Thủ tục thông quan quá phức tạp

Những bất cập trong thủ tục xuất nhập khẩu hàng hóa qua biên giới một lần nữa được đề cập tại hội thảo về đơn giản hóa thủ tục quản lý chuyên ngành đối với hàng hóa xuất nhập khẩu cuối tuần qua tại Hà Nội.

Doanh nghiệp dùng ô tô chở báo cáo

Thực hiện chế độ báo cáo xuất nhập tồn nguyên vật liệu của doanh nghiệp chế xuất trong 9 tháng năm 2014, Samsung Electronics Việt Nam tốn khoảng 70 triệu đồng tiền in báo cáo, tiếp đó doanh nghiệp này phải dùng ô tô chở báo cáo đến Hải quan tỉnh Bắc Ninh để hoàn tất các thủ tục xuất nhập khẩu hàng hóa.

Đó là bất cập về thủ tục xuất nhập khẩu hàng hóa qua biên giới được bà Đặng Bình An, chuyên gia tư vấn của Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ tại Việt Nam (USAID Việt Nam) nêu ra. Theo bà An, hiện nay các doanh nghiệp đang thực hiện khai hải quan điện tử và sự phản hồi thông tin từ cơ quan hải quan khá nhanh, đây là tín hiệu tích cực trong hoạt động thông quan hàng hóa tại các cửa khẩu.

Tuy nhiên, các doanh nghiệp xuất nhập khẩu hàng hóa vẫn gặp nhiều khó khăn, như làm thủ tục hải quan điện tử vẫn phải xuất trình hồ sơ giấy; yêu cầu xuất trình giấy tờ ở mỗi địa điểm làm thủ tục hải quan khác nhau; mỗi tờ khai hải quan điện tử chỉ được khai tối đa 50 dòng hàng hóa; việc luân chuyển chứng từ nộp thuế từ ngân hàng đến kho bạc chưa kịp thời...

Báo cáo đánh giá của USAID về thực trạng cải cách thủ tục hành chính đối với hoạt động thương mại qua biên giới tại Việt Nam cũng chỉ ra rằng vấn đề quản lý chuyên ngành trong hoạt động xuất nhập khẩu hiện nay còn phức tạp, trùng lặp làm mất nhiều thời gian và chi phí của doanh nghiệp. Danh mục hàng hóa cần quản lý chuyên ngành quy định quá nhiều, không mô tả rõ mặt hàng thuộc đối tượng phải kiểm tra, chưa quy định đầy đủ quy chuẩn Việt Nam của toàn bộ sản phẩm thuộc danh mục quản lý chuyên ngành.

Trong khi đó, lượng hàng hóa xuất nhập khẩu nằm trong danh mục quản lý chuyên ngành chiếm tỷ lệ quá lớn trong tổng lượng hàng hóa xuất nhập khẩu, như tại TPHCM khoảng 60%, TP Hải Phòng 50%. Cùng một loại hàng hóa có nguồn gốc từ sữa, chè, gỗ khi tham gia hoạt động xuất nhập khẩu lại chịu sự quản lý về chuyên ngành của nhiều cơ quan như Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp - Phát triển nông thôn, Bộ Khoa học - Công nghệ.

Hải quan kêu khó

Để rút ngắn thời gian giải phóng hàng tại các cửa khẩu từ 22 ngày xuống 14-15 ngày như mục tiêu đề ra, USAID khuyến nghị cơ quan hải quan cần tuân thủ quy định trong thông quan hàng hóa, không yêu cầu doanh nghiệp nộp hoặc xuất trình chứng từ ngoài quy định, bỏ quy định đóng dấu xác nhận trên tờ khai in khi thực hiện tờ khai hải quan điện tử.

Mặt khác khi áp dụng hải quan điện tử, cơ quan hải quan cần cho phép doanh nghiệp khai gộp những dòng hàng có cùng mã HS, thuế suất và xuất xứ, giảm đến mức tối thiểu danh mục hàng hóa quản lý chuyên ngành; sử dụng thông tin lẫn nhau giữa các bộ, ngành khi thực hiện cấp giấy chứng nhận hợp chuẩn; mở rộng sự thừa nhận lẫn nhau về chất lượng hàng hóa với các nước, đặc biệt các nước phát triển nhằm giảm chi phí hoạt động xuất nhập khẩu.

Chia sẻ với những khó khăn của doanh nghiệp xuất nhập khẩu, ông Ngô Minh Hải, Phó Cục trưởng Cục Giám sát và quản lý hải quan (Tổng cục Hải quan), cho rằng hải quan cũng là cơ quan thực hiện các văn bản pháp luật liên quan đến lĩnh vực xuất nhập khẩu. Những khó khăn doanh nghiệp gặp phải với các lô hàng xuất nhập khẩu cũng là khó khăn cơ quan hải quan đang gặp phải.

Các đơn vị gác cửa biên giới đang thực hiện quy định của 19 luật quản lý chuyên ngành, cùng với hơn 30 nghị định hướng dẫn, gần 200 thông tư, quyết định của các bộ, ngành về điều kiện xuất nhập khẩu. Sự thiếu rõ ràng trong quy định, cùng một văn bản có nhiều cách hiểu khác nhau cũng đang làm khó cơ quan hải quan. Một thực tế được ông Hải nêu ra, đó là lực lượng kiểm tra chuyên ngành ở cửa khẩu còn thiếu và yếu.

Vì thế, cần xây dựng bộ tiêu chuẩn, quy chuẩn kiểm tra hàng hóa thông quan để cơ quan hải quan dễ thực hiện nhiệm vụ. Bên cạnh đó, việc không thống nhất trong đánh mã HS đối với hàng hóa thông quan giữa các bộ, ngành cũng làm khó hải quan. Đặc biệt hiện rất nhiều văn bản ban hành từ lâu trong lĩnh vực hải quan chưa được cập nhật. Bất cập này đang khiến cơ quan hải quan gặp nhiều khó khăn trong thực hiện quy định danh mục hàng hóa bắt buộc phải kiểm tra ngay tại cửa khẩu và những mặt hàng cho phép thông quan kiểm tra sau.

Từ những khó khăn doanh nghiệp xuất nhập khẩu đang gặp phải, bà Đinh Ánh Tuyết, đại diện Ford Việt Nam, đề nghị cơ quan hải quan nên có tài khoản chuyên thu tại ngân hàng, không phải từ kho bạc như hiện nay. Việc chuyển tiền thanh toán thuế, phí xuất nhập khẩu của doanh nghiệp cũng cần được thực hiện thông qua hình thức chuyển khoản, thay vì tiền mặt. Nếu làm được điều này sẽ rút ngắn thời gian chờ thông quan hàng hóa khoảng 1 ngày.

Bình luận về báo cáo đánh giá của USAID, TS. Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), cho rằng nỗi khổ của doanh nghiệp xuất nhập khẩu đang phải gánh chịu là do thủ tục xuất nhập khẩu hàng hóa tồn tại nhiều bất cập. Các cơ quan làm thủ tục thông quan rất tùy tiện trong áp dụng quy định, đã kéo dài thời gian chờ thông quan hàng hóa, gây tốn kém cho doanh nghiệp.

Cải cách trong lĩnh vực hải quan không đơn giản, nhưng dư địa cải cách còn nhiều, nên thay đổi trong quản lý chuyên ngành với hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa là cần thiết để từng bước cải thiện môi trường kinh doanh.