Đây là định hướng hành động và tầm nhìn phát triển của Việt Nam trong giai đoạn mới, thể hiện quyết tâm củng cố nội lực, phát huy trí tuệ và khơi dậy sức mạnh dân tộc để vươn lên vững chắc.
Gia công chi tiết phụ trợ tại Công ty TNHH Sản xuất Thương mại Cát Thái, Khu Công nghệ cao TPHCM. Ảnh: HOÀNG HÙNG
Tự chủ chiến lược không đồng nghĩa với khép kín, biệt lập
Không quốc gia nào có thể phát triển bền vững nếu không tự xác định con đường của mình. Tự chủ chiến lược không đồng nghĩa với khép kín hay biệt lập. Đó là khả năng chủ động hội nhập, thích ứng và phát triển bằng nội lực dân tộc.
Một quốc gia trưởng thành là quốc gia có tư duy độc lập, tầm nhìn riêng và bản lĩnh tự định hình tương lai, không chạy theo mô hình vay mượn, không lệ thuộc vào sức mạnh bên ngoài. Điều quyết định vị thế quốc gia không nằm ở tài nguyên hay vị trí địa lý mà ở năng lực điều hành đất nước trong thế tự chủ, thích ứng và sáng tạo.
Trong hơn 3 thập niên qua, Việt Nam đã chuyển mình mạnh mẽ từ nền kinh tế khép kín sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, từng bước hội nhập, làm chủ công nghệ, mở rộng thương mại và xây dựng hạ tầng.
Tuy nhiên, trong giai đoạn mới, khi các động lực truyền thống như vốn đầu tư, lao động giá rẻ và khai thác tài nguyên suy giảm, đất nước đang đứng trước ngã rẽ quan trọng là tiếp tục tăng trưởng theo quán tính cũ hay bước vào chu kỳ cải cách thể chế để tạo đột phá.
Muốn tiến lên, Việt Nam cần tháo gỡ “bộ ba hạn chế” đang kìm hãm năng lực phát triển gồm năng suất nhân tố tổng hợp thấp, tỷ lệ nội địa hóa còn hạn chế và khả năng tiếp cận thị trường chưa cao. Khi dòng vốn trong nước không tìm được điểm đến hiệu quả trong sản xuất, nó dễ chuyển sang đầu cơ, làm giảm hiệu quả kinh tế.
Trong khi đó, cơ chế điều tiết và định hướng vốn vào sản xuất, đổi mới sáng tạo chưa thực sự hiệu quả, khiến nền kinh tế thiếu động lực tăng trưởng dài hạn.
Bên cạnh đó, tăng trưởng còn phụ thuộc lớn vào khu vực doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) và vốn đầu tư công, trong khi doanh nghiệp nội địa chưa đủ sức cạnh tranh trong chuỗi giá trị toàn cầu.
Hạ tầng giao thông và logistics còn yếu, thể chế kinh doanh còn nhiều rào cản, chính sách thuế, tín dụng và đất đai chưa tạo động lực để doanh nghiệp mở rộng quy mô. Những hạn chế này khiến năng lực nội sinh của nền kinh tế chưa được phát huy đầy đủ.
Khẳng định vị thế bằng chất lượng, tri thức và bản lĩnh văn hóa
Tự chủ để vươn mình trước hết là tự chủ về năng lực kinh tế, khi Việt Nam có thể đứng vững bằng sức sản xuất, sức sáng tạo và năng lực tổ chức của chính mình. Trọng tâm là tháo gỡ “bộ ba hạn chế” thông qua tái cấu trúc hệ thống chính sách theo hướng tích hợp thể chế, hạ tầng và dữ liệu trong một khung thống nhất nhằm tạo động lực tăng trưởng nội sinh và hình thành mô hình phát triển tích hợp.
Nếu cách tiếp cận tăng trưởng truyền thống dựa vào vốn và lao động, thì phát triển tích hợp nhấn mạnh sự phối hợp liên ngành giữa thể chế định hướng, hạ tầng tạo năng lực và dữ liệu điều phối. Đây có thể là hướng đi phù hợp cho Việt Nam trong giai đoạn tới.
Thu hoạch hoa tại Vườn lan Thanh Hà, xã Tân An Hội, TPHCM. Ảnh: HOÀNG HÙNG
Tự cường để vững chắc thể hiện ở ý chí kiên định, khả năng thích ứng và tinh thần đổi mới không ngừng. Việt Nam đã chứng minh năng lực vượt khó qua nhiều giai đoạn thử thách, từ khủng hoảng tài chính đến đại dịch toàn cầu, nhờ sự đoàn kết, linh hoạt và bền bỉ của toàn dân tộc.
Trong bối cảnh mới, tự cường là khả năng đứng vững trước khó khăn, sự chủ động tiến lên bằng đổi mới sáng tạo, cải cách thể chế và phát huy trí tuệ con người.
Không dân tộc nào có thể đi xa nếu thiếu niềm tin vào chính mình. Sự tự tin của Việt Nam hôm nay bắt nguồn từ con người Việt Nam thông minh, cần cù, sáng tạo và dám vươn ra thế giới. Trong bối cảnh toàn cầu tái định hình, Việt Nam chỉ có thể vươn lên khi khẳng định vị thế bằng chất lượng, tri thức và bản lĩnh văn hóa. Thiếu tự tin, chúng ta sẽ mãi là người gia công; có tự tin và đổi mới, Việt Nam sẽ trở thành trung tâm sản xuất và sáng tạo của khu vực.
Tinh thần tự tin kiến tạo thể hiện trong tư tưởng thể chế đồng hành cùng doanh nghiệp. Nhà nước cần là nhạc trưởng, dẫn dắt bằng luật pháp, chiến lược và tầm nhìn dài hạn; thị trường là dàn nhạc, vận hành bằng sáng tạo, cạnh tranh và hiệu quả. Khi hai yếu tố này hòa quyện, Việt Nam sẽ có một hệ sinh thái phát triển tự chủ, tự cường, tự tin, đủ sức vững vàng trước biến động và sẵn sàng bứt phá trong hội nhập.
Thế kỷ XXI là kỷ nguyên của giá trị nội sinh, nơi sức mạnh quốc gia được xác định bởi chất lượng thể chế, năng lực sáng tạo và bản lĩnh văn hóa con người. Chiến lược phát triển của Việt Nam cần lấy doanh nghiệp làm hạt nhân, con người làm trung tâm và thể chế làm động lực, hướng tới nền tảng bền vững dựa trên văn hóa, tri thức và công nghệ.
Tự chủ để vươn mình, tự cường để vững chắc là chiến lược phát triển của dân tộc Việt Nam trong kỷ nguyên mới. Khi thể chế vững, doanh nghiệp mạnh, con người tự tin và xã hội đoàn kết, đất nước sẽ vươn ra biển lớn bằng nội lực, hướng tới một tương lai độc lập, thịnh vượng và bền vững.
