Có thể nói trong lịch sử lập quốc và kiến quốc chưa bao giờ nước ta có độ mở lớn, giao hảo với nhiều quốc gia và các đối tác như hiện nay.
Chỉ tính giai đoạn cận đại, cách đây mấy mươi năm Việt Nam còn là một đất nước bị tàn phá nặng nề bởi chiến tranh, đời sống người dân thiếu thốn trăm bề, lại bị cấm vận, bao vây ngặt nghèo bởi các thế lực thù địch. Nhưng nay Việt Nam đã là thành viên trong nhóm các nước đang phát triển, là bạn của các nước, một đối tác tin cậy và có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế. Vị thế đất nước không ngừng củng cố, nâng cao.
 |
Có sự thay đổi này là do chủ trương Đổi mới kịp thời. Có thể nói Đổi mới là con đường sống còn và hội nhập kinh tế quốc tế là một trong những nội dung trọng tâm của Đổi mới. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VII đã đề ra chủ trương “độc lập tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ đối ngoại”.
Sau đó các nghị quyết của Đảng tiếp tục cụ thể hóa, đưa ra chủ trương về mở rộng và nâng cao hiệu quả kinh tế đối ngoại. Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ X chỉ rõ: “Chủ động và tích cực hội nhập kinh tế quốc tế; lấy lợi ích dân tộc làm mục tiêu cao nhất; hội nhập sâu hơn và đầy đủ hơn với các thể chế kinh tế toàn cầu, khu vực và song phương.
Chuẩn bị tốt các điều kiện để ký kết các hiệp định thương mại tự do song phương và đa phương”. Vì vậy tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế nước ta không ngừng được mở rộng.
Dấu mốc lớn trong hội nhập kinh tế quốc tế là Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) vào năm 2007. Tính chung đến đầu năm nay, nước ta đã tham gia 10 hiệp định thương mại tự do (FTA) khu vực và song phương. Còn tính đến cuối tháng 8-2015 Việt Nam đã ký kết tiếp FTA với Liên minh Kinh tế Á-Âu (gồm Nga, Belarus, Kazakhstan), FTA với Hàn Quốc và kết thúc FTA giữa Việt Nam với EU (EVFTA).
Không chỉ dừng lại ở đó, Việt Nam đang tiến hành đàm phán nhiều FTA quan trọng như Hiệp định Đối tác kinh tế chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP), FTA giữa Việt Nam và khối 4 nước Iceland, Liechtenstein, Na Uy và Thụy Sĩ (EFTA), Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực giữa ASEAN và 6 nước đối tác (RCEP…
Vào thời điểm kỷ niệm 70 năm thành lập nước (2-9-1945 – 2-9-2015), không gian kinh tế nước ta mở rộng chưa từng có trong lịch sử, tạo điều kiện đưa đất nước phát triển nhanh, tiến lên văn minh hiện đại, sánh vai cùng các nước trong sân chơi chung toàn cầu.
Thành tựu lớn nhất do hội nhập kinh tế quốc tế mang lại là tạo ra bước chuyển động căn bản, phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc đưa đất nước tiến nhanh trên con đường phát triển, góp phần đắc lực xóa đói giảm nghèo, củng cố quốc phòng, đảm bảo an ninh quốc gia.
Thông qua gia tăng hoạt động thương mại quốc tế, thu hút vốn đầu tư nước ngoài, hội nhập kinh tế quốc tế đã đưa nền kinh tế nước ta tăng trưởng với tốc độ cao nhiều năm liền, đạt mức bình quân 6,5% giai đoạn 2001-2012, đưa GDP bình quân đầu người đạt trên 1.500USD (năm 2012). Do quy mô nền kinh tế ngày càng mở rộng, Việt Nam đã thoát khỏi nhóm các nước kém phát triển, nền kinh tế nước ta về cơ bản đã vượt qua giai đoạn khó khăn, khủng hoảng.
Hội nhập kinh tế quốc tế đã thúc đẩy tăng trưởng giá trị thương mại 2 chiều của Việt Nam với các đối tác, đặc biệt là các đối tác có FTA hoặc FTA song phương như Hoa Kỳ, ASEAN, Trung Quốc, Nhật Bản… Nhờ đó doanh nghiệp Việt Nam ngày càng tham gia sâu vào hoạt động thương mại quốc tế, vào chuỗi giá trị và mạng lưới sản xuất toàn cầu, thúc đẩy cơ cấu kinh tế chuyển hướng tích cực, phù hợp với chủ trương công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Tỷ trọng nông-lâm-ngư nghiệp trong GDP theo giá so sánh giảm từ 24,53% năm 2000 xuống còn 22,02% năm 2011; công nghiệp và xây dựng tăng từ 36,73% lên 40,79%. Lĩnh vực dịch vụ-công nghiệp-xây dựng luôn đạt tốc độ tăng trưởng cao, góp phần thay đổi bộ mặt đất nước một cách nhanh chóng.
Nhân kỷ niệm 70 năm thành lập nước, cũng là lúc tiến trình đàm phán TPP chín muồi. Theo ước tính của các chuyên gia quốc tế, TPP có thể giúp GDP của Việt Nam tăng trưởng thêm đến 8%. 12 nước tham gia đàm phán TPP kỳ vọng đây là một hiệp định thương mại thế kỷ 21 - “Một hiệp định thế hệ mới đầy tham vọng”. Bởi lẽ nó vượt ra ngoài phạm vi các vấn đề liên quan đến thương mại, mà còn bao hàm các vấn đề: Cạnh tranh, hợp tác và nâng cao năng lực quốc gia; mở rộng lĩnh vực dịch vụ như hải quan, thương mại điện tử, mua sắm chính phủ, sở hữu trí tuệ, lao động và cả các vấn đề pháp lý, tiếp cận thị trường; vệ sinh an toàn thực phẩm, phòng vệ thương mại…
Toàn cầu hóa là xu thế khách quan không thể cưỡng lại, bao trùm hầu hết các lĩnh vực, vừa thúc đẩy hợp tác vừa tăng sức ép cạnh tranh, thể hiện tính tương thuộc cao giữa các nền kinh tế. Đối với Việt Nam, tiếp cận các thị trường lớn để phát triển, đặc biệt đối với Hoa Kỳ, Nhật Bản, EU… là vấn đề rất quan trọng, kể cả lĩnh vực đầu tư lẫn thương mại, công nghệ.
Tận dụng hội nhập quốc tế để tìm ra phương cách phát triển trong giai đoạn mới là vấn đề sống còn, nhất là trong bối cảnh thế giới thay đổi, đảo chiều nhanh chóng hiện nay. Nếu bỏ lỡ cơ hội, nghĩa là tụt hậu, không sánh vai cùng thời đại trên chặng đường phát triển phía trước.
Đối với Việt Nam, việc hội nhập với thế giới qua các FTA còn có tác động hỗ trợ cải cách thể chế mạnh hơn, tái cấu trúc nền kinh tế sâu rộng hơn để có thể tham gia sân chơi lớn của thế giới, giành thị phần trong chuỗi giá trị toàn cầu. Bên cạnh khả năng tiếp cận thị trường rộng lớn, những cải cách về thể chế và cấu trúc còn giúp Việt Nam định vị một nền kinh tế phát triển bền vững, tăng tính cạnh tranh và sáng tạo, từ đó thu hẹp khoảng cách tụt hậu với các nước.
Nhân dịp kỷ niệm ngày lập quốc 2-9, những ngày này mọi người đều mang nỗi niềm tự hào sâu lắng của một con dân nước Việt độc lập, tự do, thống nhất. Và điều muôn dân mong mỏi là đất nước nhanh chóng tiến lên ấm no, giàu mạnh, sánh vai cùng thời đại. Có tận dụng thời cơ để phát triển hay không phải nhìn lại chính mình. Hội nhập đi đôi với cải cách thể chế, đổi mới từ bên trong, để theo kịp bước tiến bên ngoài.
Những cơ hội mà hội nhập kinh tế quốc tế mang lại rất lớn nhưng nếu không tận dụng được nó sẽ mất đi, thậm chí trở thành nguy cơ, bởi lẽ nó gắn liền với những thách thức ngoại lai và những cản ngại, yếu kém nội tại, cố hữu trong nền kinh tế chậm khắc phục. Điều này hầu hết giới chuyên gia đầu ngành đã nhìn nhận, chỉ rõ tại Diễn đàn kinh tế mùa Xuân và mùa Thu năm nay (xem chủ đề Cải cách - Hội nhập trên số báo này).
Sức cạnh tranh của nền kinh tế Việt Nam liên tục được cải thiện nhưng đến nay vẫn chưa như kỳ vọng, thể hiện sự yếu kém nhiều mặt so với các nước; kể cả các nước trong khu vực. Đây là bài toán khó, cần hóa giải nhanh để nước ta sánh vai cùng các nước trên chặng đường phát triển mới.
