Sáng 26-5, các đại biểu Quốc hội (ĐB) thảo luận ở hội trường về dự án Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi). Dự thảo có tính đột phá lớn là dự kiến điều chỉnh phân cấp phân quyền về ngân sách. Bên hành lang Quốc hội, Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc trao đổi với báo chí về một số vấn đề liên quan.
Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc
Về nội dung điều tiết ngân sách Trung ương - địa phương, nhiều ĐB chưa thực sự thống nhất với dự thảo,Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc cho rằng, việc đầu tư xây dựng hạ tầng như đường cao tốc, các công trình kết nối liên vùng không thể chỉ dựa vào ngân sách của từng địa phương, đặc biệt là các tỉnh nghèo như: Hà Giang, Lào Cai, Sơn La, Gia Lai hay Kon Tum. Những tỉnh này khó có đủ nguồn lực để đầu tư cho hạ tầng. Vì vậy, Trung ương cần thực hiện vai trò điều tiết ngân sách để hỗ trợ các địa phương đầu tư phát triển.
Trong khi đó, các địa phương như Hà Nội, TPHCM, Hải Phòng hay Đà Nẵng, thu được nguồn thu lớn từ đất đai và thường xuyên vượt dự toán ngân sách. Tuy nhiên, cũng cần nhìn nhận rằng những địa phương này đã và đang được Trung ương đầu tư rất lớn về hạ tầng, tạo điều kiện thuận lợi để phát triển kinh tế - xã hội.
Vì vậy, việc điều tiết từ ngân sách của các địa phương giàu để hỗ trợ các địa phương khó khăn là cần thiết để đảm bảo sự phát triển cân bằng, hài hòa giữa các vùng miền.
Luật Ngân sách nhà nước quy định ngân sách địa phương do HĐND cấp tỉnh quyết định. Phó Thủ tướng cho biết, Trung ương không can thiệp vào việc chi tiêu cụ thể của địa phương, nhưng các khoản chi phải tuân thủ đúng định mức, tiêu chuẩn, chế độ do Nhà nước quy định. Ví dụ, đầu tư xây dựng phải theo đúng trình tự, thủ tục, định mức do Bộ Xây dựng ban hành. Chính quyền địa phương có toàn quyền quyết định công trình nào sẽ làm, chi bao nhiêu, phân cấp đến đâu… nhưng vẫn phải chấp hành quy định chung.
Theo Phó Thủ tướng, việc phân bổ ngân sách nhà nước đã được Chính phủ trình Quốc hội ngay từ đầu năm và được công khai minh bạch. Quốc hội không quyết từng khoản chi tiết mà chỉ phân bổ ngân sách ở mức ngành, bộ hoặc tỉnh. Khi có điều chỉnh lớn về tỷ lệ phân bổ, như tăng tỷ lệ chi cho một lĩnh vực nào đó, thì mới trình lại Quốc hội. Ví dụ, chúng ta vừa quy định đầu tư cho khoa học công nghệ là 3% GDP - thì phải có nghị quyết của Quốc hội.
Chính phủ là cơ quan quản lý, điều hành ngân sách, trong đó có việc quyết toán ngân sách và phân bổ chi tiết trong các tỷ lệ đã được duyệt. Ví dụ như trong ngân sách dành cho giáo dục (20%), khoa học công nghệ (3%), việc phân chia cụ thể cho đầu tư, chi thường xuyên, tiền lương, mua sắm… là do Chính phủ, thậm chí là do từng bộ ngành cụ thể đảm nhiệm. Đây chính là phân cấp và phân quyền: cấp nào làm thì cấp đó chịu trách nhiệm; cấp trên không can thiệp vào chi tiết nhưng vẫn kiểm tra, giám sát.
Qua thảo luận, nhiều ý kiến đề nghị cân nhắc lại về nguồn thu từ tiền sử dụng đất tại các đô thị lớn. Một số ý kiến đề nghị cho Hà Nội, TPHCM được giữ lại 100% để triển khai các dự án lớn. Theo Phó Thủ tướng, hiện tại, TPHCM được giữ lại 100% tiền sử dụng đất, nhưng sắp tới có thể sẽ điều chỉnh giảm. Điều này là hợp lý vì tiền sử dụng đất là nguồn thu quốc gia chứ không chỉ của riêng địa phương nào. Các địa phương như Hà Nội, TPHCM, Đà Nẵng hay Hải Phòng là nơi tập trung nguồn thu này lớn, nhưng cũng là những nơi đã được đầu tư hạ tầng rất nhiều.
Do đó, việc điều tiết lại một phần nguồn thu từ các thành phố lớn là cần thiết để Chính phủ có nguồn lực đầu tư vào các công trình trọng điểm quốc gia như: sân bay Long Thành, đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, các tuyến đường liên tỉnh, cảng biển; hỗ trợ các địa phương nghèo không có nguồn thu từ đất như: Lai Châu, Hà Giang, Sơn La, Gia Lai…
“Nếu không điều tiết hợp lý, Chính phủ sẽ phải đi vay để đầu tư. Cho nên, điều quan trọng nhất vẫn là phải sử dụng đồng tiền hiệu quả, điều hành kinh tế vĩ mô tốt và đảm bảo phát triển toàn diện, bao trùm, công bằng giữa các vùng miền. Ai cũng muốn giữ lại toàn bộ nguồn thu để chi tiêu, nhưng nếu vậy thì ai sẽ lo cho vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới?”, Phó Thủ tướng đặt vấn đề, đồng thời khẳng định, quản lý ngân sách phải phù hợp với điều kiện từng địa phương và tổng thể quốc gia.
