mềm kế toán dùng chung, dịch vụ tư vấn pháp lý, đào tạo về quản trị DN, kế toán, thuế, nhân sự, pháp luật cho DN nhỏ, siêu nhỏ, hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh.

Cũng theo Nghị quyết 68-NQ/TW, sẽ bãi bỏ lệ phí môn bài, miễn thuế thu nhập DN cho DN nhỏ và vừa trong 3 năm đầu thành lập, để thực hiện mục tiêu có 2 triệu DN vào năm 2030 và 3 triệu DN vào năm 2045.

Cùng với đó là siết chặt quản lý đối với hộ kinh doanh theo hướng bỏ thuế khoán, thực hiện kê khai, nộp thuế theo doanh thu thực tế. Với những giải pháp này, hộ kinh doanh hoạt động theo mô hình DN sẽ có nhiều ưu đãi, nhiều thuận lợi hơn.

Nhưng băn khoăn không nhỏ

Với tâm thế muốn chuyển đổi từ hộ kinh doanh lên DN vì cần có tư cách pháp nhân để thực hiện giao dịch và mở rộng quy mô, anh Hữu Tín (TPHCM) cho biết, sau khi tìm hiểu thì “ngán” nhất vẫn là những vấn đề liên quan đến thuế khi chuyển lên DN. Ngoài việc phải đóng thuế nhiều hơn, việc phải thực hiện các thủ tục phức tạp như báo cáo kế toán, báo cáo thuế hàng quý, hàng năm, không chỉ làm gia tăng chi phí mà DN còn có thể phải đối mặt với những rủi ro khi có sai sót bị xử phạt, truy thu.

Nói rõ hơn về những băn khoăn này, anh Tín cho biết: “Để có thể làm báo cáo hàng quý, hàng năm cũng như thực hiện các nghĩa vụ thuế, bảo hiểm xã hội cho nhân viên, chúng tôi sẽ phải có một bộ phận kế toán chuyên biệt. Nếu như vậy chi phí đội lên không ít trong khi quy mô DN còn quá nhỏ”.

Chia sẻ cùng ĐTTC, Luật sư Nguyễn Đức Nghĩa, Phó Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ DN nhỏ và vừa, thuộc Hiệp hội DN TPHCM cho rằng, Nghị quyết 68 mang tới nhiều giải pháp nhằm khuyến khích, tạo cơ hội cho hộ kinh doanh chuyển đổi lên DN. Song phải nhìn nhận hiện vẫn còn một số rào cản trong quá trình chuyển mình lên DN của các hộ kinh doanh, từ việc gia nhập thị trường đến khi vào hoạt động kinh doanh.

Thí dụ như trong việc gia nhập thị trường, địa điểm kinh doanh cũng hết sức quan trọng. Có những hộ kinh doanh sử dụng shophouse trong chung cư để làm văn phòng kinh doanh, nhưng khi đăng ký lên thành DN thì không được đăng ký giấy phép kinh doanh ở địa chỉ căn hộ chung cư.

Muốn đăng ký sẽ phải thuê văn phòng/văn phòng ảo, việc này cũng góp phần gia tăng chi phí kinh doanh. Rồi khi bước vào kinh doanh theo mô hình DN, những vấn đề về thuế cũng khiến nhiều hộ kinh doanh lo ngại nhất là khi sai sót do thiếu hiểu biết, ít kinh nghiệm dẫn đến rủi ro xử phạt hành chính nặng.

Không ít ý kiến đồng tình rằng, để hộ kinh doanh tự tin chuyển lên DN, một trong những vấn đề quan trọng là giải nỗi lo thuế. Muốn vậy quy định thuế, kế toán phải đơn giản, dễ thực hiện, phù hợp với từng quy mô DN. Thậm chí quy định xử phạt trong ngành thuế cũng cần phải được tính toán lại cho phù hợp.

Thực tế như đã nói ở trên, các giải pháp trong Nghị Quyết 68 đã đề cập đến những nội dung này, nhưng cái mà hộ kinh doanh chờ đợi chính là việc thực thi ở cấp bộ, ngành, địa phương để nút thắt thực sự được tháo gỡ. Chỉ khi những tâm tư được thấu hiểu, các hộ kinh doanh mới chủ động chuyển mình để được bảo vệ và phát triển.

Hiện Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 138 về kế hoạch hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị, trong đó giao Bộ Tài chính hoàn thiện quy định pháp lý về chế độ tài chính, kế toán theo hướng đơn giản hóa dễ tuân thủ, dễ thực hiện, không làm phát sinh nhân sự về kế toán, hành chính để khuyến khích hộ kinh doanh chuyển sang hoạt động theo mô hình DN.

Thảo luận tại Hội trường Quốc hội về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật DN ngày 20-5 vừa qua, Đại biểu Trần Thị Nhị Hà (Hà Nội) đề nghị Chính phủ cần xây dựng lộ trình chuyển đổi toàn bộ hộ kinh doanh sang mô hình DN, gắn với thời hạn xóa bỏ thuế khoán vào năm 2026 như tinh thần Nghị quyết 68; ban hành Luật DN tư nhân mới thay thế cho cả mô hình hộ kinh doanh và DN tư nhân.

Đồng thời, để áp dụng cho các mô hình kinh doanh nhỏ, siêu nhỏ, dự thảo Luật cần được thiết kế theo nguyên tắc thủ tục thành lập đơn giản, chi phí thấp, miễn kiểm toán, miễn báo cáo tài chính định kỳ nếu doanh thu dưới ngưỡng quy định.