Xung đột bước vào giai đoạn tiêu hao
Những ngày gần đây, Nga đẩy mạnh các mũi tấn công ở các hướng Bakhmut, Ugledar và Kremina ở miền Đông Ukraine. Các trận chiến đô thị đang diễn ra khốc liệt ở Bakhmut. Đây là một trung tâm vận chuyển lớn được sử dụng như một cơ sở hậu cần quan trọng của Ukraine ở Donbass. Theo các nhà phân tích quân sự, Bakhmut không có nhiều giá trị về mặt chiến lược, nhưng Nga sẽ sử dụng thành phố này như một bước đệm hướng tới việc giành quyền kiểm soát toàn bộ vùng Donbass, một trong những mục tiêu Tổng thống Vladimir Putin tuyên bố khi phát động chiến dịch quân sự hồi tháng 2-2022.
Ukraine cũng kiên quyết giữ vững tuyến phòng thủ tại Bakhmut bởi cuộc giao tranh tại Bakhmut có thể tạo ra một bước ngoặt mới trong cuộc xung đột. Bakhmut là một phần của tuyến phòng thủ dài 70km, được Ukraine xây dựng sau cuộc xung đột tại Donbass năm 2014. Bakhmut cũng là trung tâm hậu cần cho các hoạt động quân sự của Ukraine ở vùng Donbass.
Trong khi đó, tại Hội nghị An ninh Munich mới đây, các nước châu Âu và NATO đã cam kết sẽ ủng hộ mạnh mẽ hơn và cung cấp thêm vũ khí cho Ukraine, kể cả các khí tài hạng nặng. Lãnh đạo các quốc gia hàng đầu của phương Tây, từ Thủ tướng Đức Olaf Scholz, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Thủ tướng Anh Rishi Sunak, Phó Tổng thống Mỹ Kamala Harris, hay Tổng thư ký NATO… đều kêu gọi các nước đồng minh NATO tăng gấp đôi nỗ lực cung cấp vũ khí cho Ukraine.
Không có bất cứ một phát biểu nào nhắc đến việc cần tìm các giải pháp ngoại giao cho xung đột. Người duy nhất nhắc đến điều đó là Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, nhưng ông cũng tuyên bố cần phải viện trợ vũ khí mạnh mẽ cho Ukraine để đánh bại Nga trên chiến trường, khi đó thì mới có thể khởi động bất cứ nỗ lực đàm phán nào theo ý muốn của chính quyền Ukraine. Điều này cho thấy, sẽ không có bất cứ đối thoại, xuống thang nào giữa phương Tây và Nga vào thời điểm này và phương Tây đang ngày càng trở nên cứng rắn trong cách tiếp cận giải quyết xung đột Nga - Ukraine.
Tuy nhiên trên chiến trường, hiện chưa có bên nào tỏ ra có ưu thế vượt trội trong cuộc xung đột Nga - Ukraine. Vì thế, xung đột đã bước vào giai đoạn tiêu hao, cả vật chất lẫn sinh lực, xem ai có sức chịu đựng lâu hơn. Nhà phân tích Yohann Michel của Viện Nghiên cứu chiến lược quốc tế (Anh) dự đoán xung đột sẽ vẫn còn “những tháng dài” phía trước. Trong khi đó, Giám đốc Chương trình nghiên cứu Nga tại Trung tâm Phân tích hải quân ở Washington, D.C. (Mỹ) cho rằng cuộc chiến sẽ kéo dài vài năm nữa. Ông nói: “Các cuộc chiến thường có xu hướng diễn ra lâu hơn dự đoán, đặc biệt là các cuộc xung đột trong thời hiện đại”. Các nhà phân tích nhìn chung đều nhất trí rằng, một thỏa thuận ngoại giao nhằm chấm dứt xung đột giữa Nga và Ukraine dường như không thể bắt đầu. Tổng thống Nga Vladimir Putin cũng như Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đều tỏ thái độ không nhân nhượng hay từ bỏ yêu cầu của mình.
Trong bối cảnh đó, sáng 23-2 (theo giờ Việt Nam), Đại hội đồng LHQ khóa 77 đã nhóm họp phiên đặc biệt nhân sự kiện tròn một năm Nga mở chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine. Phiên họp dự kiến kéo dài hai ngày và sẽ dành thời gian thảo luận, bỏ phiếu về một dự thảo nghị quyết mới hướng tới mục tiêu chấm dứt xung đột và lập lại hòa bình trong khu vực. Phát biểu tại phiên họp, Tổng thư ký LHQ Antonio Guterres nhấn mạnh “hòa bình thực sự và lâu dài cần phải đặt trên nền tảng Hiến chương LHQ và luật pháp quốc tế. Xung đột càng kéo dài thì khó khăn càng nhiều”. Ông Guterres đồng thời kêu gọi các nước thành viên ủng hộ sáng kiến mới đây của LHQ dành một gói hỗ trợ nhân đạo trị giá 5,6 tỷ USD giúp người dân Ukraine.
Kinh tế toàn cầu thiệt hại hơn 1.600 tỷ USD
Cuộc xung đột tại Ukraine đã trở thành cuộc chiến tàn khốc nhất ở châu Âu kể từ sau chiến tranh Lạnh, với gần 19.000 dân thường thiệt mạng và bị thương. Gần 13 triệu người, tức hơn 1/3 dân số Ukraine phải rời bỏ nhà cửa đi lánh nạn. Ukraine cũng đã mất quyền kiểm soát một dải bờ biển, trong khi nền kinh tế bị tê liệt. Ngân hàng Thế giới ước tính chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga đã tàn phá nền kinh tế Ukraine, khiến quy mô Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) bị thu hẹp 1/3, với thiệt hại lên tới 350 tỷ USD.
Còn đối với Nga, các biện pháp trừng phạt của phương Tây đã làm giảm doanh thu từ năng lượng và các mặt hàng xuất khẩu khác. 300 tỷ USD dự trữ ngoài tệ ở nước ngoài của Nga đã bị đóng băng. Các chính phủ phương Tây sau đó chuyển sang chặn tất cả đầu tư nước ngoài; ngắt kết nối 3/4 lĩnh vực tài chính của Nga và cấm vận năng lượng của nước này. Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) dự báo nền kinh tế Nga sẽ tiếp tục suy giảm trong năm nay.
Không dừng lại ở biên giới Ukraine và Nga, tác động kinh tế của cuộc xung đột được cảm nhận rõ trên khắp thế giới. Xung đột đã làm trầm trọng thêm một loạt vấn đề của kinh tế thế giới như khủng hoảng lương thực, phân bón, năng lượng, lạm phát và bất ổn kinh tế. Theo chuyên gia Tracey German, giáo sư về xung đột và an ninh tại Đại học Hoàng gia Anh, chiến tranh “đã thực sự làm nổi bật sự mong manh” của một thế giới kết nối với nhau giống như đại dịch đã làm và tác động kinh tế đầy đủ vẫn chưa được cảm nhận hết.
Kết quả một nghiên cứu của Viện Kinh tế Đức Cologne cho thấy cuộc khủng hoảng ở Ukraine đã gây thiệt hại cho nền kinh tế toàn cầu hơn 1.600 tỷ USD. Nghiên cứu cũng dự báo tổng thiệt hại do xung đột tại Ukraine đối với nền kinh tế toàn cầu năm 2023 sẽ thấp hơn một chút so với năm 2022, một phần là do thị trường năng lượng và tài nguyên thế giới được dự báo bớt căng thẳng.
Trước xung đột, Nga và Ukraine là hai nhà cung cấp lương thực hàng đầu cho châu Phi, Trung Đông và một phần châu Á - nơi nhiều người đang phải đương đầu với tình trạng mất an ninh lương thực. Xung đột bùng nổ đã làm gián đoạn nguồn cung, đẩy giá lương thực lên cao bất chấp nỗ lực của LHQ trong việc nối lại thỏa thuận vận chuyển ngũ cốc giữa Nga và Ukraine qua Biển Đen. Trong tháng 1, Ukraine xuất khẩu khoảng 3 triệu tấn ngũ cốc và dầu hướng dương, giảm so với mức 3,7 triệu tấn hồi tháng 12-2022. Trong tháng 2 này, Ukraine có kế hoạch xuất 2,8 triệu tấn, nhưng đến ngày 20-2 mới đạt khoảng 1,5 triệu tấn (theo số liệu của LHQ).
Xuất khẩu ngũ cốc của Ukraine thông thường sẽ giảm dần từ tháng 1, khi sản lượng tồn kho không còn nhiều. Tuy nhiên, những tắc nghẽn do chiến sự gây ra khiến mức sụt giảm này lớn hơn dự báo của giới phân tích. Ông Andrey Sisov, Giám đốc điều hành hãng tư vấn nông nghiệp SovEcon ở khu vực Biển Đen nhận định: “Không nhiều thương lái tỏ ra hào hứng với việc bán ngũ cốc có nguồn gốc từ Ukraine, trừ khi họ có được thông tin minh bạch về gia hạn thỏa thuận xuất khẩu”. Điều phối viên Chương trình Lương thực thế giới tại Ukraine Jakob Kern thì nhấn mạnh: “Ukraine là nước xuất khẩu lúa mì lớn thứ năm trên thế giới và nằm trong top 3 về ngô, lúa mạch và hạt hướng dương. Trước cuộc xung đột, Ukraine từng nuôi sống cả thế giới, giờ đây họ cần sự giúp đỡ để nuôi sống chính mình”.
