Hiệp định thương mại tự do (FTA) tương đối nhanh chóng mà Trung Quốc ký kết với Campuchia trong tuần này để cắt giảm thuế quan và tăng cường đầu tư cho thấy ý định của Bắc Kinh trong việc tăng cường ảnh hưởng kinh tế của mình giữa các thành viên ASEAN trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng tăng với Hoa Kỳ trong khu vực.
Tuy nhiên, toàn bộ phạm vi của hiệp định thương mại, được tổng hợp lại trong vòng chưa đầy một năm, vẫn chưa được công bố.
Trung Quốc đã có các thỏa thuận thương mại hiện tại với Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á gồm 10 thành viên, trong đó có Campuchia. Và nhiều mặt hàng xuất khẩu của Trung Quốc và Campuchia đã được miễn thuế do thỏa thuận Khu vực mậu dịch tự do ASEAN-Trung Quốc năm 2010.
Bộ Thương mại cho biết hôm 12-10 rằng Trung Quốc sẽ mở rộng chính sách không thuế quan đối với 97,53% hàng hóa nhập khẩu từ Campuchia, trong khi Campuchia sẽ không áp thuế đối với 90% hàng hóa nhập khẩu của Trung Quốc.
Các cuộc đàm phán đã được tiến hành kể từ tháng 12 sau khi Liên minh châu Âu, một thị trường chính cho các sản phẩm của Campuchia, đình chỉ một số ưu đãi thương mại đặc biệt của Campuchia như một hình phạt đối với các vi phạm nhân quyền.
Xu Liping, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Đông Nam Á tại Học viện Khoa học Xã hội Trung Quốc, một tổ chức tư vấn trực thuộc Quốc vụ viện, cho biết hiệp ước mới đã được đồng ý nhanh chóng vì khối lượng thương mại giữa Trung Quốc và Campuchia tương đối nhỏ. Theo số liệu từ Bộ Thương mại Trung Quốc, tổng thương mại giữa hai nước đã tăng 27,7% từ năm 2018 lên 9,43 tỷ USD vào năm 2019.
Ông Xu cho biết: “Khi nói đến các cuộc đàm phán thương mại, không chỉ là về thương mại - các vấn đề chính trị cũng rất quan trọng. Các cuộc đàm phán thương mại giữa Trung Quốc và Campuchia không có nhiều can thiệp chính trị - đây là lý do tại sao thỏa thuận có thể đạt được nhanh chóng”.
Theo Bộ thương mại, bất chấp sự suy thoái kinh tế do đại dịch covid-19 gây ra, trong 8 tháng đầu năm nay, thương mại giữa Trung Quốc và ASEAN đã tăng 3,8% so với cùng kỳ năm ngoái, đạt 416,6 tỷ USD và trở thành đối tác thương mại lớn nhất của ASEAN cho đến nay trong năm nay.
Theo ông Xu, khi Trung Quốc và Mỹ xung đột về nhiều vấn đề bao gồm thương mại, công nghệ và Biển Đông, áp lực đang gia tăng đối với các quốc gia ASEAN để đứng về phía nào.
Nhà ngoại giao hàng đầu của chính phủ Trung Quốc, Ủy viên Quốc vụ Vương Nghị, hôm 13-10 đã kêu gọi các nước châu Á tiếp tục “cảnh giác” trước nguy cơ chiến lược của Hoa Kỳ gây ra sự cạnh tranh địa chính trị ở Biển Đông và các khu vực khác trong khu vực.
Các chính sách lãnh thổ chồng chéo ở Biển Đông liên quan đến Trung Quốc đại lục, Việt Nam, Philippines, Đài Loan, Malaysia và Brunei, và các cuộc xung đột vẫn chưa được giải quyết trong nhiều thập kỷ, với việc Trung Quốc duy trì các tuyên bố chủ quyền sâu rộng trên biển và các nguồn tài nguyên của họ.
Mỹ cáo buộc Trung Quốc đang cố gắng xây dựng một “đế chế hàng hải” trong vùng biển tranh chấp, cũng là điều mà Bắc Kinh bác bỏ. Washington cũng đã áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với hàng chục công ty Trung Quốc vì đã giúp Bắc Kinh thúc đẩy chính sách lãnh thổ của mình.
Ông Xu nói: “Đối với Đông Nam Á, thật khó để tránh bị ảnh hưởng bởi sự cạnh tranh giữa Trung Quốc và Mỹ. Đối với các quốc gia ASEAN, không có lợi khi đứng về bất kì bên nào. [Họ có] một chiến lược chính sách đối ngoại cân bằng. ”
Ông Xu cho biết thêm rằng “không còn nghi ngờ gì nữa” khi ảnh hưởng của Trung Quốc đang gia tăng ở ASEAN sau những năm phát triển kinh tế và thương mại nhanh chóng, nhưng ông cho biết sự hiện diện của Hoa Kỳ vẫn nổi bật ở các nước như Campuchia, nơi đồng USD vẫn được sử dụng rộng rãi.
Ông chia sẻ: “Tôi không nghĩ chiến lược ép buộc các nước ASEAN chỉ nhằm vào Mỹ là chiến lược của Trung Quốc. Tôi nghĩ Trung Quốc sẽ tập trung vào quan hệ đối tác hiện có.”
“Nhưng về phản ứng với các biện pháp của Mỹ trong khu vực, tôi không nghĩ rằng Trung Quốc cần phải trả đũa. Trung Quốc vẫn sẽ tập trung vào các dự án và chính sách của mình”.
