Thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp “cất cánh”
Lâu nay, TPHCM đã được biết đến là một "vườn ươm" khởi nghiệp năng động của cả nước. Không những thế, TPHCM hiện đã trở thành siêu đô thị mới hưởng những nền tảng vững chắc này cùng với nguồn nhân lực chất lượng cao, hạ tầng công nghệ phát triển, và sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính sách của nhà nước.
Trên nền tảng đó, hệ sinh thái khởi nghiệp số sẽ là động lực bứt phá của siêu đô thị mới. Tuy nhiên, để hệ sinh thái này thực sự "cất cánh", cần hoàn thiện một số trụ cột.
Đầu tiên, chính quyền siêu đô thị cần phải ban hành các chính sách vượt trội, tạo ra một môi trường pháp lý thông thoáng và linh hoạt để thu hút và giữ chân các chuyên gia, nhân tài, đặc biệt là người Việt Nam ở nước ngoài, bao gồm những cơ chế thí điểm về thuế, vốn đầu tư mạo hiểm, và thủ tục hành chính "một cửa" đặc biệt dành cho các doanh nghiệp khởi nghiệp (startup) công nghệ.
Thứ hai, muốn có một đô thị thông minh, chúng ta phải có một chính quyền số hiệu quả, cần đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng dữ liệu và xây dựng một nền tảng dữ liệu mở để các startup có thể khai thác, phát triển các ứng dụng và giải pháp thông minh cho TP.HCM
Thứ ba, siêu đô thị cần tạo ra một mạng lưới kết nối chặt chẽ giữa các tập đoàn lớn (đại bàng) và các startup nhỏ (chim sẻ). Khuyến khích các tập đoàn lớn đầu tư, hỗ trợ và mua lại các startup tiềm năng, tạo ra một vòng tuần hoàn phát triển bền vững và thúc đẩy đổi mới sáng tạo từ cả hai phía.
Thứ tư, cần có một chương trình giáo dục tiên phong, kết hợp chặt chẽ giữa trường học và doanh nghiệp để đào tạo ra một thế hệ nhân lực có tư duy khởi nghiệp, sáng tạo và sẵn sàng đối mặt với những thách thức của kỷ nguyên số.
Thứ năm, xây dựng các trung tâm đổi mới sáng tạo chuyên sâu như thành lập các trung tâm chuyên biệt cho từng lĩnh vực như AI, Big Data, Fintech, Bio-Tech, Green-Tech... để các startup có thể nhận được sự hỗ trợ tốt nhất về công nghệ, vốn và mạng lưới kết nối.
Biến tầm nhìn thành hiện thực
Nhìn xa hơn, để TPHCM trở thành một trung tâm khởi nghiệp số đẳng cấp khu vực, chúng ta cần xây dựng một nền tảng vững chắc, bao gồm ba yếu tố cốt lõi bao gồm vốn đầu tư, con người và chính sách, thể chế. Trong đó, vốn đầu tư mạo hiểm là “dòng máu” nuôi dưỡng sự sáng tạo.
TPHCM cần có các chính sách ưu đãi, hấp dẫn về thuế, thủ tục hành chính để thu hút các quỹ đầu tư mạo hiểm hàng đầu thế giới đến hoạt động và đặt văn phòng đại diện tại TPHCM. Đồng thời, khuyến khích các doanh nghiệp, tập đoàn lớn trong nước thành lập các quỹ đầu tư mạo hiểm của riêng mình, nhằm mục đích hỗ trợ các startup - nhóm tiếp cận vốn khó khăn - ở giai đoạn đầu và giúp họ phát triển bền vững.
TPHCM cũng cần có các chương trình hỗ trợ tài chính, các quỹ hỗ trợ khởi nghiệp và các cuộc thi khởi nghiệp để giúp các startup vượt qua giai đoạn này.
Trong đó, nguồn nhân lực chất lượng cao là “bộ não” của hệ sinh thái. Mô hình hợp tác "3 nhà" (Nhà nước - nhà trường - doanh nghiệp) cần được đẩy mạnh và đi vào thực chất hơn. Các trường đại học cập nhật chương trình đào tạo, tích hợp các kiến thức về khởi nghiệp và công nghệ số vào mọi ngành học.
Doanh nghiệp tham gia vào quá trình đào tạo, cung cấp các dự án thực tế và cơ hội thực tập cho sinh viên. Nhà nước cần có chính sách khuyến khích và kết nối các thành phần này.
Đồng thời, TPHCM cần xây dựng các chương trình ươm tạo và tăng tốc chuyên nghiệp, cung cấp cho các startup sự tư vấn, cố vấn từ các chuyên gia và cơ hội kết nối các nhà đầu tư và đối tác.
TPHCM cũng cần có một chiến lược thu hút và giữ chân nhân tài toàn diện. Đặc biệt, chính sách và thể chế sẽ là “bệ phóng” cho startup như thí điểm sandbox cho các các mô hình kinh doanh mới như FinTech, PropTech.
Chính sách sandbox sẽ giúp học hỏi, đánh giá và đưa ra các quy định phù hợp trong tương lai. Ngoài ra, cần có các chính sách ưu đãi về thuế cho các startup công nghệ trong những năm đầu hoạt động, đặc biệt là các startup trong các lĩnh vực ưu tiên như công nghệ xanh, công nghệ cao, tinh gọn các thủ tục hành chính, giúp thành lập và vận hành doanh nghiệp trở nên dễ dàng hơn.
Chính quyền cũng cần đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng dữ liệu và phát triển chính quyền số, tạo ra một nền tảng dữ liệu mở để các startup có thể khai thác, phát triển ứng dụng và giải pháp thông minh. Bởi dữ liệu là nền tảng để đưa ra các quyết định chính xác và theo thời gian thực.
Để hiện thực hóa tầm nhìn “vườn ươm đại bàng” của Việt Nam và khu vực, chúng tôi đề xuất đầu tiên cần xây dựng các trung tâm đổi mới sáng tạo chuyên sâu (Innovation Hubs), như: tiếp tục phát triển và mở rộng các khu công nghệ cao, biến nơi đây thành một “thung lũng Silicon” của Việt Nam; tập trung vào việc thu hút các tập đoàn công nghệ lớn và các trung tâm R&D, tạo ra một môi trường làm việc đẳng cấp quốc tế, nơi các startup có thể học hỏi và phát triển; hình thành các trung tâm đổi mới sáng tạo theo lĩnh vực; xây dựng các trung tâm đổi mới sáng tạo chuyên sâu vào các lĩnh vực FinTech, EdTech, MedTech.
Tiếp theo là thúc đẩy sự liên kết “3 nhà” như thường xuyên tổ chức các diễn đàn, các cuộc thi khởi nghiệp, các sự kiện kết nối giữa các thành phần trong hệ sinh thái, để các startup giới thiệu sản phẩm, các nhà đầu tư có thể tìm kiếm các dự án tiềm năng và các nhà quản lý có thể lắng nghe các ý kiến, đề xuất để hoàn thiện chính sách.
Khuyến khích các dự án hợp tác công tư trong lĩnh vực công nghệ, nơi các startup có thể hợp tác với chính quyền để giải quyết các vấn đề đô thị, thí dụ như giao thông thông minh, quản lý rác thải, hay an ninh đô thị. Xây dựng một mạng lưới các chuyên gia, cố vấn từ khắp nơi trên thế giới để hỗ trợ các startup.
Kế đó, xây dựng văn hóa khởi nghiệp và chấp nhận rủi ro để nuôi dưỡng tinh thần dấn thân. Cần có các giải thưởng, các chương trình tôn vinh các startup thành công, các nhà khoa học có những phát minh đột phá để tạo động lực và truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ, khuyến khích họ dấn thân vào con đường khởi nghiệp.
TPHCM cũng cần xây dựng một văn hóa chấp nhận rủi ro và coi thất bại là một phần của quá trình học hỏi. Chính quyền và các nhà đầu tư cần có một cái nhìn cởi mở hơn về các dự án thất bại, từ đó giúp các nhà khởi nghiệp không ngại thử sức, không ngại dấn thân.
