Gián điệp ngân hàng Nga

Điệp viên Buryakov

Các điệp viên Nga đã đưa các chất kết dính đến “Rezidentura”, một căn cứ hoạt động ở New York của cơ quan tình báo Nga (SVR). Các micrô được giấu bên trong chất kết dính là tài liệu bị rò rỉ đã chuyển tiếp từng lời của các điệp viên lại cho các nhân viên phản gián Mỹ. Trong các cuộc trò chuyện, 2 điệp viên thảo luận về một đặc vụ SVR làm việc cho họ dưới vỏ bọc rất sâu ở New York: Evgeny Buryakov. Buryakov là đại diện của ngân hàng Nga có tên là VEB, nhưng thực tế anh ta làm việc cho SVR, thu thập thông tin tình báo kinh tế. 

Bản ghi chép của FBI cho thấy các điệp viên thảo luận về việc Buryakov đã đi khắp thế giới với tư cách là nhân viên ngân hàng để do thám với nhiệm vụ quan trọng: tìm hiểu cách Mỹ lên kế hoạch cấm các công ty Nga khỏi hệ thống tài chính của mình.

Trong các năm 2007-2016, Bộ Tài chính Mỹ đã nhận được ít nhất 86 cảnh báo (SAR) về ngân hàng VEB, khách hàng của nó hoặc Buryakov. Các SAR do các ngân hàng khác liên quan đến VEB và khách hàng của VEB đệ trình khi có nghi ngờ về các rủi ro an ninh quốc gia.

Trong đó có SAR cảnh báo Buryakov đã gửi tiền mặt đến một địa chỉ được liên kết với công ty cung cấp thiết bị có thể sử dụng rất nhiều cho nhân viên tình báo: công cụ giám sát video. Các SAR khác đưa ra khả năng một công ty con của VEB đã giúp kiểm soát chế độ của Bashar al-Assad ở Syria, cũng như tạo điều kiện thuận lợi cho một thỏa thuận vũ khí cho quốc gia bị trừng phạt. Năm 2016, Buryakov đã nhận tội bí mật hoạt động như một đặc vụ Nga và bị kết án 30 tháng tù.

Người giám sát 

Được thành lập như một ngân hàng phi lợi nhuận và được nhà nước tài trợ để thúc đẩy nền kinh tế Nga, VEB được kiểm soát bởi các thân cận của Tổng thống Putin: Igor Shuvalov, cựu Phó Thủ tướng Nga, giám sát ngân hàng với tư cách là Chủ tịch. Giám đốc điều hành cũ của nó là Sergey Gorkov, tốt nghiệp học viện tình báo của Nga. Năm 2014, phản ứng trước việc Nga chiếm Crimea, Mỹ đã cấm các công ty cho VEB vay. Tuy nhiên, đó là hạn chế lớn duy nhất VEB gặp phải. Nó được phép tiếp tục hoạt động ngân hàng ở Mỹ và có quyền truy cập vào đồng USD.

Tháng 1-2015, Buryakov bị bắt vì tội gián điệp. Bản cáo trạng đã gióng lên hồi chuông cảnh báo tại Ngân hàng khổng lồ JPMorgan Chase (JC) ở New York, nơi VEB nắm giữ các tài khoản tiền mặt, được kiểm soát bởi người giám sát của Buryakov tại VEB. Một SAR từ JC đã ghi nhận vụ kiện của chủ nhà Buryakov. Theo đó, sau khi Buryakov bị chính quyền Mỹ truy tố tội làm gián điệp, gia đình anh ta bỏ đi không trả tiền thuê căn hộ của mình ở Riverdale, New York. Đơn kiện cáo nói giám sát viên của Buryakov tại VEB đã có mặt tại căn hộ này. 

Kiểm tra hồ sơ của người giám sát Buryakov, họ phát hiện ông ta đã rút tiền mặt khỏi tài khoản của VEB một cách rất bất thường. Vào năm 2015, người giám sát của Buryakov đã đến thăm các chi nhánh của JC ở New York và New Jersey, rút 30.000USD trong 3 ngày. Các quan chức JC đã buộc tội người giám sát Buryakov làm gián điệp kinh tế. Họ nói việc rút tiền bất thường của người giám sát được thiết kế để phá vỡ cảnh báo tự động xảy ra khi hơn 10.000USD tiền mặt được rút.

Liên kết Syria

JC không phải là ngân hàng lớn duy nhất lo lắng về cách VEB luân chuyển tiền mặt. Vào năm 2012, Cục Dự trữ Liên bang New York đã phát hiện ra những khiếm khuyết trong cách ngân hàng Commerzbank bán tiền mặt và yêu cầu ngân hàng này xem xét lại tất cả giao dịch mua bán trước đây của mình, đặc biệt với một ngân hàng con của VEB. Từ 2010-2013, ngân hàng con này đã mua 497 triệu USD từ Commerzbank.

Trong thời gian đó, xung đột tại Syria bùng phát chống lại chế độ Assad, gây ra sự phẫn nộ quốc tế vì đã triển khai vũ khí hóa học vào dân thường nhưng được Nga hỗ trợ. Trong một bản SAR được Commerzbank đệ trình lên chính phủ Mỹ, đã lưu ý VEB “công khai ràng buộc với các giao dịch thương mại và vũ khí của Syria” và Nga đang hỗ trợ chế độ Assad bằng “các khoản vay ngoại tệ”. Commerzbank lo ngại công ty con của VEB đang giúp chế độ Syria tài trợ cho cuộc chiến của họ.

Mỹ đã tiến hành cuộc điều tra, cho thấy“hoạt động tăng đột biến trong các giao dịch mua bằng đồng USD tương ứng với các lệnh trừng phạt đang được áp dụng đối với Syria". Commerzbank đã ngừng cung cấp tiền giấy vào tháng 9-2013. Nó đã thông báo cho chính phủ Mỹ về những nghi ngờ của mình trong một đợt SAR vào năm sau đó. Năm 2013, một nhóm thượng nghị sĩ Mỹ đã viết thư cho Bộ trưởng Tài chính khi đó là Jack Lew, cảnh báo các ngân hàng Nga, bao gồm cả VEB, đóng vai trò như "cứu cánh tài chính" cho chế độ Assad.

Thanh toán bất thường

Một công ty con khác của VEB, Genetechma Finance Limited, đã bị giám sát về các mối liên hệ với việc bán vũ khí tiềm năng. Genetechma nói với Ngân hàng Barclays rằng họ đang mua máy bay trực thăng trị giá 34,6 triệu USD từ nhà thầu quốc phòng thuộc sở hữu nhà nước của Nga, và có ý định bán chúng cho một công ty cho thuê có trụ sở tại Moscow. Nhưng vào tháng 9-2013, họ nói với Barclays thỏa thuận đã thất bại vào phút cuối và máy bay trực thăng sẽ được bán cho một công ty hàng không có trụ sở tại UAE.

Khi các quan chức của Barclays điều tra, đã phát hiện công ty tại UAE là tổng đại lý cho khu phức hợp sản xuất và sửa chữa hàng không ở Sudan. Khu phức hợp đó là liên doanh giữa chính phủ Bắc Sudan khi đó đang bị trừng phạt và Russian Helicopters, một công ty quốc phòng sản xuất máy bay cho cả dân sự và quân sự. Chính phủ Bắc Sudan bị Mỹ coi là nhà nước bảo trợ khủng bố và Nga đang hỗ trợ chính phủ Sudan trong cuộc nội chiến đẫm máu ở Nam Sudan. Trong bản SAR gửi chính phủ Mỹ, các quan chức tại Barclays lưu ý Genetechma được xác định đã bán 4 máy bay trực thăng có thể dùng trong quân sự cho một doanh nghiệp có quan hệ với một quốc gia bị trừng phạt. Loại trực thăng được xác định sử dụng nhiều trong chiến tranh Nam Sudan.

Barclays lo ngại về các dấu hiệu rửa tiền đi kèm với thương vụ này. Sau khi thỏa thuận được thực hiện, Genetechma đã gửi 10,2 triệu USD cho một công ty vỏ máy bay của Síp, nói với Barclays rằng khoản thanh toán này là một phần của hợp đồng cho thuê trực thăng. Ngay sau đó, công ty ở Síp đã trả số tiền tương tự, 10,2 triệu USD, cho một công ty sản xuất vỏ khác, nói đó là khoản thanh toán cho kim loại phế liệu. Các nhân viên tại Barclays không thể xác định ai sở hữu công ty vỏ thứ hai. Họ lo ngại thỏa thuận này có thể liên quan đến Bắc Sudan.