Lời kêu gọi này đến sau khi Trung Quốc thực hiện một loạt nỗ lực ngoại giao để giành được sự ủng hộ từ các quốc gia thuộc khối Nam toàn cầu như: Indonesia, Brazil và Nam Phi.
Theo Li Hui, đặc phái viên của Trung Quốc về các vấn đề Á-Âu, ba quốc gia này giữ vai trò quan trọng vì họ duy trì liên lạc với tất cả các bên liên quan trong xung đột.
Mặc dù Trung Quốc cố gắng định vị mình là người hòa giải, nhưng việc không tham dự hội nghị hòa bình gần đây ở Thụy Sĩ đã khiến nhiều người nghi ngờ về hiệu quả của nỗ lực này.
Kế hoạch hòa bình của Trung Quốc
Sau một năm im lặng về vấn đề này, Trung Quốc đã công bố kế hoạch hòa bình của mình vào tháng 2/2023, trùng với kỷ niệm một năm cuộc xung đột. Kế hoạch bao gồm 12 điểm chính nhằm đạt được giải pháp chính trị cho cuộc xung đột, kêu gọi ngừng bắn, tôn trọng toàn vẹn lãnh thổ và khởi động lại các cuộc đàm phán hòa bình giữa Nga và Ukraine.
Đề xuất cũng nhấn mạnh việc chấm dứt "tâm lý Chiến tranh lạnh", ám chỉ sự bá quyền của Mỹ. Trung Quốc còn kêu gọi dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt đối với Nga, thiết lập các hành lang nhân đạo và đảm bảo xuất khẩu ngũ cốc không bị gián đoạn, điều quan trọng đối với Trung Quốc vì nước này phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu ngũ cốc từ Ukraine.
Tuy nhiên, kế hoạch này đã bị chỉ trích vì không đề cập rõ ràng đến những tranh chấp lãnh thổ giữa Kiev và Moscow và thiếu ngôn ngữ ràng buộc cụ thể để giải quyết các điểm mâu thuẫn quan trọng.
Phản ứng của Ukraine và phương Tây
Ban đầu, Ukraine thể hiện sự quan tâm thận trọng đối với sự tham gia của Trung Quốc. Tổng thống Volodymyr Zelenskyy từng nói rằng việc Trung Quốc bắt đầu bàn về Ukraine là một dấu hiệu tích cực.
Tuy nhiên, các quan chức Ukraine khẳng định rằng bất kỳ kế hoạch hòa bình nào cũng phải bao gồm việc rút quân Nga khỏi biên giới năm 1991, điều không được đề cập trong đề xuất của Trung Quốc.
Phương Tây, đặc biệt là Mỹ và NATO, đã tỏ ra hoài nghi về sự trung lập của Bắc Kinh trong cuộc xung đột. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen đã chỉ trích kế hoạch này thiếu các bước cụ thể và cho rằng Trung Quốc "đã đứng về phía Nga" bằng cách ký thỏa thuận hữu nghị không giới hạn ngay trước khi Nga xâm nhập Ukraine.
Không khí ngờ vực
Việc Trung Quốc từ chối tham gia hội nghị hòa bình Ukraine ở Thụy Sĩ vào tháng 6/2024 đã gây ra nhiều chỉ trích. Hội nghị này tập trung vào kế hoạch hòa bình của Zelenskyy, bao gồm việc rút hoàn toàn quân đội Nga khỏi Ukraine.
Trong khi Nga không được mời, Trung Quốc đã từ chối lời mời tham gia và vận động chống lại hội nghị, gây nghi ngờ về sự cam kết của Bắc Kinh đối với quá trình hòa giải.
Trung Quốc biện minh cho quyết định của mình bằng cách nhấn mạnh rằng Nga bị loại khỏi hội nghị và sự kiện chỉ tập trung vào kế hoạch của Zelenskyy mà bỏ qua các sáng kiến khác, bao gồm đề xuất của Trung Quốc.
Nỗ lực của Trung Quốc nhằm khôi phục đề xuất hòa bình cho Ukraine được thúc đẩy bởi các lo ngại khu vực và mong muốn khẳng định vai trò của mình trên trường quốc tế. Tuy nhiên, thành công của kế hoạch này vẫn phụ thuộc vào việc Bắc Kinh có thể điều hướng các địa chính trị phức tạp của cuộc chiến hay không.
