3 yếu tố tạo nên động lực
Thứ nhất, về mặt cá nhân, bản thân ông Joe Biden là người ủng hộ Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP - tiền thân của CPTPP) trực tiếp và gián tiếp. Bởi lẽ ông Biden từng là Phó Tổng thống Mỹ thời ông Barack Obama, giai đoạn TPP được định hình với vai trò trụ cột và sự dẫn dắt của Mỹ.
Đặc biệt, ông Biden từng nói trong một buổi tranh luận ở Detroit với các đối thủ tranh cử tổng thống của Đảng Dân chủ hồi tháng 1-2019, rằng ông sẽ đàm phán lại TPP nếu trở thành tổng thống (ông nhấn mạnh: Hoặc là Trung Quốc sẽ đặt ra các quy tắc thương mại của thế kỷ 21, hoặc là chúng ta sẽ làm điều đó).
Cũng trong thời gian tranh cử tổng thống Mỹ, ông Biden nói với Trung tâm nghiên cứu Council on Foreign Relations, rằng dù TPP không phải là hiệp định hoàn hảo, nhưng nó là phương thức tốt cho các quốc gia cùng tập hợp lại để kiềm chế sự thái quá của Trung Quốc. Như vậy về logic, truyền thống và uy tín cá nhân, ông Biden đang cần tiếp tục bảo vệ những giá trị mà ông đã từng theo đuổi khi còn là phó tổng thống. Nếu ông không đưa Mỹ quay lại TPP có thể ông ủng hộ, hay chí ít cũng bị ảnh hưởng bởi quyết định rút Mỹ khỏi TPP của cựu Tổng thống Donald Trump - đối thủ chính trị số 1 của ông. Do vậy, không có gì bất thường sau khi trở thành tổng thống Mỹ, Joe Biden cần giữ lời hứa với cử tri Mỹ và để ngỏ khả năng đàm phán lại việc tái gia nhập tổ chức này.
Thứ hai, CPTPP thực chất gần như nguyên bản của TPP, chỉ thiếu 22 điều khoản liên quan trực tiếp với Mỹ đang được “treo”, và sẽ được khởi động trở lại nếu Mỹ tiếp tục tham gia. Bởi vậy, không có cản trở pháp lý và nội dung cần đàm phán nào cho việc Mỹ quay lại CPTPP. Hơn nữa, CPTPP được tất cả các bên tham gia đàm phán và ký kết đánh giá là hiệp định công bằng và cùng có lợi cho tất cả thành viên, sau chuỗi dài các cuộc đàm phán công phu và căng thẳng ngót chục năm.
Nếu có Mỹ sẽ có vai trò chủ chốt trong thúc đẩy tiến độ, chuyển hóa và nâng tầm đẳng cấp cho TPP như là hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới, có thể định dạng khuôn khổ hợp tác kinh tế quốc tế cho toàn cầu. Do vậy Mỹ không thể bỏ qua những lợi ích CPTPP sẽ đem lại cho Mỹ, khi 22 điều khoản của TPP còn “treo” ở CPTPP sẽ được khởi động lại.
Thứ ba, CPTPP với tư cách là một FTA mở, ngày càng có triển vọng hiện thực hóa mở rộng thành viên cho cả Anh, Hàn Quốc, Thái Lan và nhiều nước khác tham gia. Cụ thể, ngày 1-2-2021, Bộ trưởng Thương mại Anh Liz Truss đã chính thức đề nghị với người đồng cấp Nhật Bản và New Zealand về việc gia nhập CPTPP. Động thái này có nghĩa Anh đã trở thành quốc gia đầu tiên chính thức đăng ký tham gia CPTPP. Tiếp đó, cũng trong tháng 1-2021, chính quyền Hàn Quốc của Tổng thống Moon Jae-in cũng tuyên bố sẽ nỗ lực gia nhập CPTPP. Tại nhiều thời điểm khác nhau, Thái Lan, Philippines và Indonesia đều bày tỏ sự quan tâm đến việc tham gia CPTPP.
Ảnh minh họa. Áp lực từ Trung Quốc
Tuy nhiên, CPTPP đang đứng trước sự “nhòm ngó” từ Trung Quốc. Tháng 5-2020, Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường phát biểu tại Đại hội Đại biểu Nhân dân toàn quốc (Quốc hội), cho rằng Trung Quốc có thái độ tích cực và cởi mở đối với việc tham gia CPTPP. Trong khi đó, tại hội nghị trực tuyến APEC lần thứ 27 vào tháng 11-2020, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, đã khẳng định sẽ tích cực xem xét việc tham gia CPTPP và hiện Trung Quốc đã bắt đầu đàm phán không chính thức với các bên tham gia CPTPP.
Do đó, trong tương lai, CPTPP có khả năng vượt tầm TPP và việc Mỹ quay lại tổ chức này là lựa chọn “khôn ngoan cần thiết” để Mỹ triển khai thành công chiến lược xoay trục sang châu Á - Thái Bình Dương, góp phần tạo “cốt vật chất kinh tế”, bảo đảm tự do hóa hàng hải khu vực biển Đông, mà nước này tuyên bố từ thời ông Joe Biden là Phó Tổng thống Mỹ.
Động lực và cả áp lực này càng đậm nét hơn trong bối cảnh Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) do Trung Quốc chủ xướng vừa được ký tháng 11-2020, được kỳ vọng trở thành khu vực các nền kinh tế lớn nhất thế giới, với khối 10 quốc gia ASEAN và 5 nước khác trong khu vực Thái Bình Dương, gồm Trung Quốc, Hàn Quốc, Australia, Nhật Bản và New Zealand, chiếm khoảng 30% dân số thế giới và 30% GDP toàn cầu.
Cũng cần nhắc lại rằng, trong cương lĩnh năm 2020, Đảng Dân chủ của Tổng thống Joe Biden tuyên bố: “Chúng tôi sẽ không đàm phán bất kỳ thỏa thuận thương mại mới nào, trước khi cải thiện khả năng cạnh tranh của Mỹ trên sân nhà”. Điều này hàm chứa thông điệp rằng việc đưa Mỹ quay trở lại FTA với khu vực châu Á - Thái Bình Dương sẽ là thách thức khó khăn, nhưng là điều ông Biden muốn hay không cũng buộc phải quan tâm tới.
Nói cách khác, khả năng tái gia nhập CPTPP của Mỹ thời chính quyền Joe Biden chưa thể diễn ra nhanh chóng ngay trước mắt, song là tất yếu trong thời gian tới. Bởi điều này sẽ mang lại nhiều cơ hội hơn cho bản thân Mỹ trong việc “xây dựng lực lượng liên minh kinh tế”, tiếp tục vai trò dẫn đầu về thương mại toàn cầu và ngăn chặn việc Trung Quốc sẽ soán ngôi Mỹ trong vai trò lãnh đạo thế giới.
Thực tiễn thế giới đã và đang cho thấy, sự cân bằng và hài hòa lợi ích sẽ tạo lực đẩy mạnh mẽ để vượt qua mọi rào cản khác, mở đường thông qua các quyết định đúng đắn cần thiết vào thời điểm thích hợp. Lợi ích kinh tế luôn có tiếng nói riêng, quyết định và tự tìm đường đi cho mình.
| Khả năng tái gia nhập CPTPP của Mỹ là tất yếu, bởi sẽ mang lại nhiều cơ hội hơn cho bản thân Mỹ, cũng như kiềm chế sự “thái quá” của Trung Quốc. |
